نه به محتوای نامناسب در فضای مجازی!/ از فناوری کنترل اطلاعات چه می‌دانید؟

 گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا- نوید فرخی: سانسور اینترنتی می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، از فیلتر کردن و مسدود کردن محتوا گرفته تا نظارت مستقیم بر کامپیوتر کاربرانی که به محتوای خاصی دسترسی دارند. معمولاً دولت‌ها تعریف می‌کنند که چه چیزی باید مسدود شود و اجرای این فرآیند را خودشان برعهده می‌گیرند، البته گهگاه در این راه مشوق‌ها و مجازات‌هایی در نظر گرفته می‌شود و ارائه‌دهندگان سرویس‌های اینترنتی نیز در این زنجیره نقش مهمی را ایفا می‌کنند. اغلب ساده‌ترین راهکار حذف وب‌سایت‌هایی با محتوای غیرقانونی است که این کار صرفاً در صورتی که دامنه سرور در داخل کشور باشد امکان‌پذیر است. موضوع این گزارش بررسی پدیده سانسور اینترنتی از جنبه علم و فناوری است و نگارنده خود را واجد شرایط نمی‌داند تا پدیده سانسور را از نظر مفهومی ارزیابی کند.

از نظر فنی انبوهی از ابزارها و راهبردهای مختلف برای جلوگیری از دسترسی به اطلاعات وجود دارد. بنابراین مهم است توجه داشته باشیم که وقتی از سانسور اینترنت صحبت می‌کنیم، منظور یک روش مشخص، یک نرم‌افزار و یا یک نقطه انسداد خاص نیست. در ادامه فهرستی از رایج‌ترین فناوری‌های فیلترینگ اینترنت را مورد اشاره قرار خواهیم داد.

دستکاری  DNS

سیستم نام دامنه(DNS)، یک سیستم سلسه‌مراتبی نام‌گذاری منابع مختلفی است که به شبکه متصل هستند. در کشورهایی که مقامات بر سرورهای نام دامنه کنترل دارند، می‌توانند مجوز دامنه‌ای را که میزبان محتوای نامناسب است لغو کنند. به طور بدیهی این کار باعث می‌شود سایت از مبدأ از دسترس خارج شود و کاربران امکان دسترسی به سایت را نخواهند داشت زیرا از ترجمه نام دامنه به آدرس IP جلوگیری به عمل می‌آید. در چنین حالتی، موقعیتی که کاربر تجربه می‌کند شبیه این است که در تماس تلفنی شماره‌ای اشتباه را بگیرد.  

مسدود کردن  IP

دولت‌هایی که بر ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی کنترل دارند می‌توانند آدرس IP وب سایت‌های مورد نظرشان را در لیست سیاه قرار دهند. هنگامی که شما درخواست دسترسی به یک سایت را دارید، درخواست شما توسط دستگاه‌های نظارتی کنترل می‌شود، آنها درخواست شما را در برابر آدرس‌های IP  موجود در لیست سیاه قرار خواهند داد و در صورت تطابق، ارائه‌دهنده سرویس اینترنتی عملاً خدمات اینترنتی شما را قطع می‌کند(شما با پیام‌هایی در مرورگر خود مواجه می‌شوید که انگار اینترنت قطع است).  

فیلترینگ کلمه کلیدی

با فیلتر کردن آدرس IP، فقط وب‌سایت‌هایی که به طور مشخص در لیست سیاه قرار گرفته‌اند(یا وب‌سایت‌هایی که از یک سرور مشترک استفاده می‌کنند) قابل مسدودسازی است. اما اگر دولت می‌خواهد تمام اطلاعات مربوط به موضوع X را مسدود کند، روش پیشین به تنهایی جواب نمی‌دهد. نه تنها میلیون‌ها وب سایت وجود دارد، بلکه روزانه وب سایت‌های جدیدی نیز ساخته می‌شود و ایجاد یک لیست کاملاً به‌روزرسانی‌شده از سایت‌های ممنوعه تقریباً غیرممکن است.

از این رو دولت‌ها برای اجرای یک روش سانسور قدرتمندتر ممکن است از فیلتر کردن URL استفاده کنند. در این سازوکار متن URL  مورد بررسی قرار می‌گیرد( برای مثال ww.website.com/how-to-overthrow-china-regime/). اگر URL دربرگیرنده اصطلاحات ممنوع باشد، ارائه‌دهنده سرویس اینترنتی اتصال به آن سایت را به صورت پویا قطع می‌کند. 

فیلترینگ بسته‌ها

یکی از راهبردهای دقیق‌تر و جدیدتر از روش‌های پیشین، فیلتر کردن بسته‌ها یا بررسی محتوای واقعی هر صفحه است. وقتی داده‌ها از طریق اینترنت ارسال می‌شوند، در واحدهای کوچکی به نام بسته(packet) دسته‌بندی خواهند شد. بسته را به عنوان نامه‌ای در یک پاکت در نظر بگیرید: در نامه، محتویات و همچنین دستورالعمل‌هایی است که برای ارسال نامه(به عنوان مثال آدرس فرستنده و گیرنده) در نظر گرفته شده است. بسته‌ها به واسطه روترها از کامپیوتری به کامپیوتر دیگر توزیع می‌شوند، مانند سرویس پستی یک شهر که نامه شما را به شهر دیگر ارسال می‌کند.   

فیلتر کردن آدرس IP (روش قبل) فقط می‌تواند ارتباط را بر اساس نام مکانی که بسته‌ها از آنجا می‌آیند و می‌روند(مثل همان آدرس پستی) مسدود کند و محتوای اصلی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. اما در روند بازرسی عمیق بسته‌ها، محتوای بسته‌ در جستجوی کلمات کلیدی ممنوعه مورد بررسی قرار می‌گیرد. طبیعتاً با قطع اتصال، دریافت محتوای ممنوعه مختل می‌شود و کاربران ممکن است یکی از چندین پیام خطای معمول را در مرورگرهای خود دریافت کنند که بعضاً هیچ یک به‌صراحت سانسور شدن را نشان نمی‌دهد.

راهبردهای پیچیده‌تر

دستکاریDNS ، مسدود کردن IP و فیلتر کردن کلمات کلیدی، متداول‌ترین روش‌هایی هستند که برای اجرای سانسور گسترده اینترنت در سراسر جهان استفاده می‌شوند. اما ممکن است تکنیک‌های دیگری نیز به کار گرفته شود. به عنوان مثال، دولت‌ها می‌توانند از شکل‌دهی به ترافیک استفاده کنند. در این روش پیچیده، نهاد نظارتی سعی می‌کند چنان تأخیری در دسترسی به برخی سایت‌ها ایجاد کند که کاربر با این تصور غلط که اینترنت کُند است یا سایت غیرقابل اعتماد است، از تصمیم خود صرف نظر کند. در کشورهای غربی این روش گاهی اوقات توسط ارائه‌دهندگان سرویس اینترنت برای دلسرد کردن شبکه‌های اشتراک فایل موسوم peer to peer مانند BitTorrent  استفاده می‌شود(دانلود غیرقانونی محتوا).

برخی دیگر از کشورها کار را از همان ابتدا برای خود آسان کرده‌اند. برای مثال در چین تمام افراد باید باید نرم‌افزاری که محتوای اینترنت را فیلتر می‌کند را کامپیوترهای شخصی خود نصب کنند. این برنامه‌ها مرتباً لیست سایت‌های ممنوعه را به‌روزرسانی می‌کند. این روش فیلترینگ تنها محدود به چین نیست و در کشوری همچون ایالات متحده نیز در کتابخانه‌ها، مدارس و کافی‌نت‌های عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از آنجا که مسدود کردن سایت‌ها، در بسیاری از اوقات به عنوان یک خطای فنی یا مشکل اتصال در اینترنت برای کاربر نمایان می‌شود، تشخیص اینکه آیا واقعاً سانسور انجام گرفته است و اینکه کدام روش استفاده شده است دشوار است. این امر همچنین دور زدن سانسور را سخت می‌کند. در حالی که برخی از روش‌ها مانند سرورهای پروکسی یا شبکه‌های خصوصی مجازی(VPN) به طور گسترده برای دور زدن فیلترها استفاده می‌شوند، اما ممکن است در همه موارد کار نکنند.

انتهای پیام/4160/پ