تحلیلی بر وضعیت تنوع زیستی و تهدیدات آن در ایران

شرایط کنونی، سیاره ما زیستگاه چندین میلیون گونه در قالب حدود یکصد شاخه است؛ تقریبا یک میلیون و هشتصد هزار گونه توسط دانشمندان شناسایی شده است.

الف) مقدمه

تنوع زیستی عبارت است از اشکال مختلف حیات بر روی سیاره زمین و مفهومی است که امروزه در سه سطح ژن، گونه و اکوسیستم بررسی می‌شود. اما این واژه در سطح گونه شناخته شده‌تر بوده و کاربرد بیشتری دارد. در شرایط کنونی، سیاره ما زیستگاه چندین میلیون گونه در قالب حدود یکصد شاخه است؛ تقریبا یک میلیون و هشتصد هزار گونه توسط دانشمندان شناسایی شده است ولی برآوردهای موجود نشان می‌دهد که پنج تا 15 میلیون گونه زنده در حال حاضر در زیست کره زندگی می‌کنند، زیرا بسیاری از گروه‌های موجودات زنده هنوز به طور دقیق شناسایی و مطالعه نشده‌اند. همچنین، سالانه بیش از پانزده هزار گونه جدید توسط دانشمندان معرفی می‌شود و گونه‌های دیگری نیز در طول زندگی ما انسان‌ها تکامل می‌یابند.

تنوع بسیار زیادی در میان یک میلیون و هشتصد هزار گونه شناسایی شده وجود دارد؛ این تنوع گسترده، از میکروب‌های تک سلولی به قطر چهار صد نانومتر که به صورت انگل در منافذ حرارتی با دمای هفتاد تا نود و هشت درجه سانتیگراد بر روی انواعی دیگر از میکروب‌ها زندگی می‌کنند، تا موجودات بزرگ مانند درخت سکویا، وال آبی، قارچ‌های هومونگوس (نوع غول پیکری از گونه آرمیلاریا) و درختان پاندو (نوعی صنوبر عظیم‌الجثه همسان که همگی از لحاظ ژنتیکی یکسان و از ناحیه ریشه به یکدیگر متصل می‌باشند) را شامل می‌شود. در حالی که مردم اغلب با موجودات پر سلولی مانند گیاهان و حیوانات آشنایی دارند، ولی زیستمندان یاد شده فقط شاخه‌های کوچکی از شجره حیات را در بر می‌گیرند.

بزرگ‌ترین تنوع متابولیک در میان موجودات پروکاریوت شامل باکتری‌های حقیقی و آرکی باکتری‌ها (باستان باکتری‌ها) وجود دارد؛ اگرچه برخی از این میکروب‌ها از اکسیژن برای تنفس استفاده می‌کنند و یا مانند رستنی‌ها فتوسنتز انجام می‌دهند، سایر انواع باکتری‌ها دارای توان فوق العاده‌ای برای کسب انرژی از مواد شیمیایی غیر آلی نظیر سولفید هیدروژن یا آمونیاک بوده و از دی اکسید کربن به عنوان تنها منبع کربن برای تولید مولکول‌های آلی بهره می‌گیرند. موجودات زنده‌ای را که ما تحت عنوان اکستریموفیل می‌شناسیم، قادرند در غلظت‌های اشباع شده از نمک (یعنی محیط‌هایی با بیش از سی و شش درصد نمک در مقایسه با آب دریا که فقط سه درصد نمک دارد) زنده بمانند و یا در آبفشان‌ها و منافذ اعماق دریا که واجد آب‌های بسیار گرم است، زندگی کنند. نظر به اینکه انسان تمام بخش‌های کره زمین را مورد بررسی و جستجو قرار می‌دهد، ممکن است تصور شود که گونه‌های جدیدی که هر سال کشف می‌شوند در زمره موجودات میکروسکوپی هستند که فقط در سطح متابولیک قابل تشخیص است؛ در حالی که این موضوع حقیقت دارد که اکثر گونه‌های جدید که شناسایی و کشف می‌شوند شامل حشرات، میکروب‌ها و قارچ‌ها هستند، اما همچنان مهره‌داران جدید، حتی مهره‌داران بزرگ جثه نظیر گونه‌هایی از وال و پلنگ نیز کشف شده‌اند. از سال 2000 میلادی، پنجاه و سه گونه جدید از پریمات‌ها شامل گونه‌ای از میمون برزیلی و تامارین توسط اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) معرفی شده است.

ب) خدمات اکوسیستم‌ها

تنوع زیستی، خدمات زیست‌بوم‌ها را پشتیبانی می‌کند؛ خدمات ارایه شده توسط زیست‌بوم‌ها، فرآیندهای بیولوژیک طبیعی بوده که تداوم حیات انسان را پشتیبانی می‌کند. این نوع خدمات شامل تجزیه پسماندها، گرده افشانی، تصفیه طبیعی آب، مهار کردن سیلاب‌ها، تجدید حاصلخیزی خاک و بسیاری موارد دیگر است. فرآیندهای زیست‌بومی اغلب نادیده گرفته می‌شود و تا هنگامی که غیرفعال باشد، عموماً به ارزش‌های آنها توجه نمی‌شود. اما هنگامی که ارزش اقتصادی اینگونه خدمات برآورد شود، مقادیر بزرگی را به خود اختصاص می‌دهد؛ برای مثال، حشرات گرده افشان به تولید تجاری و انبوه میوه‌های مهم نظیر بادام، خربزه، آلبالو و سیب کمک می‌کنند؛ ارزش اقتصادی مربوط به خدمات گرده افشانی توسط حشرات در ایالات متحده آمریکا، حدود 217 میلیارد دلار در سال برآورد شده است.

فرآیندی مانند تصفیه طبیعی آب چگونه عمل می‌کند؟ آب باران توسط خاک و همچنین به وسیله میکروب‌هایی که می‌توانند مواد مغذی و آلاینده‌ها را تجزیه کنند، فیلتر می‌شود که در نتیجه، مقدار یون‌های فلزی کاهش می‌یابد و گسترش آنها در محیط کند می‌شود. تالاب‌ها و برخی از رستنی‌های آبزی، نیتروژن را جذب می‌کنند و رسوباتی را که کیفیت آب را کاهش می‌دهند، به تله می‌اندازند. توسعه و ساخت و سازهای انسانی محیط زیست طبیعی را دچار صدمه و آسیب می‌گرداند، اما اغلب زیستگاه‌ها در صورت فرصت داشتن، قادر به احیا خود هستند؛ زیرا بذرهای به خواب رفته در خاک می‌توانند جوانه بزنند، موجب پایداری خاک شوند و فرآیندهایی موفقیت‌آمیز را آغاز کنند که رویشگاه دوباره احیا شود و غذا را برای سایر جمعیت‌های موجودات فراهم کند؛ بعضی از گیاهان بومی می‌توانند به احیا دوباره یک منطقه پس از وقوع آتش سوزی کمک کنند.

تنوع زیستی پشتیبان مهمی برای اکتشاف دارو و در دسترس بودن منابع پزشکی است. بخش قابل توجهی از داروها به طور مستقیم یا غیرمستقیم، از منابع زیست‌شناختی به دست آمده‌اند: دست کم پنجاه درصد از ترکیبات داروسازی در کشور آمریکا از گیاهان، جانوران و میکرو ارگانیسم‌ها به دست آمده‌ است. در حالی که 80 درصد از جمعیت دنیا، وابسته به داروهای طبیعی هستند؛ یادآوری می‌نماید که تغییرات اقلیمی، عمیقاً با دگرگونی‌های شگرف در سطوح تنوع زیستی مرتبط است. از دست رفتن تنوع زیستی، عامل خطر مهمی برای رشد تجارت و تهدیدی بزرگ برای ثبات اقتصادی بلند مدت است.

ج) وضعیت تنوع زیستی در ایران

کشور جمهوری اسلامی ایران عرصه‌ای بالغ بر حدود یکصد و شصت و پنج میلیون هکتار را از بیست و پنج درجه تا چهل درجه عرض جغرافیایی شمالی در بر می‌گیرد و در ناحیه‌ای که سه زون اقلیمی شامل زون مدیترانه‌ای، زون خشک آسیای غربی و زون معتدل نیمه مرطوب و مرطوب کاسپین با یکدیگر تلاقی می‌کنند واقع شده است. به طوری که کشورمان مکانی برای تلاقی بسیاری از فرهنگ‌ها و همچنین، اقلیم‌های متنوع، اراضی، آب‌ها و تنوع زیستی است. از مجموع کل اراضی ایران، حدود پنجاه و دو و نیم درصد از آن را مراتع، هشت و نیم درصد از آن را جنگل‌ها و نوزده و نیم درصد از آن را بیابان‌های مطلقا واجد خاک های شور تشکیل می‌دهد. به دلیل واقع بودن بیشتر مناطق کشور در زون محیط زیستی خشک، تقریبا هشتاد و پنج درصد از اراضی کشاورزی آن در نواحی خشک و نیمه خشک قرار گرفته است؛ حدود هشت درصد از عرصه کشور را شهرها، شهرک‌ها، روستاها، نواحی صنعتی و جاده‌ها تشکیل داده است.

حدود یازده درصد از اراضی کشور قابلیت کشت و زرع دارد که چهل و شش درصد از آن را کشاورزی آبی و پنجاه و چهار درصد به صورت دیم بهره‌برداری می‌شود. بهره‌برداری ناپایدار از منابع زیستی، عامل اصلی آسیب رسیدن به تنوع زیستی در ایران بوده؛ حدود شصت الی هفتاد درصد از پسماندهای کارخانجات و مراکز صنعتی، در طبیعت رها می‌شود؛ همچنین، استفاده از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها در مزارع بسیار بالاست. فقط حدود دو درصد از محصولات کشاورزی کشور از طریق روش‌های ارگانیک تولید می‌شود. راندمان مصرف آب در کشاورزی بسیار پایین است و بیشترین میزان آلودگی آب‌ها، از فعالیت‌های کشاورزی ناشی می‌شود.

ویژگی‌های ناحیه‌ای و جغرافیایی ایران موجب شده است که میانگین بارندگی سالانه آن کمتر از ۲۴۰ میلیمتر باشد که این میزان، کمتر از یک سوم مقدار بارندگی سالانه کره زمین است. بیش از 3450 رودخانه (شامل رودخانه‌های فصلی) در کشور وجود دارد که 37 رودخانه اصلی در شش حوزه آبریز واقع شده‌اند.

ارتفاع از سطح دریا از 26- متر تا 5770 + متغیر است ولی بیشتر مناطق ایران بیش از 1200 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. توپوگرافی ویژه ایران موجب تشکیل چهار زون فلوریستیک شده که عبارتند از: بیوم بیابان‌ها و کوهستان‌های خشک و نیمه خشک ایران و تورانی با مساحت ۳۴۵۲۷۵۵ هکتار، بیوم زاگرسی با مساحت ۴۷۴۹۰۰۰ هکتار، بیوم هیرکانی با مساحت ۲۸۰۰۰۰۰ هکتار و بیوم خلیج و عمانی با مساحت ۲۱۳۰۰۰۰ هکتار. اغلب جنگل‌های ایران در نواحی هیرکانی، ارسبارانی و زاگرسی قرار گرفته است. بیش از 40 درصد از منابع آب شیرین ایران، از طریق رویشگاه ناحیه زاگرسی تامین می‌شود و در تامین معیشت زاگرس نشینان نقش اساسی دارد. جنگل‌های باستانی هیرکانی و جنگل‌های ارسباران، یکی از 10 نقطه ویژه تنوع زیستی جهان و میراث بین‌المللی به شمار می‌روند.

اقلیم‌های پیچیده و مختلف، شرایط توپوگرافیک، تشکیلات زمین شناسی و مدیریت انسانی منابع طبیعی منجر به پیدایش تنوع بیولوژیک بی‌نظیر و متنوعی در کشور شده است. به طوری که در زیست‌بوم‌های ایران، بیش از ۸۰۰۰ گونه گیاهی (معادل با کل گونه‌های گیاهی سراسر قاره اروپا)، حدود 1140 گونه جانوری شامل 197 گونه از رده پستانداران (بیش از یک سوم پستانداران ایران را راسته جوندگان با ۶۹ گونه تشکیل می‌دهد)، 535 گونه پرنده معادل با کل پرندگان قاره اروپا، 180 گونه ماهیان آب‌های داخلی ایران، 227 گونه از رده خزندگان و 21 گونه از رده دوزیستان شناسایی شده‌اند. به دلیل گستردگی کشور، تنوع زیست‌بوم‌ها و اجزا تنوع زیستی آن، ایران یکی از مهم‌ترین کشورها برای حفاظت از تنوع زیستی در خاورمیانه و غرب آسیاست. تنوع زیستگاهی در ایران، شرایط را برای زیستن انواع گستره‌ای از حیوانات در کشورمان فراهم کرده است.

تنوع زیست‌بوم‌های دریایی و ساحلی در شمال و جنوب کشور، شامل ۲۵ واحد اکولوژیک بوده که در قالب صخره‌های مرجانی، خلیج‌ها و جزایر کوچک است.

اگر چه اغلب مناطق ایران دارای اقلیم بسیار خشک است، ولی تالاب‌های کشور دارای اهمیت جهانی هستند. از تعداد 42 نوع تالاب تعریف شده براساس کنوانسیون رامسر، همگی به جز یک مورد (تالاب های توندرا)، در ایران وجود دارد. جمعیت‌های بزرگ از پرندگان مهاجر، در این تالاب‌ها زمستان گذرانی می‌کنند و یا در میسر خود به طرف مناطق زمستان گذرانی‌شان در قاره آفریقا و شبه قاره هند، در تالاب‌های ایران مستقر می شوند. کشورمان واجد تنوع وسیعی از اکوسیستم های تالابی است که عمدتا در شش سیستم گروه بندی می‌شوند. جزایر خلیج فارس و جزایر شمال کشور مانند آشوراده، واجد تنوع زیستی کم نظیر در جهان است. به استثنای مناطق بیابانی و اراضی کم ارتفاع، نواحی حاشیه دریای مازندران، خلیج فارس و خلیج عمان، حدود نیمی از عرصه کشور را کوهستان‌های مرتفع در بر گرفته است.

به منظور حفاظت از تنوع زیستی موجود، نمونه‌هایی شاخص از طبیعت و زیستگاه‌های کشور در چهار گروه در قالب پارک‌های ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه‌های حیات وحش و مناطق حفاظت شده انتخاب و حفاظت می‌شوند.

د) تهدیدات تنوع زیستی در ایران

با وجود این تنوع وسیع و غنی در کشور، عوامل متعددی مانند رشد جمعیت، بهره‌برداری ناپایدار از منابع پایه و فعالیت‌های انسانی مخرب به ویژه در نواحی روستایی، تنوع زیستی کشور را به شدت تهدید می‌کند. پاک‌تراشی جنگل‌ها به منظور توسعه کشاورزی، صدمات وخیمی را به تنوع زیستی وارد کرده است. ورود و استقرار گونه‌های مهاجم، جمعیت‌های گیاهان را به طور جدی تضعیف و شکننده کرده و چرای مفرط دام‌ها و تولید ذغال، صدمات زیادی را به زیست توده گیاهی وارد کرده است. انحراف مسیرهای آبی و تداوم خشکسالی، در حال خشک کردن تالاب‌ها و رودخانه‌هاست که تاثیرات آن بر تنوع زیستی آبی نیز نامشخص است. شکار بی‌رویه و تله‌گذاری برای پرندگان آبزی در تالاب‌ها و نیز سایر پرندگان در دیگر زیستگاه‌ها، جمعیت آنها را کاهش داده و بسیاری از این پرندگان در فهرست گونه‌های در معرض خطر واقع شده‌اند.

برای ارزیابی دقیق تنوع زیستی ایران، لازم است شاخص‌های ملی تنوع زیستی مشخص شوند، اما آنچه که از گزارشات، اطلاعات و آمارها آشکار شده، آن است که تنوع زیستی در ایران در تمام زیست‌بوم‌ها و در کلیه سطوح در حال کاهش است. اغلب مولفه‌ها و شاخص‌های بوم شناختی در حوزه آب، خاک، هوا و تنوع زیستی با سیر نزولی مواجه شده به طوری که زیست‌بوم‌های طبیعی کشور با بحران‌ها و تهدیدهای متعددی روبرو شده است. به طوری که بر اساس فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN)، در سال 2014 میلادی تعداد 17 گونه پستاندار، 25 گونه پرنده، 16 گونه خزنده، 4 گونه دوزیست و 10 گونه از ماهیان کشور در زمره گونه‌های در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. اگرچه فعالیت‌هایی برای جلوگیری از تخریب تنوع زیستی و احیا منابع طبیعی آسیب دیده صورت گرفته است، ولی عوامل مختلفی مانند وقوع دوره‌های خشکسالی طولانی و مکرر و بهره ‌رداری بی‌رویه از منابع آبی، خاک و پوشش گیاهی، زوال تنوع زیستی در کشور را شدت بخشیده است. یادآوری می‌شود که بیش از 21 درصد از مردم کشور در سکونت‌گاه‌های روستایی زندگی می‌کنند.

ه) وضعیت فعلی استراتژی های ملی تنوع زیستی و برنامه عمل (NBSAP)

توسعه استراتژی‌های تنوع زیستی و برنامه عمل (Action Plan)، نتیجه حاصل از فعال شدن پروژه‌ای موسوم به «استراتژی ملی تنوع زیستی و برنامه عمل» بود که با همکاری برنامه توسعه ملل متحد (UNDP)، تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) و اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN)، از دسامبر سال 1998 میلادی آغاز و منجر به الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون تنوع زیستی شد. NBSAP به طور موثر بر توسعه و اجرای خط مشی تنوع زیستی تاثیر گذاشت و منجر به توسعه استراتژی ملی تنوع زیستی، آماده شدن برنامه عمل ملی تنوع زیستی و ارایه گزارشات ملی به کنوانسیون تنوع زیستی شد. در این راستا، تاکنون چهار گزارش ملی با عناوین زیر به کنوانسیون تنوع زیستی ارایه شده است:

الف) ارتقا سطح آگاهی جامعه و مشارکت‌پذیری
ب) ایجاد نظام‌های اطلاعاتی تنوع زیستی
ج) بهره‌برداری پایدار از منابع تنوع زیستی
د) مدیریت یکپارچه تنوع زیستی

در خصوص (NBSAP)، توجه به این موارد زیر ضروری است:

1 – اجرای استراتژی‌های حفاظتی، منوط به مشارکت فعال ذی نفعان در کلیه سطوح اجتماعی است.
2- تلاش‌های بیشتر باید در خصوص حفاظت از تنوع زیستی به انجام برسد.
3 – در راستای ارتقاء سطح آگاهی جامعه، همکاری و همراهی دیگر نهادها مانند رسانه ملی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و وزارت آموزش و پرورش با سازمان حفاظت محیط زیست بسیار ضروری است.
4 – ایران وارد مرحله‌ بحرانی محیط زیست و حفاظت از تنوع زیستی شده و این بحران توجه ویژه کلیه مسئولان، برنامه‌ریزان و آحاد مختلف مردم را می‌طلبد.

با توجه به موارد بالا، انجام اقدامات زیر در راستای حفاظت موثر از تنوع زیستی و بهره‌برداری پایدار از آن در کشورمان لازم است:

- تجدید نظر و به روز نمودن NBSAP ایران در جهت لحاظ شاخص‌های تنوع زیستی، اهداف و استراتژی‌های ویژه برای عملی کردن اولویت‌های کنوانسیون تنوع زیستی
- تعیین کامل شاخص‌های تنوع زیستی کشور و ارزیابی سیستماتیک آن
- ارتقا سطح آگاهی اجتماعی و فرهنگ‌سازی در مورد حفاظت و بهره‌برداری پایدار از منابع و اجزا تنوع زیستی با همکاری فعال رسانه ملی و دیگر رسانه‌ها
- ضروری است سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه کشور مبتنی بر نتایج حاصل از مطالعات آمایش سرزمین، توان اکولوژیک و پایداری منابع طبیعی، مورد تجدید نظر و بازنگری جدی قرار گیرد.
- انجام مطالعات میدانی بر روی گونه‌ها و اکوسیستم‌های منتخب برای درک بهتر از وضعیت تنوع زیستی و به کارگیری روش‌های صحیح حفاظت و احیا گونه‌های اندمیک در معرض خطر.
- حمایت از پروژه‌های حفاظتی با مشارکت جوامع و آحاد مردم در خصوص مدیریت منابع طبیعی، بهره‌برداری پایدار و حفاظت از تنوع زیستی. در این زمینه همکاری شوراهای اسلامی شهر و روستا، شهرداران و دهیاران سراسر کشور می‌تواند در حفاظت از تنوع زیستی و رعایت ملاحظات زیست محیطی نقشی مهم را ایفا کند.
- افزایش منطقی سطح مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست مشروط به تکمیل طرح‌های مدیریت توجیهی و تفصیلی مناطق، کاربردی نمودن آنها و تخصیص اعتبارات لازم برای حفاظت مؤثر از مناطق یاد شده.
- توجه به قانون ایمنی زیستی و اجرایی نمودن آن.
- تصویب و اجرای قوانین و مقررات سختگیرانه در خصوص بهره‌برداری غیرقانونی از منابع پایه.
- کنترل دقیق ورود و خروج نمونه‌های بیولوژیک و اجزاء تنوع زیستی به کشور و از کشور.
- مدیریت و کنترل چرای دام‌های اهلی از مراتع کشور.

و) سخن آخر

در تاریخ زندگی بشر، حفاظت از طبیعت در راستای بهره‌مندی معنوی از آن و همچنین، حراست از مکان‌های مقدس بوده است. سرگذشت مردمان بومی، مملو از دانش و اطلاعات دقیق در خصوص حیوانات و گیاهان موجود در سرزمین‌شان است. ناهمگون بودن اسطوره‌شناسی، هنرها و رقص‌های بومی در جهان، نشان‌دهنده تأثیرات تنوع زیستی بر توسعه فرهنگی و همچنین دخیل بودن آن در غنای هنر و ادبیات انسانی است.

فرهنگ‌های مختلف در مناطق متفاوت بسط و گسترش یافته‌اند و بر فعالیت‌ها، مشاغل، رژیم‌های غذایی، زبان و سبک معماری تأثیر گذاشته‌اند. فرهنگ‌ها از طریق اثر نهادن بر نوع محصولات اهلی شده برای کشت و زرع، توسعه سیستم‌های آبیاری، شکار، ماهیگیری و جمع آوری مواد خام از طبیعت، با چالش‌های محیط زیستی هر ناحیه سازگار شده‌اند. تنوع زیستی ایجاد کننده افتخار برای سرزمین است؛ کشورها، ایالت‌ها و استان‌ها، واجد حیوانات و گیاهان شاخصی هستند که منشاء غرور محلی است و منحصر به فرد بودن هر زیستگاه را به رخ می‌کشند. سفر کردن به مناطق مختلف که موجب شادی و لذت بسیار برای اغلب مردم می‌شود، از طریق ایجاد زمینه لازم برای مشاهده کردن این ترکیب از فرهنگ، چشم انداز و تنوع زیستی، مهیج و دلپذیر می‌شود. طبیعت گردی (اکوتوریسم) عبارت است از مسافرت کردن با امید به دیدن زیست‌بوم‌های طبیعی، فرهنگ‌های بومی و حفاظت و نگه داری از آنها. ترویج طبیعت گردی می‌تواند باعث کاهش یافتن تخریب زیستگاه و تنوع زیستی شود و گونه‌هایی را که در معرض معاملات غیرقانونی در بازارهای مختلف هستند، مورد حمایت قرار دهد و همچنین فرصت‌‎های شغلی را برای اقتصاد محلی فراهم کند.

یادآوری می‌شود که شعار روز جهانی تنوع زیستی (بیست و دوم ماه می) در سال 2015 میلادی، تنوع زیستی برای توسعه پایدار تعیین شده است که نشانگر اهمیت تلاش‌های انجام شده برای لحاظ نمودن مجموع اهداف توسعه پایدار به عنوان بخشی از دستور کار توسعه ملل متحد بعد از سال 2015 میلادی (2015 تا 2030) و ارتباط تنوع زیستی و توسعه پایدار است. انتخاب شعار یاد شده، تأکیدی بر بیانیه دوازدهمین کنفرانس اعضاء کنوانسیون تنوع زیستی موسوم به بیانیه گانگ وون است که در ماه اکتبر سال 2014 میلادی با حضور وزیران و نمایندگان کشورهای عضو این کنوانسیون در کشور کره جنوبی برگزار شد.

در اغلب کشورهای در حال توسعه، بر اثر تغییر کاربری و تخریب و تبدیل عرصه‌های طبیعی و زیستگاه‌ها، گسترش بی‌رویه شهرها، توسعه غیراصولی صنعت، رشد فزاینده جمعیت و فقدان برنامه‌ریزی مناسب برای نگهداری از منابع طبیعی، مساحت مؤثر زیستگاه‌ها و همچنین کیفیت آنها به شدت کاهش یافته و در خطر نابودی کامل قرار گرفته است. خسارات ناشی از این تخریب به شکل‌های گوناگون از قبیل جاری شدن سیلاب و فرسایش خاک، پرشدن سریع مخازن سدها از رسوبات آبرفتی، افت سطح آب‌های زیرزمینی، نابودی خاک‌های حاصلخیز، تغییرات نامطلوب آب و هوایی، کاهش فرآورده‌های جنگلی و مرتعی، به هم خوردن تعادل اکوسیستم، به مخاطره افتادن روند طبیعی محیط زیست و حیات وحش، گسترش بیابان‌ها و کویرها و موارد مشابه ظاهر می‌شود.

حفاظت از تنوع زیستی نبردی دشوار است؛ نیاز انسان به منابع در حال افزایش است و در نتیجه، زیستگاه‌های بیشتری نابود می‌شوند و آینده برای تعداد زیادی از گونه‌های حیات وحش چشم اندازی مطلوب ندارد. بنابراین، با توجه به اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، لازم است همه آحاد ملت در حفاظت و حراست از انفال خدادادی و تنوع زیستی کم نظیر کشورمان کوشا باشند.

* مدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان محیط زیست