از رویکرد متفاوت موسوم به جریان سوم تا افتادن به دام نگاه سازمانی/ آیتی: احزاب در ایران صدای مردم نیستند

گروه سیاسی خبرگزاری آنا- فرشته صائمی؛ احزاب و گروه‌های سیاسی از جمله نهادهای جامعه مدنی محسوب می‌شوند که حدفاصل دولت و جامعه قرار دارند و صدای جامعه را به گوش دولتمردان می‌رسانند؛ اما احزاب چقدر عمر می‌کنند و دوام می‌آورند؟ طول عمر احزاب و گروه‌های سیاسی مانند هر نهاد دیگر به کارکرد و عملکرد آن‌ها بستگی دارد و به‌محض از دست دادن کارکرد خود، صدای جامعه بلند می‌شود. همچنان که در دی‌ماه سال ۹۶ این اتفاق افتاد و معترضین با طرح شعار «اصلاح‌طلب، اصول‌گرا دیگه تمومه ماجرا» به ناکارآمدی این دو جریان حاضر در سپهر سیاسی کشور اشاره کردند.

منتقدین دی‌ماه سال ۹۶ در حالی به اتمام حیات اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان اشاره کردند که پیش از این گروه‌هایی از درون هر دو جریان با هدف اتخاذ رویکردی متفاوت نسبت به مسائل اعلام موجودیت کردند. نواصول‌گرایان در جناح اصول‌گرا و جبهه مشارکت و حزب ندای ایرانیان در جناح مقابل. گعده‌های مذکور از جمله گروه‌های حاضر در هر دو جریان اصلی سیاسی کشور هستند که همگی به دلیل تأکید بر تغییر بر نگاه به مسائل، به‌عنوان جریان سوم وابسته به جریان‌های متبوع، شناخته می‌شوند.

در این میان برخی بر این باورند که احزابی نظیر حزب کارگزاران سازندگی نیز در زمره گروه‌های جریان سوم شناخته می‌شود با این تفاوت که این حزب و احزاب نظیر آن تلفیقی از هر دو جریان اصلاح‌طلب و اصول‌گرا است. کما اینکه محمدرضا خباز دراین‌باره می‌گوید «هنگام برگزاری پنجمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی این اتفاق پیش‌بینی می‌شد که اتفاقاً جریان سومی از درون دو جریان موجود پا به عرصه سیاسی گذاشت و آن جریان کارگزاران بود.»

در بحث مربوط به گروه‌های شکل‌گرفته تحت عنوان جریان سوم این نکته مطرح است که آیا گروه‌های مذکور توانستند تحت لوای جریان سوم اصلاح‌طلب و یا اصول‌گرا به‌درستی در این مسیر حرکت کنند و تا چه اندازه در برخورد با مسائل موفق به اتخاذ رویکرد متفاوت شدند؟

حزب جمهوری اسلامی ناموفق بود

مهدی آیتی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه سیاست داخلی گروه سیاسی خبرگزاری آنا، ضمن ارزیابی عملکرد احزاب در ایران، می‌گوید گروه‌های منصوب به جریان سوم در پایگاه اصلاح‌طلبان موفق نبودند. این چهره اصلاح‌طلب توضیح می‌دهد: احزاب در ایران سابقه خوبی ندارند و معمولاً هم موفق نبودند، البته این موضوع دلایل خاص خودش را دارد. حتی حزب جمهوری اسلامی که در ابتدای انقلاب توسط شهید بهشتی و هاشمی رفسنجانی و غیره تشکیل شد، به اندازه‌ای در عملکرد ناموفق بود که با دستور امام خمینی (ره) منحل شد.

این نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی افزود: بنابراین احزاب دیگر هم در ایران موفق نبودند. شاید تک‌حزب‌هایی داریم که سابقه طولانی دارند، توانستند روی پای خود بایستند و تا حدودی تأثیر اجتماعی-سیاسی در جامعه داشتند اما درمجموع معمولاً احزاب در ایران موفق نبودند که این ناکامی دلایل خاص خود را دارد.

آیتی در توضیح علت ناکامی احزاب تصریح کرد: یکی از دلایل این است که ساختار اجتماعی-سیاسی فعلی کشور، حزبی نیست و حتی پیشینه تاریخی هم نداریم. حزب یک نوع کلوپ سیاسی است که در غرب متولد شده است. احزاب ساخته‌وپرداخته تمدن و دموکراسی غرب هستند لذا در جهان سوم موفقیت چندانی ندارند.

وی ادامه داد: وقتی بسته‌بندی و پکیجی به نام «حزب» را از غرب می‌آورند و در ایران باز می‌کنند، مشخص است که این بسته‌بندی در ساختار ایران نمی‌گنجد؛ بنابراین می‌توان گفت که حزب در ایران دچار تولد زودرس شده و به همین دلیل خیلی زود هم می‌میرد. اگر تاریخچه احزاب ایران را مطالعه کنید، عمر احزاب در ایران بسیار کوتاه است. حزبی متولد می‌شود و ظرف چند سال از بین می‌رود. نکته دوم این است که در ایران همیشه افراد حاضر در تشکل‌های سیاسی-اجتماعی به جای داشتن نگاه ملی، نگاه سازمانی به مسائل کردند، درنتیجه سازمان‌ها خودبه‌خود به شکست منتهی می‌شوند.

جبهه مشارکت و حزب ندای ایرانیان دستاورد تازه‌ای برای اصلاحات نداشتند

آیتی با تأکید بر اینکه آسیب‌های گفته شده در باب احزاب فراجناحی است و مختص یک جریان و یا گروه نیست، اظهار کرد: به‌عنوان‌مثال حزب مشارکت که نام آن به «اتحاد ملت» تغییر کرده و یا حزب «ندای ایرانیان» و سایر احزاب دیگر اعم از اصلاح‌طلب و اصول‌گرا گرفتار نگاه سازمانی شدند. درمجموع احزاب به این دلیل که نگاه سازمانی دارند، به‌سرعت شکست خورده و به دوره میرایی می‌رسند و دچار مرگ سیاسی می‌شوند.

به گفته این چهره اصلاح‌طلب جبهه مشارکت و حزب ندای ایرانیان به‌عنوان جریان سوم در درون جبهه اصلاحات عملکرد موفقیت‌آمیزی نداشتند و به‌عنوان جریان سوم دستاورد تازه‌ای به ارمغان نیاوردند. آیتی در این رابطه به‌صراحت متذکر شد: جبهه مشارکت و حزب ندای ایرانیان به‌عنوان جریان سوم موفق نبودند و اگر هم‌چنین ادعایی کردند، ادعای بیهوده‌ای است. احزاب در ایران نماینده و صدای مردم نیستند چرا  که هیچ حزبی تاکنون از عمق روستاها و شهرستان‌ها عضوگیری و یارگیری نکرده است، انتخابات روستایی، شهر به شهر، استان به استان برگزار نکردند و هرم سیاسی را به وجود نیاوردند.

آیتی در پایان یادآور شد: در حال حاضر همه احزاب موجود در کشور به‌وسیله تعداد محدودی در تهران برنامه‌ریزی می‌کنند و می‌خواهند برای سرنوشت ایران تصمیم بگیرند. درحالی‌که این غلط‌ترین کاری است که در احزاب ما اتفاق می‌افتد و به همین دلیل است که احزاب ما طرفداران پروپاقرص در پهنه سرزمین ایران ندارد.

انتهای پیام/۴۱۵۸/پ