بی‌توجهی به «تئوری علف‌های هرز» در فعالیت‌های فناورانه/ بودجه مراکز رشد کافی نیست
گروه استان‌های خبرگزاری آنا - مجتبی آزادیان؛ هشتمین جشنواره علمی، پژوهشی و فناوری فرهیختگان و مراسم تجلیل از برگزیدگان این جشنواره با حضور دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، اعضای هیئت رئیسه و مدیران دانشگاه عصر ۷ اردیبهشت جاری به صورت مجازی در سالن شهید مطهری سازمان مرکزی دانشگاه برگزار شد و با معرفی برگزیدگان برتر به کار خود پایان داد.
جشنواره هشتم اما تفاوت‌هایی با دوره‌های قبل داشت و با افزایش دوبرابری مجموع جوایز نقدی به‌منظور افزایش انگیزه برای تلاش و فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه اعضای هیئت علمی دانشگاه همراه بود و شورای سیاستگذاری جشنواره با افزایش جایزه نقدی پژوهشگران برتر به میزان ۲۵۰ درصد و فناور برتر به میزان ۳۰۰ درصد موافقت کرد تا جایی که جوایز پژوهشگران برتر از ۱۰ میلیون تومان در سال گذشته به ۲۵ میلیون تومان و فناور برتر از ۵ میلیون به ۱۵ میلیون تومان افزایش پیدا کرد و جوایز نقدی سایر برگزیدگان نیز رشد خوبی داشت.
در هشتمین جشنواره فرهیختگان ۲۲ استان و ۳۹ واحد دانشگاهی (استان‌های تهران، اصفهان و آذربایجان شرقی با بیشترین برگزیده) حضور پیدا کردند که پراکندگی خوبی بین برگزیدگان صورت گرفت و ۷۲۰ اثر به جشنواره ارسال شد؛ البته با حوزه‌های بررسی‌شده توسط سازمان مرکزی مانند مراکز تحقیقاتی، مراکز رشد، سراهای نوآوری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، مدارس سما و... مجموع آثار و زیرساخت‌ها به‌حدود هزار و ۹۰۰ رسید و از هفت پژوهشگر برتر و یک فناور برتر دعوت شد تا به نمایندگی از طرف دیگر برگزیدگان در مراسم اختتامیه و تجلیل حضور پیدا کنند.
مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین در هشتمین جشنواره فرهیختگان موفق به کسب رتبه به‌عنوان مرکز رشد برتر شد. خبرنگار آنا به همین مناسبت با سیدحبیب‌الله رحمتی رئیس این مرکز گفت‌وگو کرده و دلایل این برتری و تازه‌ترین فعالیت‌های مرکز را جویا شده است که مشروح آن را می‌خوانید.
آنا: دلایل انتخاب مرکز رشد واحد قزوین به‌عنوان مرکز رشد برتر در جشنواره فرهیختگان چه بود؟
رحمتی: اکوسیستمی کارآفرین در کشور داریم که این اکوسیستم با یک‌سری شاخص‌های شناخته‌شده مدیریت می‌شود. به‌طور مثال چه‌طور یک کشور با شاخص بیکاری، تورم، GDP و ... سنجیده می‌شود، پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد هم یک تعداد شاخص دارند که بر آن اساس سنجیده می‌شوند.
از لحاظ کارآیی اینکه مساحت‌شان چه‌قدر است، اینکه چه‌قدر آن مرکز بودجه دارد، اینکه چه‌قدر بودجه به تیم‌هایشان داده‌اند و ... مهم است. از لحاظ موارد کارآیی مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، حدوداً ۹ هزار متر مربع به شرکت‌های‌مان تخصیص داده‌ایم، جزء بزرگ‌ترین مراکز رشد و فناوری کشور در دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه‌های سراسری هستیم و سطح امکانات و خدماتی که به شرکت‌های‌مان می‌دهیم، شاید از خیلی از پارک‌های دانشگاه‌های سراسری هم بالاتر است.
مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین از لحاظ اثربخشی هم تقریباً بیشترین تعداد واحد و هسته فناور را دارد و اکنون حدود ۷۰ شرکت و هسته فناور فعال داریم. هسته فناور هنوز شرکت نشده است. شخصی آمده که ایده داشته و در حال انجام ثبت شرکت و ... است؛ اما به درآمدزایی رسیده، واحد فناور هم شده است، به این معنی که ایده‌ای به شرکت تبدیل می‌شود.
این ۷۰ هسته و واحد فناور برای حدود ۳۰۰ نفر اشتغال بیمه‌ای ایجاد کرده و لیست بیمه دارد. به‌طور مثال برخی پنج نیرو، برخی دو نیرو و برخی ۴۰ نیرو دارند، اینها تمام‌وقت هستند. تعداد زیادی کارورز هم به مرکز می‌آیند که با احتساب آنان حدوداً ۵۰۰ نفر در مجموعه مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در حال درآمدزایی و یا به‌صورت کارورزی مشغول به کار هستند و ظرفیت بالایی را برای استادان و دانشجویان ایجاد کرده‌اند.
حدود ۹۰ درصد این افراد دانشجویان واحد قزوین هستند یا به عبارتی فارغ‌التحصیلان خودمان هستند، چه آنهایی که شرکت زده‌اند، چه آنهایی که اینجا کار می‌کنند. استادان هم استادان دانشگاه آزاد اسلامی قزوین هستند و این اکوسیستم کنار دانشگاه شکل گرفته و مانند همه این اکوسیستم‌ها که به نام جنگل بارانی شناخته می‌شوند، خودشان در حال آبیاری خودشان هستند.
از نظر شرکت‌های دانش‌بنیان اکنون ۲۲ شرکت مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین مجوز رسمی معاونت فناوری ریاست جمهوری را اخذ کرده‌اند که از نظر تعداد در کمتر مرکز رشد دانشگاه‌های سراسری و واحدهای دانشگاه آزاد این تعداد وجود دارد. هفت شرکت هم پرونده فرستاده‌اند و احتمال اینکه سه یا چهار شرکت دانش‌بنیان دیگر هم اضافه شوند، زیاد است.
آنا: شرکت‌های دانش‌بنیان در چه زمینه‌ای فعالیت می‌کنند؟
رحمتی: این شرکت‌ها در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، گروه صنایع غذایی، مکانیک، مکاترونیک و روبوتیک مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین را همه می‌شناسند و عمده شرکت‌ها آنها هستند. شاید از این ۷۰ شرکت، ۳۰ تا ۴۰ شرکت در حوزه IT و ICT و مکاترونیک فعال هستند. ۲۰ مورد شرکت هم داریم که در حوزه‌های دیگر فعالیت می‌کنند. به‌طور مثال در حوزه صنایع غذایی، آنالیز حسی غذا و دارو، حوزه‌های غذای دام و طیور و ... فعال هستند و بیشتر آنهایی که دانش‌بنیان شده‌اند، صادرات دارند.
مجموع فروش‌مان هم مطابق فاکتور و قراردادهایی که ارسال کرده‌اند، حدوداً ۲۵ میلیارد تومان در سال گذشته بوده است.
آنا: آیا پیش‌بینی فروش و درآمدی هم برای امسال داشته‌اید؟
رحمتی: یک مرکز گِیم داریم که تیم‌های بازی‌ساز در آن فعال هستند. با توجه به اینکه کسب و کار آنها خیلی خوب شده و اگر تحریم‌ها مقداری آزاد شود و تیم‌ها بتوانند روی پلتفرم‌های IOS یا درآمدهای خارجی حساب کرده و درآمد بازی‌های خارجی‌شان را وارد کشور کنند، می‌توانیم حدود ۱.۵ برابر این عدد را برای فروش‌مان پیش‌بینی کنیم.
وجه دیگری از فعالیت مرکز رشد واحد قزوین قطعه‌سازی است. یک شرکت ایرانی که کولرهای خودرو را تولید می‌کند، اکنون یکی از قطعه‌های کولر خود را از شرکت‌های مرکز رشد گرفته و قطعه دیگری که نوعی واشر است از دیگر شرکت ما گرفته که اینها قبلاً وارد می‌شد و اکنون اعضای مرکز رشد واحد قزوین آنها را تولید می‌کنند. خودرو برقی واحد قزوین هم که دیگر نیازی به معرفی ندارد و کاملاً شناخته‌شده است.
آنا: مهم‌ترین موانع پیش روی مراکز رشد در کشور چیست؟
رحمتی: نکته‌ای که در کل دنیا وجود دارد، این است که مراکز رشد واحدهای فناور مدل شناخته‌شده کارآفرینی و فناوری در جهان هستند و خیلی موضوع بده و بستانی در بحث‌های مالی وجود ندارد. به‌طور مثال می‌گویند ۱۰۰ عدد بذر می‌کاریم، از این ۱۰۰ عدد بذر حدود ۱۰ برابر آن یعنی هزار عدد بذر را برای ما بازمی‌گرداند؛ اما با توجه به اینکه اکنون دانشگاه آزاد اسلامی هم با درآمدهای شهریه مدیریت می‌شود، نمی‌توان انتظار داشت بودجه‌های آنچنانی را وارد این پروسه کند و بودجه‌ای که می‌آید، آن سطح انتظاری که از برگشت بودجه برای شرکت‌ها وجود دارد، مقداری مدیریت کار را با چالش مواجه می‌کند.
یک تئوری داریم به نام تئوری علف‌های هرز که می‌گوییم خیلی مواقع آن علف‌های هرز گیاهان دارویی می‌شوند که خیلی گران‌قیمت هستند؛ اما به‌دلیل اینکه فقط می‌توانیم روی درختی که بازدهی دارد، سرمایه‌گذاری کنیم، این بخش و این علف‌های هرز را از دست می‌دهیم.
اگر بخواهیم به آن شاخص‌های جهانی نزدیک شویم، باید به اصطلاح سرمایه‌گذاران فرشته (Angle Investor) داشته باشیم، اگر چنین سرمایه‌گذاران فرشته‌ای داشته باشیم که پول‌هایی در اختیار ما بگذارند که این پول‌ها بیشتر و راحت‌تر در اختیار فناوران و پژوهشگران قرار بگیرد و مقداری هم سرمایه‌گذارانی که در حال سرمایه‌گذاری روی شرکت‌ها هستند، ریسک‌پذیر باشند، می‌توانیم بازدهی و جهش زیادی در درآمدزایی و پیشرفت داشته باشیم.
در حالت کلی مشکل اصلی سرمایه است، شرکت‌ها هم گاه چالش‌های مختلفی مانند چالش‌های گمرکی دارند، اکنون موضوعی که در حوزه واردات وجود دارد، این است که خیلی از شرکت‌ها اگر واردات نباشد، کاملاً جان می‌گیرند، یعنی روی محصول‌شان حداقل در استان می‌توانند حساب باز کنند. اگر بتوان موضوع گمرکات را کمی مدیریت کرد که کالای قاچاق درون کشور نیاید، خیلی از پژوهشگران می‌توانند از چیزی که اکنون هستند، بیشتر جان بگیرند.
سیاست دانشگاه را کاملاً روی رشد جوانان گذاشته‌ایم. یعنی کسی که اینجا (مرکز رشد) می‌آید، اگر شرکتش توسعه‌یافته است و R&D نخواهد، اجازه ورود نمی‌دهیم؛ اما اگر دانشجویی بیاید و بدانیم این ایده می‌تواند در سه سال آینده به نتیجه برسد؛ اما خیلی چالش دارد، وارد این چالش با آن فرد می‌شویم، به این معنی که رسالت‌مان را روی رشد متمرکز کرده‌ایم.
به همین دلیل خیلی در بحث تیم‌سازی، بحث‌های حقوق و دستمزد و ... ورود کرده‌ایم. آیین‌نامه‌ها هنوز در این مسیر ضعیف است، به‌طور مثال در کل دنیا در موضوع حقوق دانشجویی و ...، وزارت کار قراردادهای کار مشخص و بهتری تعریف کرده است. اکنون شرکت دانشجو را به عنوان کارآموز می‌آورد، سپس دانشجو از شرکت شکایت می‌کند، از طرف دیگر این شرکت هم خودش نوپاست و چالش‌های بسیاری برای دو طرف به‌وجود می‌آید.
به‌طور مثال وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می‌تواند جایی برای آموزش دروس داشته باشد تا دانشجویان بتوانند ثبت شرکت یاد بگیرند، پلمپ دفتر یاد بگیرند، بحث‌های مالیاتی و ... یاد بگیرند، در این‌صورت خیلی از مشکلاتی که اکنون بچه‌های فنی دارند، برطرف می‌شود؛ چراکه اگر بخواهند به یک حسابدار حقوق بدهند، هزینه‌های‌شان بالا می‌رود و اگر ارائه ندهند، اداره مالیات خیلی به آنها فشار می‌آورد.
رعایت‌کردن مجموعه این مسائل و قوانین هم که در کشور وجود دارد، مقداری برای دانشجویانی که به‌طور مثال استارت‌آپ هستند، سنگین است، این بچه‌ها هم فنی هستند و خیلی سابقه اجرایی و ... ندارند و این موجب می‌شود که خیلی از آنان به‌دلیل اینکه دلایل قوانین داخلی سخت است، به سمت کشورهای دیگر و حتی کشورهایی که در حوزه خلیج‌فارس هستند و برای استارت‌آپ‌ها شرایط آسان‌تری دارند، بروند. به‌طور مثال در کشور ما قوانین مالیاتی، بیمه، ثبت شرکت و همه چیز برای یک شرکت استارت‌آپی مانند یک شرکت عادی است و این مقداری برای اعضای مراکز رشد چالش ایجاد کرده است که اگر این چالش کنار برود، می‌توانیم راحت‌تر و با فکر آزادتری فعالیت کنیم.
تاکنون اکثر دانشجویان به‌دنبال پیداکردن کار و کارمندشدن بودند؛ اما اکنون طبق یک شاخص آماری، اگر ۱۰ درصد بچه‌ها بتوانند خودشان به سطوح کارآفرینی برسند و هرکدام ۱۰ نفر را سر کار ببرند، عملاً می‌توانند برای هم سن و سال‌های خودشان شغل ایجاد کنند به شرط اینکه بتوانند جرئت را پیدا کنند و این جرئت پیداکردن مقداری به مسائل فرهنگی بازمی‌گردد که باید برای آنها زمان گذاشت و مقداری هم موضوع قوانین است که باید سهل‌تر و آسان‌تر شوند.
آنا: و سخن پایانی ...
رحمتی: اگر مسیری که به‌درستی در حدود هشت سال گذشته برای ریل‌گذاری حوزه کارآفرینی، دانش‌بنیان، فکرکردن شرکت‌ها و افراد به این قضیه تعریف شده است، ادامه یابد، ۱۰ تا ۱۵ سال آینده می‌توانیم سطح اشتغال را با نیروهای جوان خیلی بالا ببریم؛ چراکه این شرکت‌ها چابک هستند. به‌طور مثال دولت که می‌آید سرمایه‌گذاری می‌کند، باید پول هنگفتی هزینه کند؛ اما این بچه‌ها باهوش هستند و می‌روند مثلاً در عمان جایی را پیدا می‌کنند و با یک کار اینترنتی، آنجا فروش دارند. اکنون در دنیای امروز می‌گویند ارتباط دو کشور با هم ارتباط دولت‌ها نیست؛ بلکه ارتباط بیزینس‌هاست.
اگر این مفهوم را به‌درستی بپذیریم و برای آن سرمایه‌گذاری کنیم و کار را به بخش خصوصی بسپاریم، مطمئناً در ۱۰ سال آینده کشورمان می‌تواند از این قضیه به‌صورت چابک بهره‌مند شود.
انتهای پیام/۴۱۰۳/۴۰۶۲/
انتهای پیام/