آیا استناد به اسکرین شات و پیام در محاکم قضایی قابل بررسی است؟

به گزارش خبرنگار حوزه حقوقی و قضایی گروه دانشگاهی خبرگزاری آنا،  نام پدیده‌ای به نام اسکرین شات در سال‌های اخیر در پرونده‌های مختلف از خانوادگی گرفته تا کلاه‌برداری‌های کلان که از طریق شبکه‌های اجتماعی و در بستر فضای مجازی رخ می‌دهد به وفور به چشم می‌خورد و در موارد زیادی طرفین دعوی یا شکایت به متن پیام در فضای مجازی واسکرین شات برای اثبات حرف خود استناد می‌کنند. اما متن پیام فضای مجازی و «اسکرین شات» در چه شرایطی قابل استناد هستند؟

درگذشته به دلیل محدود بودن فعالیت در فضای مجازی قانون‌گذار کمتر به موضوع جرائم در فضای مجازی پرداخته و ادله الکترونیکی برای اثبات دعوی به‌نوعی مورد کم‌توجهی واقع‌شده بود؛ اما از سال ۱۳۸۲ به بعد با تصویب قانون تجارت الکترونیک، ادله الکترونیکی به‌عنوان ادله اثبات دعوی موردتوجه قرار گرفت. بااین‌حال با تصویب قانون جرائم رایانه‌ای، قانون‌گذار به‌صورت صریح به موضوع جرم در فضای مجازی پرداخته است.

زمانی که فردی توسط پیامک در موبایل و یا شبکه‌های اجتماعی تلگرام، واتساپ و ... در رابطه با ارعاب، ایجاد هراس، آبروریزی و اخاذی مالی و گاهی بهانه‌ای برای اجبار به کام‌جویی‌های غیراخلاقی توسط فرد دیگری تهدید می‌شود که از صحبت‌های او اسکرین شات (عکس از صفحه موبایل و ...) دارد و از وی اخاذی می‌کند یا برعکس فردی با جملاتی در این فضا تهدید جانی می‌شود، قانون‌گذار امکان شکایت در این خصوص را فراهم کرده است.

متن پیام‌های فضای مجازی قابل استناد هستند؟

برخلاف تصوری که برخی از مردم‌ دارند که متن گفت‌وگو در شبکه‌های اجتماعی را جزو دلایل قابل استناد به شمار نمی‌آورند، قانون، «ادله الکترونیک» را به رسمیت شناخته است؛ بنابراین اگر کسی شما را در این شبکه‌ها مورد سوءاستفاده قرار داده و جرمی واقع‌شده باشد باید بدانید تمام این محتواها در دادگاه به‌عنوان دلیل از شما و علیه شخص تهدیدکننده پذیرفته خواهند شد.

دادگاه، با مکانیسم مشخصی که توسط کارشناسان حوزه فناوری اجرا خواهد شد، صحت مدارک شما را بررسی کرده و در صورت تائید، ملاک و مبنای صدور حکم قرار خواهد گرفت.

در این مورد ماده ۱۲ قانون تجارت الکترونیکی چنین می‌گوید: «اسناد و ادله اثبات دعوی ممکن است به‌صورت «داده‌پیام» بوده و در هیچ محکمه یا اداره دولتی نمی‌توان بر اساس قواعد ادله موجود، ارزش اثباتی «داده‌پیام» را صرفاً به دلیل شکل و قالب آن رد کرد.».

اما مهم‌ترین نکته در این مورد این است که پذیرش ادله الکترونیکی از سوی دادگاه با روش‌های قانونی و توسط کارشناسان خبره در حوزه فضای مجازی (تأیید کارشناسان پلیس فضای مجازی) مورد پذیرش قرار می‌گیرد، وگرنه ممکن است دادگاه آن دلایل را از فرد نپذیرد.

«اسکرین‌شات» یا همان تصویرِ برداشته‌شده از صفحهٔ گوشی تلفن همراه، یکی از ادلّهٔ اثباتی پرچالش است که پرسش‌های بسیاری در خصوص آن مطرح می‌شود. فرض کنید شخصی در پیام‌رسان تلگرام، پیام‌های تهدیدآمیز یا توهین‌آمیز ارسال نموده است. آیا شما می‌توانید در شکوائیه خود به اسکرین‌شات این پیام‌ها استناد کنید؟ اگر طرف مقابل شما حساب کاربری خود را پاک‌کرده باشد یا این‌که پیام‌ها را هم برای خود و هم برای شما پاک‌کرده باشد، چطور؟

اسکرین شات در چه مواردی قابل استناد است

 مادهٔ ۶۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری، صورت الکترونیکی یا محتوای الکترونیکی را به‌شرط رعایت سازوکارهای امنیتی، همانند سند و نوشتهٔ مکتوب قابل استناد دانسته و در تبصره ۱ مقرّر کرده است که هیچ‌گاه نمی‌توان صرفاً به لحاظ شکل یا نحوهٔ تبادل اطلاعات الکترونیکی، از اعتبار بخشیدن به محتوا و آثار قانونی آن خودداری نمود.

 مادهٔ ۶۸۵ این قانون نیز تصریح کرده که اگر داده‌های رایانه‌ای توسط طرف دعوا یا شخص ثالثی که از دعوا آگاهی ندارد، ایجاد یا پردازش یا ذخیره یا منتقل شود و سامانهٔ رایانه‌ای یا مخابراتی مربوط به‌نوعی درست عمل کند که به صحت و تمامیت، اعتبار و انکارناپذیری داده‌ها خدشه وارد نشود، قابل استناد است.

بنابراین، درصورتی‌که مرجع قابل‌ اعتمادی مانند پلیس فتا، اصالت اسکرین‌شات ارائه‌شده از سوی اصحاب دعوا را تأیید کند یا به طریق دیگری، اصالت و ساختگی نبودن اسکرین‌شاتِ مورد استناد برای قاضی احراز شود، می‌تواند بر مبنای آن قضاوت کند. امّا اگر دربارهٔ اصالت اسکرین‌شات تردید جدی باشد و احتمال برود که از طریق نرم‌افزارهایی مانند فتوشاپ ساخته‌شده است، دیگر قابلیت استناد نخواهد داشت.

 انتهای پیام/4159/