رایزنی‌های منطقه‌ای فرمانده شهید سپاه قدس، سیاست خارجی را از انفعال خارج کرد
گروه جهان خبرگزاری آنا، اصلاح‌طلبان به دنبال ایجاد فضای دوقطبی در جامعه هستند؛ فضایی که در آن مذاکره در برابر عدم مذاکره قرار می‌گیرد و دوقطبی انحرافی مذاکره خوب در برابر مذاکره بد را تشکیل می‌دهد. این در حالی است که برخلاف القای اصلاح‌طلبان، جریان انقلاب هیچ‌وقت به دنبال عدم مذاکره نیست و دنبال مذاکره خوب بوده است؛ مذاکره‌ای که برای ملت بزرگ ایران دستاورد داشته باشد و مانند برجام نباشد که به تعبیری «خسارت محض» بود.
در دولت غرب‌گرای روحانی هرچند در میدان دیپلماسی توفیق چندانی نداشتیم، ولی در میدان نبرد با تروریسم و ائتلاف‌های منطقه به سکان‌داری شهید قاسم سلیمانی توفیقات بسیاری به‌دست آوردیم که نمونه‌های عینی آن مذاکره سردار سلیمانی با دولت‌های سوریه و عراق و تشکیل ائتلاف راهبردی ایران، روسیه و سوریه بود که توانست به هژمونی آمریکا پایان دهد.
دراین‌باره با محسن پاک آیین، سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان و کارشناس ارشد امور بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه تقدیم می‌شود.
آنا: لطفا با توجه به سال‌ها تجربه در عرصه دیپلماسی بفرمایید مذاکرات استاندارد و مقبول چه شاخصه‌هایی دارد؟ آیا این شاخصه‌ها در مذاکرات ایران و آمریکا مشهود است؟
پاک آیین: به‌طور کلی مذاکرات سیاسی میان کشورها یکی از ابزارهای سیاست خارجی است و کشورها برای تقویت مناسبات با یکدیگر و همچنین حفظ منافع خود بر مبنای احترام متقابل، احترام به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی و بدون دخالت در امور داخلی کشور دیگر با یکدیگر مذاکره می‌کنند و درنهایت نتایجی به‌دست خواهد آمد.
جمهوری اسلامی ایران نیز با دیپلماسی فعال با بیشتر کشورهای جهان به‌صورت روزانه در حال مذاکره است. به‌عنوان نمونه کشورمان در ماه‌های اخیر با چین، روسیه، کشورهای همسایه و آسیای مرکزی، قفقاز و حتی کشورهای آمریکای لاتین و آفریقا مذاکراتی را برای تقویت دوستی و یافتن راهکارهایی برای تعاملات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی انجام داده است و این مذاکرات ادامه دارد.
مذاکره باید هدفمند باشد، به نتیجه دست یابد، در زمان مشخصی پایان یابد و این روندی کلی است
در رابطه با مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با آمریکا، مذاکرات در چارچوب ۱+۵ هدفمند بوده است و امروز هم مذاکرات در وین ادامه دارد.
آنا: منظورتان از مذاکرات هدفمند چیست؟ چرا برجام را نمونه‌ای از مذاکرات بد و نافرجام می‌دانیم؟
پاک آیین: هدفمند بودن مذاکرات به این معناست که هر دو طرف مطالباتی داشتند. جمهوری اسلامی ایران به‌دنبال لغو همه تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه بود و طرف مقابل نیز می‌خواست با نظارت و ایجاد محدودیت‌هایی در حوزه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، مطمئن شود کشورمان با استفاده از انرژی هسته‌ای به سوی دستیابی به بمب اتمی نخواهد رفت.
مذاکرات موسوم به برجام ادامه پیدا کرد، به نتیجه دست یافت و توافقی حاصل شد. ایران به تعهداتش پایبند ماند، به مفاد توافق عمل کرد و محدودیت‌های هسته‌ای را طبق توافق پذیرفت و اعمال کرد. متأسفانه طرف مقابل از همان روزهای بعد از به نتیجه رسیدن توافق هسته‌ای، هم در دوران باراک اوباما و هم در دوران دونالد ترامپ، در مسیر اجرای تعهداتش، یعنی لغو تمام تحریم‌ها کارشکنی کرد
دولت اوباما اعلام کرده بود می‌خواهد ساختار تحریم‌ها را حفظ کند و ترامپ هم بعد از بهانه‌جویی‌های متعدد و با رویکرد خصمانه علیه ملت ایران از برجام خارج شد. این دو دولت آمریکا نه‌تنها تحریم‌های قبلی را اعمال، بلکه تحریم‌های جدیدی را علیه ملت ایران وضع کردند.
بیشتر بخوانید:
سجادی: برتری در میدان آمریکا را پای میز برجام کشاند
صدرالحسینی: تصویرسازی اختلاف میان میدان و دیپلماسی با هدف ایجاد دو قطبی کلید خورد
قنادباشی: منتشرکنندگان فایل صوتی ظریف اگر نفوذی نباشند، حتماً دشمن منافع ملی هستند
با توجه به اینکه مذاکرات برجام به بن‌بست رسید و جمهوری اسلامی نیز بعد از اینکه اروپایی‌ها نتوانستند به تعهداتشان برای تأمین نظر کشورمان مبنی بر لغو تمام تحریم‌ها اقدام کنند، ایران تعهدات هسته‌ای خود را کاهش داد و درنهایت با طرح راهبردی مجلس شورای اسلامی، حتی پروتکل الحاقی را به حالت تعلیق درآوردیم. همه این‌ها به‌دلیل زیاده‌خواهی دولت آمریکا رخ داد.
آمریکایی‌ها حتی در زمینه برجام پیش‌شرط‌هایی را قرار دادند که به‌طور طبیعی برای ایران کاملاً غیرقابل پذیرش بود، یا اینکه می‌خواستند با افزودن عناوین جدیدی مانند برنامه‌های موشکی، برنامه‌های دفاعی یا نفوذ نامشروع ایران در کشورهای غرب آسیا روند را منحرف کنند. طبعاً این پیش‌شرط‌ها مورد توجه ایران قرار نگرفت و کشورمان آن‌ها را نپذیرفت.
آنا: با وجود ضعف در مذاکرات برجام، شاهدیم جمهوری اسلامی در حوزه دیپلماسی میدانی و منطقه‌ای خوب عمل کرده است و قدرت نفوذ شهید قاسم سلیمانی باعث شد ائتلاف منطقه‌ای ایران، روسیه و سوریه برای مقابله با تروریسم بین‌المللی داعش تشکیل شود. تحلیلتان از این راهبرد جمهوری اسلامی چیست؟
پاک آیین: نکته مهمی وجود دارد و آن این است معمولاً کشورهایی که دارای حوزه نفوذ متعدد هستند، به‌جز وزارت امور خارجه یا دستگاه دیپلماسی، عناصر فعال دیگری نیز در عرصه بین‌المللی دارا هستند. برای نمونه در جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با داعش و تروریسم که به نیابت از آمریکا ایجاد شده بودند و برای بی‌ثباتی کشورهای منطقه فعالیت می‌کردند، با کشور سوریه و عراق همکاری کردیم و حضور مستشاری مشروع در این کشورها داشتیم.
حضور مشروع به این معنی است که دولتی از کشور دیگر دعوت می‌کند که حضور یابد و اقدامات مستشاری را در کشور میزبان انجام دهد و در مقابل، حضور غیرمشروع تعریف می‌شود. حضور غیرمشروع این است که کشوری با دخالت زورمدارانه و با اقدامات نظامی در کشوری دیگر سعی می‌کند منافع خود را دنبال کند. در این زمینه حضور آمریکا در سوریه برای اینکه برای کمک به داعش آمده و بدون مجوز دولت قانونی این کشور بود، نامشروع است؛ اما حضور مستشاری ایران در سوریه مشروع بود، زیرا با دعوت دولت سوریه انجام می‌شد و درواقع ما برای کمک به دمشق برای مقابله با تروریسم در آنجا حاضر شدیم.
عنصر شاخص حضور ما در سوریه، نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی شهید قاسم سلیمانی بود
به‌طور طبیعی در این عرصه در کنار مذاکرات و اقدامات دیپلماتیکی که وزارت امور خارجه در چارچوب روابط دوجانبه و منطقه‌ای با سوریه انجام می‌دهد، سردار سلیمانی و دیگر عناصر نیروی قدس اقداماتی را در راستای مذاکره و تعامل با دولت سوریه برای پیشبرد اهداف مشترک در مقابله با تروریسم و حمایت از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی سوریه دنبال می‌کردند. این مذاکرات از نوع مذاکرات هدفمند و جزو مذاکرات مفید و مذاکره خوب است که به فعالیت‌های دستگاه دیپلماسی ایران کمک می‌کند و همان‌گونه که مقام معظم رهبری در سخنان مهم اخیر خود فرمودند، اقدامات دیپلماتیک و مذاکرات و تعاملات سردار سلیمانی و سپاه قدس در عرصه سیاست خارجی با مقام‌های سوریه، سیاست خارجی ایران را از حالت انفعال خارج کرد.
لذا فعالیت دیپلماتیک و مذاکرات نیروهای مستشاری در حوزه‌های نفوذ جمهوری اسلامی ایران در کشورهای پیرامونی به‌خصوص در غرب آسیا فعالیتی کاملاً مشروع، مفید و کمک‌کننده به سیاست خارجی کشور است که محورهای اصلی آن همان‌طور که رهبر معظم انقلاب اسلامی فرمودند در شورای عالی امنیت ملی تصویب می‌شود و نهادهایی ازجمله وزارت امور خارجه مسئول اجرای آن هستند.
در حوزه‌های نفوذ ایران، به‌جز وزارت امور خارجه، نهادهای دیگری ازجمله سپاه قدس وظیفه دارند که در کنار فعالیت‌های مستشاری، دیپلماسی خود را با مذاکره با مقام‌های سوریه در راستای تحقق اهداف مشترک پیش ببرند و این موضوع در عراق هم به همین شکل صدق می‌کند.
آنا: سردار سلیمانی در عراق نیز نقش مؤثری ایفا کرد و شاهد بودیم برخی تحولات و مشکلات داخلی این کشور با مشورت وی حل می‌شد.
پاک آیین: سردار بزرگ ما، شهید سلیمانی در عراق واقعاً نقش دیپلماتی برجسته را بازی می‌کرد. با توجه به اعتماد بالایی که مقام‌ها و شخصیت‌های عراقی اعم از شیعه، سنی و کُرد به سردار سلیمانی داشتند، وی با هدف ایجاد وحدت و ثبات در این کشور با آن‌ها وارد مذاکره می‌شد و هدفش مقابله با دشمن مشترک که درواقع آمریکاست، بود.
این اقدام دیپلماتیک سردار سلیمانی نه‌تنها دخالت در امور داخلی عراق نبود، بلکه مورد استقبال مقام‌ها و شخصیت‌های عراقی واقع می‌شد و در مقاطعی که برخی از مشکلات در عراق پیش می‌آمد، شاهد بودیم آن‌ها خودشان می‌خواستند سردار سلیمانی به عراق برود و با گروه‌های مختلف، مراجع دینی، اکراد، اهل سنت، شیعیان مذاکره کند و برای حفظ منافع عراق و منافع مشترک دو کشور اقدام انجام دهند.
لذا حضور و عملکرد نیروهای میدانی و مستشاری ایران در عرصه دیپلماتیک، اقدام بسیار مؤثری بود که علاوه بر کمک به فعالیت‌های وزارت امور خارجه، نقش مهمی در خنثی کردن توطئه‌های دشمن، مبارزه با تروریسم و پیشبرد سیاست دفاعی داشته است.
آنا: عملکرد سیاست میدانی جمهوری اسلامی را در امور فرامنطقه‌ای چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پاک آیین: در غیر از مناطق نفوذ منطقه‌ای شاهدیم فرماندهان نظامی جمهوری اسلامی به کشورهای مختلف سفر و با مقام‌های آن کشورها در رابطه با همکاری‌های دفاعی مذاکره می‌کنند که این به معنای دیپلماسی دفاعی ایران است. به‌عنوان نمونه سردار باقری، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح سفرهای متعددی به کشورهای مختلف ازجمله جمهوری آذربایجان انجام داده‌اند که به ایجاد همکاری‌های دفاعی منجر می‌شود.
در مجموع به نظر می‌آید فعالیت‌های دیپلماتیک نیروهای نظامی و دفاعی ما در کشورهای مختلف کاملاً اقدامات مفید و مؤثری است، در مسیر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و مغایرتی هم با فعالیت‌های وزارت امور خارجه ندارد. معتقدم همه طرفها و دستگاه‌ها می‌توانند با تقویت همکاری میان نیروهای حوزه دستگاه دیپلماسی و عناصر دفاعی، منافع جمهوری اسلامی ایران را حفظ کنند.
انتهای پیام/۴۰۳۳/
انتهای پیام/