گروه‌های دوستی پارلمانی چیست؟/ تراکم ترافیکی بالای نمایندگان برای عضویت در برخی از گروه‌های دوستی
به گزارش گروه سیاست خبرگزاری آنا، گروه‌های دوستی پارلمانی مجلس شورای اسلامی در دور یازدهم، در ۲۵ گروه و با ۱۲۰ کشور دنیا تشکیل شده است.
پارلمان یکی از نهادهای قدرتمند و تأثیرگذار در حوزه سیاست خارجه است و گروه‌های دوستی پارلمانی می‌توانند زمینه‌های لازم را به‌منظور برقراری ارتباط دوجانبه پارلمان‌ها فراهم آورند.
گروه‌های دوستی پارلمانی در ایران از دوره سوم مجلس شورای اسلامی (مهر ۱۳۶۸) فعالیت خود را آغاز کردند و اولین گروه دوستی پارلمانی با کشور پاکستان شکل گرفت. آیین‌نامه تشکیل آن در ۱۲/۷/۱۳۶۸ به تصویب رسید و بر اساس ماده ۱ اساسنامه مزبور، به‌منظور استفاده از توان مجلس شورای اسلامی در تحقق اهداف سیاست خارجی، گروه‌های دوستی پارلمان با اهداف زیر تشکیل می‌شود:
«الف- گسترش روابط پارلمانی
ب- ایجاد زمینه‌های لازم برای ارتقا روابط
ج- ارائه توصیه‌ها و پیشنهادها برای بهره‌گیری از زمینه‌های موجود
د- کشف زمینه‌های لازم برای آشنایی دو ملت با تاریخ و فرهنگ یکدیگر»
بر اساس ماده ۳۲ آیین‌نامه داخلی که اواخر دوره هشتم به آیین‌نامه داخلی مجلس اضافه شد؛ هر نماینده می‌تواند بر اساس علاقه خود در دو گروه دوستی عضو شود؛ در متن ماده الحاقی موضوع ماده (۳۲) طرح، کلمه «مجلس» حذف و کلمه «نمایندگان» جایگزین می‌شود و عبارت «با رعایت موازین شرعی، اصول قانون اساسی، سیاست‌های کلی نظام نسبت به» بعد از عبارت «کشورهای خارجی» اضافه و در تبصره آن کلمه «دستورالعمل» جایگزین کلمه «آیین‌نامه» می‌شود.
به باور کارشناسان، گروه‌های دوستی پارلمانی باید یکی از ابزارهای سیاست خارجی، در راستای تأمین منافع ملی کشور و تحقق اهداف سیاست خارجی باشند اما هم‌اکنون انتقادهایی فراوانی به ساختار و عملکرد این گروه‌ها وارد است.
گروه‌های دوستی پارلمانی در اغلب نظام‌های سیاسی نقش رسمی و جایگاه فوق‌العاده‌ای در سیاست خارجی ندارند، اما این گروه‌ها را می‌توان به‌صورت رسمی و همینطور غیررسمی، با توجه به تعریفشان، عامل ارتقای روابط و توسعه همکاری‌های پارلمانی دانست.
بیشتر بخوانید:
چرا قالیباف به سوریه سفر کرد؟/ راه حل معاملات اقتصادی دو کشور به دست پارلمان
روابط تجاری با سوریه را به سطح روابط سیاسی می‌رسانیم
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی، وظایف و اهداف گروه‌های دوستی پارلمانی آلمان، فرانسه، پرتغال، ترکیه، کانادا، استرالیا و ایران را مورد مطالعه تطبیقی قرار داد و مهم‌ترین نتایج حاصل از بررسی تطبیقی گروه‌های دوستی پارلمانی عبارتند از:
«- افزایش اهمیت موضوعات بشردوستانه و دموکراسی در اولویت‌بندی گروه‌های دوستی پارلمانی
- نقش‌آفرینی در حل تعارض با سایر کشورها
- نقش‌آفرینی در اعتمادسازی و تنش‌زدایی با سایر کشورها
- معاضدت سیاسی ـ حقوقی برای جمع‌آوری اطلاعات و اسناد مرتبط با موضوعی خاص
- سرعت بخشیدن به روند تصویب توافقنامه‌های دوجانبه با سایر کشورها
- تعقیب منافع مشترک در مجالس قانون‌گذاری دو کشور و تسریع در روند تصویب موضوعی خاص
- ایجاد مرجعی پارلمانی برای بازنگری مستمر کارآمدی گروه‌های دوستی
- به‌کارگیری ابزار و روش‌های کارآمد برای نقش‌آفرینی بیشتر گروه‌های دوستی پارلمانی در تحرکات دیپلماسی پارلمانی
- مذاکره با سفرای خارجی
- ایجاد کرسی‌های تخصصی در گروه‌های دوستی پارلمانی
-همسو کردن اولویت‌های دیپلماسی پارلمانی با تحرکات سکان‌داران سیاست خارجی کشور
- دعوت هدفمند از هیئت‌های پارلمانی سایر کشورها
- تخصص‌گرایی و تمرکزگرایی در معیارهای انتخاب رئیس گروه‌های دوستی پارلمانی
- ترسیم و تعیین نقشه راه مشخص برای ضابطه‌مند کردن اهداف و مأموریت‌های گروه‌های دوستی پارلمانی یا نحوه میزبانی از هیئت‌های دیپلماتیک پارلمانی
- استفاده از نظر مشورتی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در شکل‌گیری گروه‌های دوستی پارلمانی
- برخورداری از ردیف بودجه مستقل
- تعیین برخی محدودیت‌ها برای حضور یک قانون‌گذار در بیش از یک گروه دوستی پارلمانی
- همراهی هدفمند برخی رؤسای گروه‌های دوستی پارلمانی در سفرهای خارجی متولیان سیاست خارجی در قوه مجریه
- تقویت همکاری با سازمان‌های بین‌المجالسی
- عدم وابستگی مالی و سیاسی رؤسای گروه‌های دوستی پارلمانی به افراد یا نهادهایی خارج از پارلمان»
سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی نماینده مجلس یازدهم معتقد است، «مجلس یازدهم با توجه به شرایط کشور، منطقه و جهان قصد دارد با رویکرد جدیدی در گروه‌های دوستی پارلمانی، همکاری‌ها را تقویت کند».
صف شلوغ نمایندگان برای حضور در برخی از گروه‌ها
تراکم بالای نمایندگان در برخی از گروه‌های دوستی جای تأمل بسیاری دارد؛ علی کریمی‌فیروزجائی نماینده مجلس شورای اسلامی دراین‌باره می‌گوید: «طبق آیین‌نامه داخلی مجلس تعداد اعضای گروه‌های دوستی پارلمانی می‌بایست حداقل ۷ و حداکثر ۱۲ نفر باشد، اما امروز شاهدیم که تعداد اعضای بعضی از این گروه‌ها به بیش از ۶۰ نفر نیز می‌رسد».
یکی از خبرگزاری‌های داخلی در بخشی از گزارش خود در سال ۱۳۹۱ ادعا می‌کند که نمایندگان هیچ اجباری در عضویت وجود ندارد و نماینده با عدم عضویت، تنها یک مزیت از جمله دریافت روزانه ۱۳۰ دلار حق مأموریت را از دست می‌دهد.
به نظر می‌رسد هیچ‌گونه سازوکاری برای انتخاب نمایندگان به‌منظور عضویت وجود ندارد و این مسئله با توجه به علائق نمایندگان آزاد گذاشته شده است. طی ادوار مختلف مجلس، موضوع علاقه به کشورهای اروپایی که احتمالاً سفرهایی برای نمایندگان در برداشته، افزایش‌یافته بود اما در دوران پسابرجام، گرایش نمایندگان به کشورهایی مثل روسیه و چین متمایل شده است.
در مقاله‌ای با عنوان «کاستی‌ها و راهکارهای توانمندسازی دیپلماسی پارلمانی جمهوری اسلامی ایران» آمده است: «توانمندسازی دیپلماسی پارلمانی جمهوری اسلامی ایران، مستلزم بازتعریف و اصلاح برخی از ساختارها و فرایندهای سیاست‌گذاری در مجلس شورای اسلامی است. در این میان، نبود همسویی بین دیپلماسی رسمی و پارلمانی، کم‌رنگ بودن نقش کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در فعالیت‌های دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی، قاعده‌مند نبودن فعالیت‌های دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی، عدم مستندسازی و ثبت تجارب مرتبط با دیپلماسی پارلمانی چابک نبودن فعالیت‌های دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی، کم بودن منابع مرتبط با دانش دیپلماسی پارلمانی، فقدان توسعه نظام‌مند احزاب و فراکسیون‌های پارلمانی، نبود معاونت بین‌الملل در ساختار سازمانی مجلس شورای اسلامی، عدم مکانیسم لازم برای بهره‌گیری از تجارب نمایندگان ادوار باتجربه و متخصص، فقدان اساسنامه منسجم برای فعالیت گروه‌های دوستی و هیئت‌های دیپلماتیک پارلمانی، پایین بودن تعداد اتحادیه‌های پارلمانی منطقه‌ای و فقدان سند مشارکت راهبردی بین وزارت امور خارجه و کمیسیون امنیت ملی تنها بخشی از مجموعه مواردی هستند که توانمندسازی فعالیت‌های دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی را با چالش‌هایی مواجه ساخته‌اند.»
به باور کارشناسان مهم‌ترین دلایل نگاه سطحی به فعالیت گروه‌های دوستی مجلس شورای اسلامی عبارت‌اند از:
الف- نبود همسویی بین تخصص نماینده با وظایف گروه دوستی
ب- اشراف نداشتن اکثر روسای گروه دوستی به زبان انگلیسی
ج- لحاظ کردن ملاحظات قومی و استانی در انتخاب رئیس گروه
د- تراکم ترافیکی بالای نمایندگان برای عضویت در برخی گروه‌های دوستی
اعضای گروه‌های دوستی بر اساسی سلایق و تجربیات انتخاب می‌شوند
عباس مقتدایی نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه مجلس گروه سیاست خبرگزاری آنا معتقد است که اعضای گروه‌های دوستی بر اساسی سلایق و تجربیات انتخاب می‌شوند و معاونت بین‌الملل مجلس شورای اسلامی متولی ساماندهی این هیئت‌ها است.
وی ادامه داد: فرم‌هایی تهیه می‌شود و افراد در گروه‌های مشخص پیشنهاد خود را برای عضویت ارائه می‌کنند. معمولا تعداد اعضای گروه‌های دوستی پارلمانی ۹ الی ۱۰ هستند و انتخاباتی میان اعضا برای انتخاب رئیس گروه برگزار می‌شود.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی افزود: سیاست گروه‌های دوستی پارلمانی تحت تأثیر موضوعاتی مانند سطح روابط ایران با کشور مقصد هستند و در روند فعالیت این گروه تأثیر دارند. معاونت امور بین‌الملل مجلس، هیئت رئیسه مجلس، وزارت امور خارجه و گاهی شورای امنیت ملی در مواقع حساس نظرات خود را مطرح می‌کنند.
نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: سطح همکاری‌های گروه‌های دوستی پارلمانی در مجلس یازدهم کاهش پیدا کرده و به جهت شیوع کرونا، ارتباطات به‌صورت ویدئوکنفرانسی برگزار می‌شوند.
مجلس در توسعه دیپلماسی پارلمانی نقش ویژه‌ای دارد
همچنین حسین نوش‌آبادی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار مجلس گروه سیاسی خبرگزاری آنا، با بیان اینکه متأسفانه از ظرفیت‌های گروه دوستی پارلمانی یا انجمن دوستی به‌خوبی استفاده نشده است، اظهار کرد: «ترکیبی که در این گروه‌ها حضور دارند هماهنگ نیستند و انگیزه‌های چندانی در اعضا این گروه‌ها وجود ندارد.
وی ادامه داد: مجلس در توسعه دیپلماسی پارلمانی نقش ویژه‌ای دارد و پارلمان‌ها می‌توانند در توسعه میان کشورها مؤثر باشند. گروه‌های دوستی می‌توانند مناسبات سیاسی و اقتصادی کشور را تقویت کنند و به کمک دولت‌ها بیایند».
به باور کارشناسان، مهم‌ترین کارکرد و نقش گروه‌های دوستی پارلمانی در سیاست خارجی، می‌تواند زمینه‌سازی برای پیشبرد سیاست خارجی کشور باشد، به عبارت دیگر، گروه‌های دوستی پارلمانی به عنوان مجاری نیمه رسمی می‌توانند در گسترش و رشد روابط خارجی کشور با سایر کشورها از طریق جلب نظر گروه دوستی پارلمانی کشورهای هدف، ایفای نقش کنند.
انتهای پیام
انتهای پیام/