تحلیلگر مسائل خاورمیانه: عربستان از سیاست ستیزه‌جویانه دولت احمدی‌نژاد بیشترین بهره را برد
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری آنا، قاسم محب‌علی در گفت‌و‌گو با روزنامه بهار اظهار کرد عربستان بازی دوگانه‌ای را در منطقه به راه انداخته است. به گفته وی، دولت سعودی تلاش می‌کند تا از یک سو با تقویت جریان‌های تروریستی در منطقه، دولت‌های غربی را مجاب کند که برای سرکوب تروریسم به سوی عربستان چرخش کنند و از سوی دیگر می‌کوشد تا با راه‌اندازی ائتلافی ضدتروریستی، از انتقادها علیه خود بکاهد.
وی در این گفت‌و‌گو می‌افزاید که برخی سیاست‌های ستیزه‌جویانه در دولت محمود احمدی‌نژاد نیز باعث شد تا فرصت‌های مناسبی برای الگوی ایران هراسی که از سوی خاندان سعودی تبلیغ می‌شود، در اختیار دربار عربستان قرا گیرد.
این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.
عربستان اقدام به تشکیل ائتلاف 34کشوری برای مبارزه با تروریسم کرده است. این ائتلاف متشکل از کشورهای مسلمان است، اما نامی از ایران به‌عنوان یک کشور مسلمان و همچنین کشورهایی چون عراق و سوریه نیست. ارزیابی شما از تشکیل چنین ائتلافی ازسوی عربستان، چیست؟
درباره ابتکار جدید عربستان و علت یا نیت واقعی این اقدام تقریبا یک‌طرفه حکومت سعودی می‌توان احتمالات مختلفی ازجمله این موارد در نظر گرفت:
الف. ناکامی در تشکیل یک ائتلاف اسلامی در قضیه مداخله نظامی در یمن. در زمان آغاز عملیات نظامی بر علیه انصارالله و متحدانش، عربستان تشکیل یک ائتلاف از کشورهای اسلامی را اعلام کرد، ولی به‌جز چند کشور خلیج‌فارس و کمابیش سودان و یکی‌دو کشور عرب دیگر هیچ کشور اسلامی غیرعرب حاضر به مشارکت رسمی و علنی برای دخالت نظامی و جنگ در یمن نشد.
ب. تلاشی برای مقابله با تبلیغات و انتقادات روزافزون علیه عربستان مبنی بر نقش و ارتباط عربستان سعودی در کمک به شکل‌گیری و تقویت جریان‌های افراطی اسلامی، مانند القاعده، طالبان و داعش، و حمایت از گروه‌های تروریستی در سوریه با همراه‌کردن سایر کشورهای اسلامی با خویش و اعلام‌کردن سیاست خویش به‌عنوان سیاست‌های مورد حمایت جهان اسلام.
در واقع عربستان نگران تحولات پیش‌رو است. تحولاتی که می‌تواند به انزوای عربستان منجر شده و به‌ویژه موقعیت عربستان در سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا و غرب را متزلزل کند. لذا تلاش می‌کند نشان دهد حداقل همچنان رهبری و نمایندگی کشورهای اسلامی را در اختیار دارد.
درخصوص غیبت کشورهای برشمرده شده یا عدم دعوت از ایران واضح است که از نظر عربستان حضور آنان با هدف‌های واقعی عربستان سعودی در تناقض است. در واقع عربستان به‌دنبال مبارزه با تروریسم نیست، بلکه می‌خواهد موقعیت خویش را درمقابل غرب، ایران و روسیه تحکیم کند.
می‌توان گفت که حکومت‌هایی مانند عربستان سعودی و مصر و شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس که نگران تغییرات در ساختار سیاسی جامعه خویش هستند از این وضعیت سود می‌برند؛ چراکه ترس از افراطی‌گری اسلامی و تروریسم هم‌اکنون به ابزاری برای حمایت از آنها و مقابله با اموری مانند توسعه سیاسی و اقتصادی و ارتقای دموکراسی در منطقه تبدیل شده است.
طی ماه‌های اخیر ایران همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی فعالی برای مبارزه با داعش داشته، آیا این اقدام عربستان را می‌توان در جهت رقابت منطقه‌ای سعودی‌ها با ایران دانست؟
این احتمال نیز بعید نیست؛ چراکه بهبود رابطه ایران و غرب و خروج جمهوری‌اسلامی ایران از انزوا و پایان تحریم‌ها باعث نگرانی برخی از حکومت‌ها و رژیم‌های منطقه ازجمله عربستان خواهد بود. همان‌طور‌که اشاره شد، عربستان نگران آینده است و بیش از هرچیز نگران تغییرات در ساختار‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه خاورمیانه و خلیج‌فارس است.
واضح است که نفت که ازجمله اساسی‌ترین عوامل حمایت بی‌دریغ آمریکا و کشورهای صنعتی غرب از ساختار خانوادگی و غیردموکراتیک عربستان سعودی بود، دیگر موقعیت کلیدی و جایگزین‌ناپذیر گذشته را ندارد؛ لذا تنها عامل حفظ موقعیت سعودی‌ها، امنیتی‌باقی‌ماندن اوضاع منطقه و اوج‌گیری ایران‌هراسی و اسلام‌هراسی است.
با آنکه برخی کشورها مانند پاکستان، اندونزی و مالزی که نامشان در فهرست ائتلاف عربستان وجود دارد از هم‌اکنون اعلام کرده‌اند هیچ آگاهی‌ای از چنین ائتلافی ندارند، آینده این ائتلاف را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هم تحولات خارجی و هم تحولات داخلی این کشور، حکومتگران عربستان را دچار نوعی بحران تصمیم‌گیری و سرگشتگی کرده است. جانشینان ملک عبدالله هنوز باور نکرده‌اند جهان نسبت به یکی‌دو دهه قبل دستخوش تغییرات جدی شده است؛ لذا همچنان گمان می‌کنند دولتمردان کشورهایی مانند پاکستان، اندونزی و مالزی برای حفظ اعتبار و موقعیت خویش در میان مردم خویش نیازمند حمایت عربستان سعودی به‌عنوان مرکز تولد اسلام هستند. این امر دیگر موضوعی تاریخی است؛ لذا همان‌طوری‌که در قضیه تشکیل ائتلاف برای مداخله نظامی در یمن اتفاق افتاد به‌نظر نمی‌رسد این ائتلاف نیز از وجهی صوری، به‌‌وجهی جدی و واقعی تبدیل شود.
به‌نظر شما، رویکرد ایران نسبت به شکل‌گیری این ائتلاف ازسوی عربستان باید چگونه باشد؟
برخی کشورها، ازجمله عربستان سعودی، بیشترین بهره را از سیاست‌های ستیزه‌جویانه در دولت قبلی برده‌اند. سیاست‌خارجی عربستان بر دو پایه ایران‌هراسی و ترساندن غرب و جهان از افراطی‌گری اسلامی بنا نهاده شده است.
پادزهر اقدامات عربستان جدا از تلاش برای کاهش نگرانی‌های این حکومت و بهبود رابطه با حکومتگران آن کشور و کنترل فضای تبلیغاتی علیه آنها، تداوم و تقویت سیاست تعامل‌گرای دولت فعلی و دوری از سیاست‌های ستیزه‌جویانه و بی‌ثبات‌ساز پیشین در سیاست‌خارجی و بهبود فضای سیاسی و اقتصادی داخلی و ارتقای دموکراسی در کشور و بهبود چهره کشور در افکار عمومی جهانی است.
تشکیل این ائتلاف بدون دعوت از ایران برای مقابله با تروریسم سیگنالی منفی را به ایران ارسال می‌کند؛ ازسوی دیگر این مسئله همزمان با معرفی سفیر جدید عربستان به تهران صورت‌گرفته که می‌توان آن را نشانه‌ای از نیت عربستان برای کاهش تنش‌ها با ایران دانست. به‌نظر شما چرا عربستان نمی‌تواند موضعی ثابت درقبال ایران اتخاذ کند و پیامی ثابت و آشکار را درمورد مواضع خود به تهران ارسال کند؟
البته فکر نمی‌کنم عربستان می‌خواهد یک‌سره به مقابله با جمهوری‌اسلامی ایران بپرازد، بلکه همان‌طوری‌که پیش‌تر گفته شد به‌دنبال رفع نگرانی‌های خویش و عکس‌العمل درقبال ترس از آینده مبهمی است که دربرابر رژیم‌های غیردموکراتیک قرار گرفته است؛ لذا سیاست‌خارجی این کشور دچار نوعی سرگشتگی و بحران پارادوکسیکال است؛ از یک‌طرف نه‌تنها از ایران بلکه از حامیان و متحدان سنتی خویش مانند آمریکا می‌ترسد و از طرفی سعی می‌کند با استفاده از ناامنی و خطر تروریسم، آنان را ناچار کند به آنها نزدیک شده و آنان را به ادامه وضع موجود در کشورهایی مثل عربستان و بحرین ترغیب کرده، از سیاست‌های بحث‌برانگیز این کشور در یمن و جا‌های دیگر حمایت کنند.
لذا عربستان در همان حال که درک می‌کند به بهبود رابطه با ایران به منافع ملی و امنیت این کشور یاری می‌رساند، به‌دلیل ترس از تغییر و از دست‌دادن هویت و موقعیت خویش، بر طبل ایران‌هراسی می‌کوبد.
در نتیجه این امر به‌عهده طرف ایرانی است که قضیه رابطه با عربستان سعودی را از جوانب متخلف مدیریت، و با کنترل فضای تبلیغاتی و گفتمانی، موضوع ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی را از ذهن افکار عمومی منطقه و جهان پاک کند، با خارج‌کردن این ابزار از دست عربستان سعودی، هم رابطه با عربستان را از موقعیتی بهتر سامان بخشد و هم به بهبود اوضاع منطقه یاری رساند.
انتهای پیام/