تحول علوم انسانی در دانشگاه آزاد اسلامی/ دانشگاهی که در مسیر «دموکراسی علمی» قدم برداشته است

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، حدود دو سال از حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالحسین خسروپناه در معاونت علوم انسانی و هنر می‌گذرد و چهلمین سالگرد تاسیس این دانشگاه بهانه‌ای است تا بار دیگر تحولات ایجاد شده توسط این معاونت را در علوم انسانی و هنر از نظر بگذرانیم.

بومی‌سازی علوم در اولویت دانشگاه آزاد اسلامی

حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالحسین خسروپناه از ابتدای مسئولیت در معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد هدف این معاونت را شناسایی، ساماندهی و تعالی علوم انسانی و هنر معرفی کرده و تحقق آن را در گرو عملیاتی شدن سه مؤلفه روزآمدی، بومی‌سازی و حکمی‌سازی می‌داند.

وی در تعریف این سه مؤلفه می‌گوید: لازم است علومی که تدریس می‌شود و معلمانی که تدریس می‌کنند به‌روز باشند و آخرین دستاوردها و نظریه‌های علمی را در آن حوزه‌ای که درس می‌دهند، بدانند. بومی‌سازی علوم هم یعنی مسئله‌هایی که ناظر به جامعه خودمان است، به خصوص در حوزه پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دکتری. در حکمی‌سازی علوم هم هر کسی در هر پارادایمی تدریس می‌کند باید متوجه مبانی باشد علاوه بر آن ما از حکمتِ حکمای اسلامی برخورداریم و در حکمتِ اسلامی مبانی انسان‌شناختی، هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی وجود دارد که با توجه به مبانی مزبور می‌توان در حوزه علوم اجتماعی، نظریه تولید کرد.

۲۴ گروه تخصصی رشته‌ها را اولویت‌ کردند

عاشوری، مدیر دفتر فرهنگ و تمدن اسلام و ایران معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی نیز درباره میزان پیشرفت تغییر سرفصل دروس و نظام تعریف موضوع پایان‌نامه در معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: در مرحله اول از تغییر سرفصل دروس دانشگاهی نیاز به مغایرت‌گیری بود، چون خیلی از سرفصل‌ها به‌مرور اعلام می‌شد و تفاوت‌هایی با هم داشت برخی سرفصل‌ها منسوخ شده بود که ابلاغ سریع آن توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه آزاد اسلامی به‌خوبی صورت نمی‌گرفت، لذا نیاز بود سرفصل‌های منسوخ‌شده یا ابلاغیه‌هایی که به‌درستی صورت نمی‌گرفت، بررسی شود.

مدیر دفتر فرهنگ و تمدن اسلام و ایران معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی می‌افزاید: بالغ بر ۴۰۰ برنامه درسی که در گروه علوم انسانی بود، شناسایی و مغایرت‌گیری شده که اشکالی در خود سرفصل‌ها نباشد. به‌عنوان‌مثال معمولاً بین فصل دو که جداول دروس است و فصل سه که شرح تفصیلی دروس است مغایرت‌هایی وجود دارد.

وی می‌گوید: در گام بعدی ۲۴ گروه تخصصی در مرکز مطالعات برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر مشغول اولویت‌بندی رشته‌ها شدند تا مشخص شود چه رشته‌هایی در اولویت بررسی محتوایی سرفصل‌ها قرار دارند. فصل سوم دروس که شامل منابع و شرح درس است در اختیار گروه آموزشی است که تا ۴۰ درصد به‌روزرسانی شده است. گروه‌های تخصصی موظف شدند بر اساس اولویت‌بندی رشته‌ها، منابع به‌روز را شناسایی کنند و سرفصل‌ها هم بر اساس تجربه‌هایی که مدرسان داشتند بازنگری شود.

عاشوری درباره به‌روزرسانی دروس می‌افزاید: این به‌روزرسانی بر اساس منابع جهانی انجام می‌شود و نظریه‌های جدید مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین مباحثی که در سرفصل‌ها گنجانده می‌شود باید کارآمد باشند و دانشجو بتواند از آن‌ها در حوزه تخصصی خود استفاده کند و درعین‌حال حکمی و مبتنی بر دانش و فرهنگ بومی و اسلامی باشد.

وی می‌گوید: سعی این است که دروس علاوه بر کارآمد بودن، مهارت‌آموزی هم داشته باشند و دانشجو به‌وسیله آن‌ها بتواند از آن‌ها به‌خوبی در حرفه خودش استفاده کند این فقط به معنی تبدیل دروس از نظری به عملی نیست، خیلی از درس‌های نظری داریم که هدف آن‌ها آماده کردن دانش‌آموختگان برای انجام حرف و مهارت‌های مختلفی است به‌عنوان‌مثال دانشجوی علوم سیاسی باید مهارت‌هایی چون قدرت تحلیل، شناسایی جریان‌های سیاسی، نگارش متون سیاسی را داشته باشد.

عاشوری می‌افزاید: آموزش مهارت‌ها متناسب با هر رشته علوم انسانی تعریف شده است و طرح درس آن‌ها باید توسط مدرسان در سرفصل‌های دروس گنجانده شود. برنامه و تغییر سرفصل دروس فقط این نیست که دفترچه برنامه‌های درسی را تغییر دهیم، نتیجه بسیاری از مطالعات در توانمندسازی استادان استفاده می‌شود تا مدرسین بتوانند مباحث به‌روزتری را ارائه دهند و خلأهای منابع درسی شناسایی تا به واحدهای دانشگاهی معرفی شود و واحدها  در تدوین دروس از آن‌ها استفاده کنند.

هیئت‌های اندیشه‌ورز دانشگاه آزاد اسلامی دموکراسی علمی ایجاد می‌کند

اتفاق خوشایند دیگر فعالیت چشمگیر واحدهای استانی ذیل معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد است که معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی در این باره می‌گوید: اگر نگاه ما به دانشگاه نگاه اداری یا دولتی باشد، شک نکنید هیچ‌وقت کارآمد نمی‌شود. اما زمانیکه اجتماعی باشد و با مردم و جامعه پیوند برقرار کند کارآمد می‌شود. برای اینکه ستاد بتواند به‌خوبی کار خود را انجام دهد، باید تعامل ویژه‌ای با صف داشته باشد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه می‌افزاید: در این راستا دانشگاه آزاد اسلامی به این نتیجه رسید که برای برقراری چنین ارتباطی هیئت‌هایی اندیشه‌ورز متشکل از اعضای هیئت‌علمی راه‌اندازی کند. یکی از اهداف هیئت اندیشه‌ورز دانشگاه آزاد اسلامی این است که دموکراسی علمی ایجاد و ارتباط وسیعی با اعضای هیئت ‌علمی برقرار کند.

از دیگر اقدامات جسورانه معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد ایجاد رشته‌های جدید و دانشکده‌های بین‌رشته‌ای در ساختار دانشگاه آزاد است. در این زمینه میثم چگین، سرپرست مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد می‌گوید: از مهم‌ترین دانشکده‌های بین رشته‌ای که از طرف استان‌ها درخواست تاسیس داشته است می‌توان به دانشکده حکمرانی اسلامی، دانشکده فضای مجازی، دانشکده کارآفرینی، دانشکده خانواده، دانشکده فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی، دانشکده اقتصاد مقاومتی، دانشکده سلامت اجتماعی، دانشکده پیشرفت ایرانی اسلامی اشاره کرد. البته پیشنهادهایی در زمینه های فنی، مهندسی و کشاورزی نیز مطرح است که برخی از آنها دارای ترکیبی از رشته‌های علوم انسانی، فنی و مهندسی و یا علوم پزشکی هستند.

همچنین در زمینه کرسی‌های علمی و نظریه‌پردازی حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی درباره رونق این کرسی‌ها می‌گوید: دانشگاه آزاد اسلامی در گذشته کرسی‌های علمی نداشت اما در حال حاضر ۴۵۱ کرسی آزاد اندیشی و علمی و ترویجی برگزار کرده است.

رونق یافتن نشریات علوم انسانی را می‌توان از دیگر دستاوردهای معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد دانست.  حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه در این باره می‌گوید: آمار دانشجویان تحصیلات تکمیلی ما با آمار مجلاتی که اکنون راه‌اندازی شده، اصلاً عقلانی و قابل‌مقایسه نیست. ساختار پژوهش‌محور از طریق مجلات و تألیف کتب درسی میسر است. هم اکنون تعداد مجلات از ۳۸ نشریه فعال به ۱۲۵ نشریه فعال در دو سال گذشته رسیده است.

همچنین برگزاری اولین همایش ملی علوم انسانی و حکمت اسلامی که در آبان ۱۴۰۰ برگزار می‌شود، از دیگر برنامه‌های مثبت معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی است که حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه هدف از برگزاری آن را معرفی توانمندی‌ حکمت اسلامی برای نظریه‌پردازی در سطح جهانی عنوان کرده و می‌گوید: برای اینکه هم اساتید علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی، دانشی را که در دوره‌های توانمند سازی فراگرفته‌اند به عرصه پژوهش و تحقیق منتهی کنند و هم اساتید دیگر دانشگاه‌های کشور اعم از دولتی و پیام‌نور از ظرفیت حکمی‌سازی علوم استفاده کنند طرح اولین «همایش ملی علوم انسانی و حکمت اسلامی» برنامه‌ریزی شد.

انتهای پیام/۴۱۶۲/پ