همه چیز درباره «خانه‌های خلّاق» | از تسهیل روند کار کارآفرینان تا فرصت درآمدزایی و مهارت برای دانشجویان

گروه استان‌های خبرگزاری آنا ـ احسان عربی مفرد؛ امروزه شاهد رویکردی نوین در عرصه اقتصاد، صنعت و فرهنگ هستیم که تلاش دارد با ایجاد پیوند و تعامل میان این سه حوزه، ارزش اقتصادی و فرهنگی محصولات خلّاق را به مثابه تولیداتی ارزشمند در عصر حاضر نشان دهد.

تعدادی از شرکت‌ها با رویکرد فعالیت‌های خلّاقانه فرهنگی و هنری در کنار شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در مراکز علمی و دانشگاهی کشور، مشغول فعالیت و ارائه خدمات نوین و گاه مبتنی بر فضای دیجیتال هستند و ماهیت رشد آنها بر مبنای خلّاقیت، نوآوری و ارائه مدل‌های نوین کسب و کار است.

معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی همراه با موج نوآوری و کارآفرینی کشور در این عرصه ورود کرده و با ایده ایجاد خانه‌های خلّاق به‌صورت عملی پا به میدان نهاده به‌طوری‌که مراحل اعطای مجوز، شکل‌گیری و رشد این خانه‌ها در واحدهای دانشگاهی سراسر کشور در حال انجام است.

مسئولیت ایجاد خانه‌های خلّاق با علی رئیس‌پور مدیرکل ایجاد و توسعه آموزش‌های فناوری و خلاقیت دانشگاه آزاد اسلامی در معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری بوده و تاکنون تلاش‌هایی از سوی این اداره کل در راستای توسعه کارآفرینی و راه‌اندازی خانه‌های خلاق انجام شده است.

خبرنگار آنا در این راستا با محمدمهدی جباری رئیس شورای تخصصی پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس و معاون پژوهش و فناوری واحد شیراز درباره راه‌اندازی خانه‌های خلّاق وابسته به مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی در استان فارس و واحد شیراز گفت‌وگویی ترتیب داده‌ است که مشروح آن را می‌خوانیم.

آنا: با معرفی مجموعه‌های خانه خلّاق، ارزیابی‌تان را درباره ورود معاونت تحقیقات و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی به حوزه خانه‌های خلّاق بیان کنید.

جباری: خانه خلّاق مکانی فیزیکی یا مجازی است که افراد خلّاق را در کنار یکدیگر جمع می‌کند و در این راستا، مکانی فراهم می‌شود تا شبکه‌سازی، توسعه مشاغل و تعامل اجتماعات بین بخش‌های فرهنگی، فناوری و خلاقیت انجام گیرد.

عملکرد اصلی خانه‌های خلّاق ارائه پشتیبانی، خدمات و امکانات به ایده‌ها و پروژه‌هاست که می‌تواند از طریق برگزاری رویدادها، آموزش مهارت و ایجاد ظرفیت و فرصت انجام شود.

دفاع و تجلیل از استعدادهای نوظهور و پذیرش ریسک‌های ناشی از نوآوری از دیگر اهداف خانه‌های خلّاق است. نکته جالب توجه اینکه این خانه‌ها به‌دلیل شیوه‌ها و اهداف مشترک در خط‌مشی با وجود تنوع در نوع فعالیت، همواره به‌عنوان پل اصلی برای ایجاد شبکه‌ای از ارتباطات در جامعه نقش‌آفرینی می‌کنند.

درباره بخش دوم سؤال مربوط به ضرورت ورود معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی اینکه؛ ظرفیت بالایی از اندیشه‌های خلّاق و ایده‌های منتج به تولید خلّاقانه بین دانشجویان، استادان هیئت‌ علمی و کارکنان مجموعه خانواده بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد که باید در راستای شناخت و تقویت آنها تلاش کرد؛ چراکه این ایده‌ها و محصولات می‌توانند نقش مهمی در ایجاد و رونق اشتغال کشور ایفا کنند.

تنوع، پایه و اساس مراکز خلّاق است

از سوی دیگر تاکنون برنامه‌ منسجم و متمرکزی به‌منظور حمایت از شرکت‌های فعال در حوزه‌ صنایع خلاق اجرا نشده بود، از این رو و با توجه به منویات مقام معظم رهبری در رهنمون ساختن چارچوب سیاست‌های کلی اقتصادی و فرمایش ایشان مبنی بر مسئله‌یابی و حل مسئله توسط دانشگاه‌ها در راستای نیل به تحقق شعار «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها»، معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در تلاش است، برنامه توسعه زیست‌بوم خانه‌های خلّاق و این حوزه از صنایع را در دستور کار قرار دهد و با برنامه مصوّب، راهکارهای سیاستی و حمایتی را در این حوزه ایجاد و تسهیل کند؛ بنابراین با استقبال واحدهای دانشگاهی سراسر کشور از این رویکرد، تشکیل چنین فضاهایی برای حضور و هم‌افزایی گروه‌های مختلف در دست اقدام است.

آنا: تاکنون چه اقداماتی برای ایجاد خانه‌های خلّاق در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس انجام داده‌اید؟

جباری: در راستای راه‌اندازی خانه‌های خلّاق، فراخوانی در دو نوبت به واحدها و مراکز دانشگاهی استان فارس ارسال و در این اطلاعیه‌ها اهمیت موضوع و ضوابط برای ارائه درخواست از سوی واحدهای دانشگاهی بیان شد. با توجه به ظرفیت بالقوه دانشی، نیروی انسانی و منابع موجود در واحدها و مراکز دانشگاهی که براساس توانمندی‌های رصدشده از آنها جمع‌آوری شده بود و با درنظر گرفتن ظرفیت جغرافیایی، فرهنگی و هنر بومی در سطح واحدهای استان، پیشنهاداتی ارائه شد.

عملکرد اصلی خانه‌های خلّاق ارائه پشتیبانی، خدمات و امکانات به ایده‌ها و پروژه‌هاست که از طریق برگزاری رویدادها، آموزش مهارت و ایجاد ظرفیت و فرصت انجام می‌شود.تنوع، پایه و اساس مراکز خلّاق دارای اهمیت است؛ بنابراین این فضاها با مفهومی یکسان برای اتفاقاتی که در آنها می‌افتد، تعریف نمی‌شود و با توجه به گستردگی اقلیم استان فارس تنوع خاصی در مراکز خلّاق پیش‌بینی شده و به چشم می‌خورد که امیدواریم مجوز اجرایی شدن همه آنها را دریافت کنیم.

آنا: آیا امکان استفاده دانشجویان هنرمند و خلّاق با رشته‌های تحصیلی متفاوت از خانه خلّاق وجود دارد؟

جباری: یکی از وظایف خانه‌های خلّاق شناسایی فرصت‌ها و بالفعل کردن آنهاست. گاهی اوقات دانشجویان در رشته‌های مختلف هنری و صنایع دستی یا سایر رشته‌هایی که مورد حمایت خانه‌های خلّاق است، دارای توانمندی‌ها و ایده‌هایی هستند؛ اما رشته تحصیلی‌شان الزاماً در راستای این علایق فردی نیست.

ایجاد خانه‌های خلّاق در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی این امکان را برای دانشجویان فراهم می‌آورد تا کنار تحصیل در رشته دانشگاهی، فرصت بهبود، آموزش‌دیدن و حتی تجاری‌سازی ایده‌ها و علایق خود را داشته باشند.

خانه‌های خلّاق چه اهدافی در واحدهای دانشگاهی دنبال می‌کنند؟

با حمایت خانه‌های خلّاق دانشگاهی و هویت‌بخشی به این فرصت‌ها، امکان ترویج این فرهنگ در سطوح بالاتر نیز فراهم خواهد شد، به‌گونه‌ای که در نهایت منجر به بهبود شرایط اقتصادی جامعه بومی و ایجاد ارزش مادی برای آنها می‌شود. خانه‌های خلّاق از طریق آموزش، مشاوره و ارائه انواع تسهیلات که بر پایه اعتقادات، فرهنگ و سبک با هدف تخصصی آنهاست، مسیر رشد و پیشرف این دانشجویان مستعد را هموار می‌کنند و حتی در ارائه محصولات و خلاقیت‌ها ایشان را یاری می‌کنند.

آنا: خانه‌های خلّاق چه اهداف و برنامه توسعه‌ای در واحدهای دانشگاهی دنبال می‌کنند؟

جباری: مهم‌ترین فعالیتی که خانه‌های خلّاق ارائه می‌دهند، شکل‌دهی به انجمن‌ها و جوامع و وصل کردن آنها به یکدیگر و تعامل آنها در قالب رویدادها، برنامه‌ها و شبکه‌های مختلف بوده که این موضوع بیانگر ماهیت خانه‌های خلّاق بر مبنای مشارکت است و این خانه‌ها به عنوان مکان‌هایی برای گردهم‌آمدن و ایجاد و پیاده‌سازی ایده‌ها شناخته شده‌اند.

در این راستا، اهداف و برنامه‌های کلی توسعه‌ای خانه‌های خلّاق دانشگاهی به شرح؛ «توسعه زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی در واحدهای دانشگاهی و ایجاد شرایط اقتصادی نوین از طریق خدمات متنوع خانه‌های خلّاق»، «حمایت از ایده‌های اقتصادی به‌خصوص با تأکید بر مشاغل و احیای هنرها و صنایع بومی و پررنگ کردن نقش فرهنگ‌سازی و اشتغال‌زایی واحدهای دانشگاهی در جامعه»، «ایجاد و تقویت صنایع و محصولات فرهنگی با خدمات جدید مبتنی بر فناوری و نوآوری» و «رفع برخی معضلات اجتماعی و مشکلات اساسی (رفع مشکلات کم‌آبی، خشکسالی و پسماند، کنترل آلاینده‌های زیستی، بهینه‌سازی مصرف انرژی و آب و اصلاح الگوی مصرف) با رویکردهای خلّاق و نوآورانه با توجه به ماهیت عملکردی خانه خلّاق ایجادشده» جمع‌بندی می‌شوند.

آنا: چه حوزه‌هایی برای معرفی محصولات خلّاق پیش‌بینی شده است؟

جباری: خانه‌های خلّاق امکان فعالیت و ارائه محصول و خدمات دارند و طیف وسیعی را دربرمی‌گیرند و براساس توانمندی‌ها و شرایط محیطی امکان راه‌اندازی خانه‌های خلّاق در حیطه‌های «انیمیشن، فیلم و آموزش»، «یادگیری، اشتغال»، «بازی ویدئویی و موبایلی»، «بازی، اسباب‌بازی و سرگرمی»، «تبلیغات و بازاریابی»، «تولید محتوای صوتی و تصویری»، «حمل و نقل و جابجایی»، «خدمات زیرساخت توسعه کسب و کار صنایع خلّاق»، «خدمات شهری و منزل»، «خدمات فناوری اطلاعات»، «خوراک و نوشیدنی»، «رسانه‌های صوتی و تصویری»، «سلامت و سبک زندگی»، «صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی»، «طراحی، معماری و ساختمان»، «فروشگاه و نمایشگاه»، «کتاب، تولید و محتوا، چاپ و نشر»، «گیاهان دارویی و طب سنتی»، «گیاهان، کشاورزی، دامپزشکی»، «مالی، سرمایه‌گذاری، بیمه»، «محیط زیست و انرژی»، «مد و پوشاک» «مشاوره؛ خدمات کسب و کار»، «هنرهای تجسمی و نمایشی» «واقعیت افزوده، مجازی، ترکیبی»، «سایر صنایع خلّاق و فرهنگی»، «پی‌نمایی (کمیک استریپ)»، «ملزومات پزشکی و تجهیزات توانبخشی» میسر است.

آنا: به مجموعه‌ای با گستره متفاوت در اهداف اشاره کردید. آیا ظرفیت حوزه‌های مختلف برای ورود به خانه‌های خلّاق با چنین تنوع و اهداف برنامه توسعه‌ای وجود دارد و راه موفقیت خانه‌های خلّاق با این طیف متنوع چیست؟

جباری: تنوع موجب ظهور گوناگونی وسیع در خدمات و اهداف خانه‌های خلّاق می‌شود و ایجاد طیف گسترده‌ای از تأثیرات در زمینه‌های مختلف مانند سرمایه‌گذاری‌های نوپا، محصولات و خدمات جدید، سرمایه‌گذاری‌های آینده، توسعه استعدادها، آموزش‌های رسمی و غیررسمی، تحقیق و توسعه و شبکه‌سازی‌های جدید، می‌تواند به خانه‌های خلّاق موجود کمک کند تا خدمات خود را توسعه داده و در کار به شکلی جامع‌تر و موفق‌تر عمل کنند.

پروژه درخواست دانش‌بنیان یا خلّاق شدن محصول چگونه طی می‌شود؟

با مطالعه درباره مراکز خلّاق موفق و الهام از نمونه‌های عملی نیز می‌توان سیاست‌های اجرایی جدید را شکل داد و در نهایت این شکل‌دهی، جان‌بخشی و انگیزش در فعالیت‌ها، راز پنهان خانه‌های خلّاق موفق است.

آنا: اقدامات نوین استان فارس در راستای رشد خانه‌های خلّاق چیست؟

جباری: با توجه به وجود ظرفیت مراکز تحقیقاتی، مراکز رشد و برنامه مورد نظر برای راه‌اندازی شتاب‌دهنده‌ها و سراهای نوآوری در واحدهای استان فارس و تفاهم‌نامه‌های منعقد شده و در حال اجرا با کارخانه نوآوری استان فارس، مراکز نوآوری و شتاب‌دهی فناوری در این استان به سرعت در حال پیگیری است و نهایت تلاش خود را برای کارآفرینی انجام می‌دهند.

خانه‌های خلّاق با تقویت ارزش اقتصادی و شکل‌دهی به نوآوری در محصولات و خدمات، نقش مهمی در تقویت اقتصادی خلّاق واحدهای دانشگاهی و درآمدزایی غیرشهریه‌ای ایفا می‌کنند.پیش‌بینی برگزاری رویدادهای فناورانه در برنامه سالی پیش‌ رو، جشنواره‌ها و برنامه‌های معتبر استانی و ملی مرتبط با حوزه فعالیت خانه‌های خلّاق پیشنهادی از دیگر اقداماتی است که در راستای ارتقای کیفیت ارائه خدمات پس از شروع به کار خانه‌های‌ خلّاق در نظر گرفته شده است.

آنا: آیا شرکت‌های دانش‌بنیان امکان معرفی محصولات و خدمات خود را در خانه‌های خلاّق دارند و محصول خلّاق می‌تواند همزمان با فعالیت تبدیل به دانش‌بنیان شود و خدمات حمایتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از واحدهای دانشگاهی در این زمینه به چه صورت خواهد بود؟

جباری: بله. برای محصولات و خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان این امکان پیش‌بینی شده است. محصول خلّاق نیز پس از ارائه درخواست و انجام ارزیابی‌های مربوط، امکان دانش‌بنیان شدن را دارد که با حمایت «اداره‌کل آموزش‌های خلّاقیت و شتاب‌دهنده‌ها» می‌توان به‌صورت همزمان درخواست دانش‌بنیان یا خلّاق شدن محصول را به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اعلام کرد؛ اما باید توجه داشت که از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فقط در یک زمینه (خدمات خلّاق یا خدمات دانش‌بنیان) اعتبار تخصیص داده خواهد شد.

محصول خلّاقی که دانش‌بنیان شده هم باید انصراف خود را در یکی از زمینه‌های حمایتی (دانش‌بنیان یا خلّاق) اعلام کند. خدمات حمایتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شامل توسعه بازار محصولات و خدمات، تسهیل فضای کسب و کار، پشتیبانی مالی و جذب سرمایه و معرفی برای دریافت برخی خدمات از مراکز همکار حمایتی دبیرخانه خلاق است.

از سوی دیگر خدمات مشاوره‌ای با سرفصل‌های مالیات و خدمات مالی اداری، بیمه‌های تأمین اجتماعی و بازرگانی، مشاوره‌های حقوقی، تحقیقات بازار، بازاریابی و فروش و حتی صادرات و حضور در نمایشگاه‌ها و بازراهای بین‌المللی پیش‌بینی شده که امکان معرفی متقاضیان مستقر در خانه‌های خلّاق برای بهره‌مندی از این حمایت‌ها وجود دارد.

آنا: عناصر اصلی که باید در ایجاد خانه‌های خلّاق به‌عنوان پایه اساسی در نظر گرفته شوند، چیست؟

جباری: خانه‌های خلّاق می‌توانند اشکال مختلفی از سازمان‌ها را نمایان کنند؛ اما برخی از عناصر اصلی وجود دارد که تعریف هر خانه خلّاق را مشخص می‌کنند و در صدر این عناصر افراد و استعدادها مطرح می‌شوند که به‌عنوان بازیگران فرآیندهای مختلف تبادل اطلاعات در حال انجام بوده و منبع الهام، ابتکار و نوآوری هستند.

چگونه خانه خلّاق راه‌اندازی کنیم؟

برای اینکه بتوان ظرفیت‌های یک صنعت در مورد شکست‌ها، تمرکز در کسب و کار، درک بهای یک شغل هنری و حتی جهت‌گیری نسبت به آن را مورد بررسی قرار داد، باید ویژگی‌های کلیدی افراد مورد ارزیابی قرار گیرد. تولید دانش و برقراری ارتباطات اجتماعی عامل دیگری است که به‌طور مؤثری فرآیند همکاری تعبیه شده با نوآوری را امکان پذیر می‌کند. با وجود ابزارهای مختلف ارتباطی کارآمد، تأثیر مخاطبان چهره به چهره نیز کم نمی‌شود.

محصول خلّاق پس از ارائه درخواست و انجام ارزیابی‌های مربوط، امکان دانش‌بنیان شدن را دارد که می‌توان درخواست دانش‌بنیان یا خلّاق شدن محصول را به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اعلام کرد.عامل هویت، تصویر، چشم‌انداز و احساس تعلق عنصر ضروری دیگری است که به‌دلیل هویت خانه‌های خلّاق و دیدگاهی که در جامعه ایجاد می‌کند باید مورد توجه قرار گیرد.

کیفیت مکانی خانه‌های خلّاق عامل نهایی است و این عناصر با هم‌افزایی به ایجاد ارزش افزوده صنایع خلّاق در اقتصاد واحدهای دانشگاهی، شهری- محلی و حتی تا مرزهای جهانی کمک می‌کنند.

آنا: برای راه‌اندازی خانه خلّاق در واحدهای دانشگاهی چه شرایطی لازم است؟

جباری: شرایط ابتدایی برای راه‌اندازی خانه خلّاق به واحدها و مراکز دانشگاهی ابلاغ شده، ازجمله داشتن تجربه نسبی در زمینه‌های مورد نظر و آشنایی با کسب و کارهای نو، وجود رشته دانشگاهی با قابلیت ایجاد ارتباط با موضوع ایده در واحد دانشگاهی، وجود صنعت‌ دستی مرتبط در شهرستان محل استقرار و دسترسی به استادکار ماهر (برای همکاری تجربی) که باید به صنایع در حال فراموشی یا صنایع با قابلیت اقتصادی بالا و منطقی توجه شود.

وجود ظرفیت در شیراز برای استقبال از خانه خلّاق (به‌خصوص از سوی دانشجویان واحد دانشگاهی)، در اختیار داشتن محل ایجاد خانه خلّاق متناسب با حوزه فعالیت به متراژ حداقل زیربنای ۵۰۰ مترمربع در تملک واحد دانشگاهی (که محل معرفی شده در منطقه جغرافیایی باید در دسترس استارت‌آپ‌های مرتبط باشد)، نبود خانه خلّاق هم‌رشته در منطقه جغرافیایی موردنظر، ارائه برنامه مناسب برای گردش‌کار خانه خلّاق و نیروی انسانی متخصص و مرتبط برای اداره خانه خلّاق هم باید مدنظر قرار گیرد.

آنا: چه پیشنهادی برای همکاران سایر واحدهای دانشگاهی برای راه‌اندازی خانه‌های خلّاق دارید؟

جباری: خانه‌های خلّاق می‌توانند ابزاری برای درک بهتر اقتصاد نوین باشند و اقدام برای راه‌اندازی خانه‌های خلّاق با توجه به شرایط فعلی واحدهای دانشگاهی، نحوه فعالیت خانه‌های خلّاق، منحصربه‌فرد بودن، جدیدبودن و طبیعت هوشمند آنها، نقش مهم این خانه‌ها در آینده اقتصاد خلّاق از دو نظر به واحدهای دانشگاهی کمک‌ خواهد کرد.

خانه‌های خلّاق از دید نخست با تقویت ارزش اقتصادی و شکل‌دهی به نوآوری در محصولات و خدمات، نقش مهمی در تقویت اقتصادی خلّاق واحدهای دانشگاهی و درآمدزایی غیرشهریه‌ای ایفا می‌کنند.

از منظر دیگر خانه‌های خلّاق روند کار کارآفرینان را با ایجاد محیطی مناسب، ارائه خدمات مشاوره، آموزش و تهیه منابع مالی و معنوی تسهیل می‌کنند و با بهره‌گیری از این موضوع در تبلیغات، می‌توان تمایل بیشتری برای تقاضای جذب و ثبت‌نام در واحدهای دانشگاهی ایجاد کرد.

این نکته را نباید از نظر دور داشت که با احصا و گردآوری نیازهای شهری به‌خصوص صنایع در حال فراموشی و احیای آنها، ارتقای سطح دید عمومی به فعالیت‌های اجتماعی واحدهای دانشگاهی ایجادشده که این عامل در جذب مؤثر متقاضیان به تحصیل در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی تأثیر خواهد داشت.

انتهای پیام/۴۰۷۸/۴۰۶۲/