جزئیاتی از توافق محرمانه اسرائیل و ترکیه در سوئیس؛ چرا اردوغان به فکر تجدید روابط با نتانیاهو است؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به نقل از کریستین ساینس مانیتور، پس از بیش از پنج سال روابط خصمانه، ترکیه و اسرائیل در آستانه بازسازی کامل روابط دیپلماتیک خود قرار دارند. روابط انکارا و تل آویو در سال 2010 پس از حمله کماندوهای اسرائیلی به عرشه کشتی ماوی مرمره و کشته شدن نه فعال ترک به شدت آسیب دید.

مقامات اسرائیلی هفته گذشته گفتند، این دو متحد سابق در جریان مذاکرات در سوئیس پشت درهای بسته، به یک توافق اولیه برای عادی‌سازی روابط و تبادل سفیر دست یافته‌اند. بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، اسرائیل یک صندوق ویژه برای پرداخت غرامت به خانواده‌های قربانیان حادثه کشتی ماوی مرمره ایجاد خواهد کرد و ترکیه نیز از تمام ادعاهای حقوقی در مورد این حادثه صرف‌ نظر خواهد کرد.

در سال‌هایی که روابط دو طرف به تیرگی گراییده بود، ترکیه سیاست خارجی را بر اساس فاصله گرفتن از غرب و نزدیک شدن به جهان اسلام تنظیم کرد. به عقیده تحلیلگران، بازسازی روابط با تل‌آویو از آن جهت برای آنکارا اهمیت دارد که این کشور درگیر جنگ در سوریه و عراق است و با تاثیرات احتمالی این جنگ‌ها در زمینه تامین انرژی مواجه است.

با وجود تدارک صندوقی ویژه برای پرداخت غرامت به قربانیان حادثه سال 2010، برخی معتقدند سیاست‌های اسرائیل در قبال غزه همچنان مانعی بر سر راه بهبود روابط آنکارا و تل‌آویو محسوب می‌شود.

مقامات ترک هشدار داده‌اند که توافق نهایی هنوز امضا نشده است، اما تایید کرده‌اند که دو طرف در حال دستیابی به «پیشرفت ملموس و مثبت» هستند.

عمر چلیک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه ترکیه، روز یکشنبه به خبرنگاران گفت: «هیچ توافق محکمی وجود ندارد... فارغ از همه سوالات، اسرائیل و مردمش دوست ترکیه هستند.»

بهبود روابط آنکارا و تل‌آویو در حالی اتفاق می‌افتد که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در عرصه جنگ سوریه خود را در میان همسایگانش بیش از پیش منزوی می‌بیند. ترکیه ماه گذشته یک جنگنده روسی را ساقط کرده، روابط با ایران سردتر شده و ورود نظامیان ترکیه به شمال عراق، تنش میان آنکارا و بغداد را به نقطه اوج برده است.

استیون کوک، کارشناس مسائل ترکیه در شورای روابط خارجی آمریکا گفت: «اسرائیلی‌ها و ترک‌ها مدتی بود روی این توافق کار می کردند، اما اردوغان تصمیم گرفت در مقطع زمانی فعلی این توافق را منعقد کند، زیرا وضع منطقه آشفته است و وی جای دیگری برای رفتن ندارد.»

تحلیلگران معتقدند، زمان حل‌و‌فصل اختلافات بین دو طرف عمدتا متاثر از بروز تنش در روابط ترکیه با مسکو است. دو کشور در دو جبهه مخالف در جنگ سوریه قرار دارند. حملات هوایی روسیه در حال حمایت از حکومت بشار اسد است، در حالی که ترکیه از شورشیان مخالف اسد پشتیبانی می‌کند.

فادی هاکورا، کارشناس مسائل ترکیه در موسسه چتهم هاوس لندن، گفت: «ابراز تمایل ترکیه به حل اختلافات با اسرائیل اکنون اساسا یک حرکت تاکتیکی است تا از این طریق روابطش را با ایالات متحده و متحدان غربی‌اش پس از آسیب دیدن روابط با روسیه بهبود بخشد.» وی افزود: «اما سیاست‌گذاران اسرائیلی، ترکیه را به عنوان یک شریک باثبات نمی‌بینند و بازگرداندن مناسبات ترکیه و اسرائیل به روابط نزدیک گذشته، برای هر دو طرف چالش‌برانگیز خواهد بود.»

انرژی، موضوعی محوری در بهبود روابط میان اسرائیل و ترکیه به شمار می‌آید. ترکیه بیش از نیمی از گاز وارداتی خود را از روسیه تامین می‌کند و نگران است که مسکو بخواهد از این اهرم برای تلافی سرنگونی جنگنده‌اش استفاده نماید.

در این حال، اسرائیل برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای صادرات گاز دارد. هفته گذشته، تل آویو طرحی را برای توسعه دومین میدان گازی مهم خود در دریای مدیترانه نهایی کرد و به دنبال مشتریان جدیدی برای فروش گاز می‌گردد. مقامات ترک و اسرائیلی گفته‌اند تقویت روابط دیپلماتیک، مسیر را برای گفت‌و‌گوها برای احداث یک خط لوله احتمالی از زیر دریا برای انتقال گاز اسرائیل به جنوب ترکیه هموار خواهد ساخت.