رابطه علم و داستان‌های علمی-تخیلی/ سفرهای فضایی در دنیای واقعی
گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا- نوید فرخی: اگر از خواندن و مطالعه کردن لذت می‌برید، ممکن است چند جلد کتاب علمی-تخیلی نیز خوانده باشید. علمی-تخیلی ژانری است که معمولاً با مضامین آینده‌نگرانه مانند فناوری‌های پیشرفته، سفر در زمان، اکتشافات فضایی، واقعیت مجازی، هوش مصنوعی و زندگی فرازمینی‌ها و... سروکار دارد. این ژانر به ژانرهای فانتزی، وحشت، رئال جادویی و ابرقهرمانی شباهت‌هایی دارد. خواندن کتاب‌های علمی-تخیلی و تماشای فیلم‌های این ژانر اغلب هیجان‌انگیز است، زیرا در بسیاری خیال‌پردازانه و اکشن و مبتنی بر علوم هستند.
اما آیا رابطه‌ای میان علمی-تخیلی و دنیای واقعی وجود دارد؟ در این نوشتار به سراغ برخی از پرتکرارترین سوژه‌های علمی-تخیلی خواهیم رفت و آنها را از منظر علمی و ارتباط با دنیای واقعی مورد بررسی قرار خواهیم داد.
هوش مصنوعی
در بسیاری از داستان‌های علمی-تخیلی شاهد ابزارهای کاملاً شسته‌ورُفته فناوری هستیم که به نظر می‌رسد پیشرفته‌تر از آنچه در حال حاضر، در دنیای واقعی داریم باشند. به عنوان مثال، برخی از داستان‌ها دارای هوش مصنوعی یا روبات‌هایی هستند که به قهرمانان داستان کمک می‌کنند یا برعکس، مانع آنها می‌شوند. این روبات‌ها معمولاً به برای خودشان صحبت می‌کنند، فکر می‌کنند و حتی به نظر می‌رسد احساسات و آزادی تصمیم‌گیری خود را دارند. در سری فیلم‌های علمی-تخیلی جنگ ستارگان، یک روبات خوش‌صحبت به نام سی‌تری‌پی‌او (C-۳PO) وجود دارد که به شخصیت‌های اصلی در ترجمه زبان، آداب و رسوم فرهنگ‌های مختلف از سیارات دوردست کمک می‌کند. همچنین در داستان‌های علمی-تخیلی روبات‌هایی وجود دارد که چندان زیبا نیستند و گاهی سعی در غلبه بر نژاد بشر دارند!
ما در زندگی واقعی، روبات‌هایی را تولید کرده و ساخته‌ایم، اما هنوز نه در حدی که تک‌تک آدم‌ها بتوانند یک روبات سخنگو داشته باشند که برای‌شان خانه تمیز کند، میوه بخرد و بچه‌ها را به درس خواندن ترغیب کند. هوش مصنوعی در دنیای واقعی انواع مختلفی دارد:
۱.روبات‌های دسکتاپ با عنوان دستیار شخصی که می‌توانند چراغ‌ها را کم‌وزیاد کنند، تایمرها را تنظیم کنند، برنامه غذایی را بچینند، موسیقی پخش کنند و داستان و جوک برای‌تان تعریف کنند!
۲. ما جاروبرقی‌های روباتیک داریم که می‌توانند چیدمان خانه شما را یاد بگیرند و اتاق‌های مورد نظرتان را هر زمان که بخواهید تمیز کنند!
۳. همچنین روبات‌هایی به نام انیماتریک(Animatronics) اغلب در شهربازی‌ها و فیلم‌ها دیده می‌شود که موجودات متحرک خودکار به حساب می‌آیند.
۴. همچنین روبات‌هایی داریم که به محققان در تحقیقات‌شان کمک می‌کنند. هم اکنون برخی از آنها در کف اقیانوس یا سطح مریخ کاوش می‌کنند!
۵. ما حتی روبات‌هایی داریم که در یک محیط صنعتی مانند جوشکاری و کارخانجات پیشرفته کار می‌کنند.
البته شاید روزی در آینده نزدیک روبات‌هایی هم مانند C-۳PO از جنگ ستارگان در هر خانه وجود داشته باشد.
سفر فضایی
ایده سفر به فضای خارج از جو زمین، واقعاً هیجان‌انگیز به نظر می‌رسد. وجود یک سفینه فضایی کوچکِ سریع که قهرمانان را در کمتر از یک دقیقه به کهکشان بعدی می‌رساند، در بسیاری از کتاب‌ها و فیلم‌های علمی-تخیلی امری عادی به حساب می‌آید. از سوی دیگر اصطلاحاتی مانند کرم‌چاله‌ها و سیاه‌چاله‌ها مواردی هستند که می‌توان آنها را در یک داستان با مضمون فضا به طور مکرر مشاهده کرد.
متأسفانه، چنین سفرهای فضایی در دنیای واقعی وجود ندارد! انسان‌ها طی صد سال اخیر در زمینه اکتشافات فضایی پیشرفت فوق‌العاده‌ای داشته‌اند. وقایع مهمی مانند فرود فضانوردان بر روی ماه، درهای زیادی را به ایده اکتشافات بیشتر فضایی از جمله ارسال انسان به مریخ باز کرده است. علاوه بر این، بسیاری از وسایل کاربردی روزمره به دلیل سفرهای فضایی ساخته شده‌اند(که خود می‌تواند سوژه یک نوشتار باشد). اما در حال حاضر، فناوری فعلی ما آنقدر پیشرفته نیستند که بتوانند ما را به سرعت به نزدیکترین منظومه ستاره‌ای یا کهکشان بعدی برسانند.
نزدیکترین منظومه ستاره‌ای به ما آلفا قنطورس است و از زمین ۴ سال نوری فاصله دارد. برای فهمیدن اینکه ۴ سال نوری چقدر دور است، کافی است تجسم کنید اگر ما به فرضِ محال وسیله نقلیه‌ای تولید کنیم که در هر ثانیه حدود ۱۴ هزار کیلومتر را بپیماید، یک قرن طول می‌کشد تا به آلفا قنطورس برسیم.
در عین حال اگر فکر می‌کردید آلفا قنطورس بسیار دور است، باید به شما اطلاع دهم که نزدیکترین کهکشان مارپیچی به کهکشان راه شیری، کهکشان آندرومدا نام دارد. آندرومدا حدود ۲.۵ میلیون سال نوری با ما فاصله دارد(آلفا قنطورس فقط ۴ سال نوری فاصله دارد)! بنابراین حتی عقلانی نیست که این مسافت عجیب را با کیلومتر بخواهیم نشان دهیم. اگر همین امروز یک کاوشگر فضایی را با تمام سرعت به سمت نزدیکترین کهکشان اعزام کنیم، حتی یک میلیون سال بعد هم به آندرومدا نمی‌رسد(دقت کنید، نزدیکترین کهکشان به ما)!
بنابراین به نظر می‌رسد به این زودی‌ها به کهکشان‌های اطراف سفر نخواهیم کرد. هر چند این موضوع با فناوری‌های فعلی ما امکان پذیر نیست، اما مطمئناً طرح‌های داستان علمی-تخیلی عالی و جذابی را ایجاد می‌کند!
سفر در زمان
اگر به ژانر علمی-تخیلی علاقه‌مند باشید، بی‌شک یکی از آن کتب یا فیلم‌ها را دیده‌اید که در مورد گروهی از ماجراجویان در حال ساخت ماشین زمان است. آنها از این دستگاه‌ها برای سفر به گذشته یا آینده استفاده می‌کنند. گاهی در این داستان‌های مهیج، سفر در زمان در کنار سفر به فضا اتفاق می‌افتد و سرگرمی فوق‌العاده‌ای را برای ما فراهم می‌کند. ما می‌دانیم که در دنیای واقعی، سفر به فضا فقط در محدودترین اشکال مانند پرواز با کاوشگرهای فضایی به مکان‌هایی در منظومه شمسیِ خودمان امکان‌ذیر است. اما آیا سفر در زمان، در واقعیت نیز امکان‌پذیر است؟
طبعاً در حال حاضر غیرممکن است که سوار ماشین زمان شوید و به گذشته برگردید، بنابراین می‌توانیم این ایده را رد کنیم. با این حال، استیون هاوکینگ(Stephen Hawking)، فیزیکدان نظری فقید با استفاده از مبانی تئوری نسبیت انیشتین، به یک فرضیه سفر در زمان دست پیدا کرد. هاوکینگ ایده یک قطار تندرو را ارائه می‌دهد که نزدیک به سرعت نور (حدود ۳۰۰٬۰۰۰ کیلومتر بر ثانیه) به دور زمین حرکت می‌کند. اگر بخواهید سوار آن قطار شوید و با آن سرعت در زمین بگردید، هر ثانیه حدود هفت بار دور کره زمین می‌چرخید! براساس محاسبات هاوکینگ اگر یک هفته این کار را انجام دهید در نهایت ۱۰۰ سال به آینده سفر کرده‌اید!
متأسفانه ما فعلاً فناوری ساخت چنین چیزی را نداریم که بتواند با سرعت نور حرکت کند، بنابراین نمی‌توانیم این فرضیه را آزمایش کنیم!
بیگانگان
موجودات فرازمینی که با نام بیگانگان و آدم‌فضایی‌ها نیز در ایران شناخته می‌شوند، یکی از محبوب‌ترین عناصر داستان‌های علمی-تخیلی هستند. داستان‌های اپرای فضایی، بدون مواجهه با بیگانگان کمابیش بی‌معنی است. دانشمندان تصور می‌کنند که بیش از ۱۰۰ میلیارد کهکشان در جهان وجود داشته باشد! کهکشان راه شیری ما، خود به تنهایی شامل حداقل ۱۰۰ میلیارد سیاره است، بنابراین می‌توان تصور کرد که در میلیاردها کهکشان دیگر چند سیاره می‌تواند وجود داشته باشد. ما اینجا با ارقامی سروکار داریم که حتی شمردن‌شان قابل تجسم نیست! بر همین اساس برخی از پژوهشگران معتقدند به طور قطع، موجودات هوشمند دیگری در جایی از جهان باید وجود داشته باشند. البته مطمئناً در داستان‌های علمی-تخیلی مورد علاقه شما وجود دارند، اما آیا در زندگی واقعی با آنها روبرو شده‌ایم؟
حکایات زیادی توسط مردم دال بر مشاهده اشیأ پرنده عجیب‌وغریب(که گاهی اوقات بشقاب‌پرنده نامیده می‌شوند) گزارش می‌شود. افرادی ادعا می‌کنند توسط بیگانگان ربوده شده‌اند. با این حال، در اکثر مواقع ادعاهای مطرح‌شده قابل اثبات نیستند. در معدود موارد، شواهد و مدارک مستدل‌تری نیز وجود دارند. به عنوان مثال یکی از این رویدادهای کمابیش معتبر، رویداد «اشیای پرنده ناشناخته در آسمان تهران (۱۳۵۵)» است که به دلیل مواجهه نیروی هواییِ وقت با آن، مستندات جالبی باقی‌مانده است(کافی است عبارت Tehran UFO ۱۹۷۶ را در گوگل جست‌وجو کنید). اما در نهایت هنوز بشر به نقطه‌ای نرسیده است که بتواند با قطعیت در مورد فرازمینی‌ها صحبت کند. به منظور تفکیک رویدادهای علمی و غیرعلمی، چندین انجمن بین‌المللی در این زمینه فعال شده‌اند که از جمله مشهورترین آنها می‌توان به METI و SETI اشاره کرد.
علم و علمی-تخیلی
بسیاری از عناصر علمی-تخیلی مبتنی بر علم واقعی هستند اما این بدین معنی نیست که همیشه به طور دقیق از مسائل علمی تبعیت می‌کنند. بخشی از آثار علمی-تخیلی نقشی پیامبرگونه ایفا می‌کنند، به همین علت است که در داستان‌های قدیمی علمی-تخیلی فناوری‌هایی وجود دارد که در زمان خود اختراع نشده بودند اما اما اکنون وجود دارند. از برخی جهات، علم و علمی-تخیلی بسیار با هم مرتبط هستند. در هر صورت ما باید از داستان‌های علمی-تخیلی به عنوان آثاری که هم کتاب‌خوانی را گسترش می‌دهند، هم به طریقی علاقه به علم را ترویج می‌دهند، هم سرگرم‌کننده هستند و هم آینه‌ای رو به آینده‌اند قدردان باشیم.
انتهای پیام/۴۱۶۰
انتهای پیام/