سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی با تغییر دولت در ایران عوض نمی‌شود/ بازگشت آمریکا به برجام بر‌اثر مقاومت در برابر فشار حداکثری
رضا یگانه شکیب، عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ کالج سانتامونیکا در کالیفرنیای آمریکا، در مصاحبه با گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، تأکید کرد که مقاومت ایران در مقابل فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ، کاهش تعهدات برجامی و نیز همسوشدن واشنگتن با سه کشور اروپایی فرانسه، بریتانیا و آلمان در خصوص بحران هسته‌ای ایران، دولت جو بایدن را به‌جایی رسانده که مطمئناً به برجام باز خواهد گشت اما به دلیل اینکه کاخ سفید نمی‌خواهد بازگشتش به برجام در رسانه به‌عنوان یک عقب‌نشینی تلقی شود در قالب یک برنامه زمان‌بندی‌شده به این توافق باز می‌گردد.
متن کامل مصاحبه با یگانه شکیب از این قرار است:
آنا: چرا بایدن ازیک‌طرف از بازگشت کشورش به دیپلماسی در قبال ایران صحبت می‌کند ولی از طرف دیگر اقدامی عملی ازجمله لغو تحریم‌ها علیه تهران را نمی‌پذیرد؟
یگانه شکیب: در ابتدا باید نگاهی بیندازیم به وقایعی که در صحنه سیاسی آمریکا اتفاق افتاده مخصوصاً از زمان انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر، تحولات بعدازآن، اوضاع داخلی این کشور و روند تصمیم‌گیری در واشنگتن دی.سی.
اما قبل از آن بهتر از اینجا شروع کنم. یکی از اتفاقاتی که به‌تازگی افتاده، تصمیم مجلس شورای اسلامی ایران مبنی بر اینکه تهران در 21 فوریه، طبق یک قانون جدید که در دسامبر سال گذشته میلادی در مجلس تصویب شد، به بازرسی سرزده بازرسان آژانس بین‌المللی اتمی از تاسیسات هسته‌ای ایران خاتمه دهد مگر اینکه آمریکا از تحریم‌ها علیه تهران دست بردارد.
البته این در مطبوعات غرب به این صورت عنوان شد که ایران می‌خواهد بازرسان آژانس بین‌المللی اتمی را اخراج کند و این باعث شد ترسی در غرب به وجود بیاید به این صورت که اگر بازرسان آژانس نتوانند به ایران بروند و نفهمند که چه خبر است، ایران حتماً در پی چیزی است و در حال انجام کاری (پنهانی) است.
ابهامی که ایجاد می‌شود بسیار برای غرب خطرناک است. غربی‌ها اگر از موضوعی اطلاع داشته باشند، نگرانی‌هایشان خیلی کمتر است؛ اگر از چیزی اطلاع نداشته باشند، قطعاً نگرانی‌هایشان بیشتر است.
بنابراین صحبت آقای بایدن در خصوص بازگشت کشورش به دیپلماسی در قبال ایران در این جهت بوده که یک مقدار فضای نگرانی را در کشور خود و نیز در کشورهای غربی آرام کند چون امروز تاریخی که قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تعیین کرده تا از بازرسی سرزده مأموران آژانس از تأسیسات هسته‌ای ممانعت کند، فرا رسیده است.
مسئله دیگر این است که بعضی‌ها عنوان می‌کنند آمریکا منتظر نتایج انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال آینده است و اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد. برخی از آمریکایی‌ها می‌گویند آیا به فرض اینکه یک دولت اصولگرا در تهران به قدرت برسد بهتر نیست ما صبر کنیم و آن موقع با آنها توافق کنیم که پایدارتر باشد؟
این بعید به نظر می‌رسد. بسیاری از مفسران ازجمله بنده فکر نمی‌کنم این مسئله صحت داشته باشد، چراکه بسیاری از کسانی که در واشنگتن هستند به‌خوبی می‌دانند سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی و مخصوصاً سیاست خارجی درازمدت نظام با تغییر دولت در تهران تغییر نمی‌کند بلکه ثابت خواهد ماند.
آنا: در خصوص تعامل با ایران آیا فرقی بین دولت بایدن و دولت ترامپ قائل هستید؟
یگانه شکیب: باید بر روی سیاست بازگشت به دیپلماسی که آقای بایدن بیان کرده و البته آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه وی هم قبلاً عین این حرف را زده بود اندکی تأمل کرد. مسئله این است که دولت جدید آمریکا با توجه به گفته‌های بایدن و بلینکن قرار است دقیقاً برخلاف دولت ترامپ عمل کند. دولت سابق آمریکا همه کارها را یک‌جانبه و یک‌سویه انجام می‌داد، بزرگ‌ترین شریک استراتژیک آمریکا یعنی اتحادیه اروپا را رنجانده بود، از پیمان‌های بین‌المللی ازجمله پیمان‌هایی که برای اروپا جنبه حیاتی داشت مثل توافق اقلیمی پاریس یا حتی برجام که برای اتحادیه اروپا یک پیمان بیش از هر چیز امنیتی بود خارج شد.
بیشتر بخوانید:
حتی با بازگشت آمریکا به برجام، ۱۵۰۰ تحریم باقی می‌ماند/ معماران تحریم ایران در تیم بایدن هستند
توافق هسته‌ای با ایران برای این بسته شده بود که از مسابقه تسلیحاتی در منطقه غرب آسیا جلوگیری کند و اجازه ندهد کشورهایی که می‌خواهند به سلاح هسته‌ای دست پیدا کنند ازجمله عربستان، کویت، امارات و ... هم ایران را بهانه کنند و دست به تهیه تسلیحات هسته‌ای بزنند. ترامپ در رابطه بین آمریکا و اتحادیه اروپا مشکل ایجاد کرده بود، تمام تصمیم‌ها را خودش می‌گرفت، از تمام پیمان‌های چندجانبه مخصوصاً با اتحادیه اروپا بیرون آمده بود.
یکی از دیپلمات‌های سابق اتحادیه اروپا، نکته خیلی جالبی عنوان کرد که ذکرش بسیار اهمیت دارد. وی اظهار کرد که بازگشت آمریکا به رویکرد دیپلماسی اهمیت بسیار زیادی برای اتحادیه اروپا دارد زیرا زمینه را برای تامین بهتر امنیت اروپا فراهم می‌کند. قطعاً برای بایدن هم اتحادیه اروپا خیلی مهم است چون این اتحادیه بزرگ‌ترین شریک اقتصادی و ژئوپلتیکی و راهبردی آمریکا است.
حتی جان وستال یکی از مشاوران بایدن در زمانی که ایشان معاون باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا بود، گفت حتی می‌توانیم تا قبل از 21 فوریه زمینه را فراهم کنیم تا ایران و آمریکا یک بیانیه مشترک صادر کنند مبنی بر اینکه قصد ما این است که به رعایت کلیه مفاد برجام برگردیم و بر خواهیم گشت تا اینکه تنشی در اتخاذ تصمیم قطعی به وجود نیاید.
آنا: آیا بایدن برای فراهم کردن زمینه بازگشت به برجام اقدام عملی هم انجام داده است؟
یگانه شکیب: بله. دیگر اقدامی که می‌توانم بگویم بایدن انجام داده و ما باید مدنظر قرار دهیم، قطعاً انتصاب آقای رابرت مالی به سمت نماینده ویژه رئیس‌جمهوری در امور ایران است که می‌شود گفت یکی از طراحان و به وجود آورندگان برجام در تیم مذاکره‌کنندگان آمریکایی بود. بایدن این شخص را به‌عنوان فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران منصوب کرد که با واکنش بسیار سخت از طرف لابی سعودی، لابی صهیونیسم و نیز لابی‌های ضد ایران در واشنگتن مواجه شد ولی به هر جهت منصوب شد و دارد کارش را انجام می‌دهد.
آقای مالی هم دقیقاً اولین مأموریتش این نبود که برود به ایران، اولین مأموریتی که بایدن به آقای مالی داد این بود که راه تعاملی را با اتحادیه اروپا به‌عنوان استراتژیک‌ترین شریک آمریکا باز کند تا تمام آن نگرانی‌هایی که از اقدامات ترامپ در دل اتحادیه اروپا به وجود آمده بود را التیام ببخشد و به اروپایی‌ها اطمینان دهد که آمریکا نهایتاً به برجام بر خواهد گشت و به نگرانی‌های امنیتی اتحادیه اروپا خاتمه خواهد داد.
در این رابطه هم بر طبق نوشته‌هایی که از دیپلمات‌های اروپایی به دست آمده، اروپایی‌ها خیلی فعال خواهند بود و تا 21 فوریه که موعد جلوگیری از بازرسی سرزده به تأسیسات هسته‌ای در ایران خواهد بود بسیار تلاش خواهند کرد. رابرت مالی فعالیت‌های بسیار زیادی را انجام خواهد داد تاتنش‌ها کمتر شود. البته بگویم بایدن این موضوع را رد کرده که یک ضرب‌الاجل و قرار حتمی برای بازگشت سریع به برجام تعیین شود.
نگرانی دیگری که در اتحادیه اروپا وجود دارد و رابرت مالی مأموریت پیدا کرده تا آن را التیام ببخشد، این است که اقدامات ایران پس از خروج آمریکا به‌صورت یک‌طرفه (کاهش تعهدات برجامی) کاهش یابد. اتحادیه اروپا نگران است که جمهوری اسلامی ایران به مقدار زیادی از ذخیره اورانیوم دست یافته باشد و در کنار سانتریفیوژهایی که تا نسل ششم هم رسیده قادر به ساخت بمب اتمی شود.
یکی از دیپلمات‌های اروپایی هم همین چند وقت پیش، علاوه بر تأکید بر این موضوع که حتماً دیپلماسی باید فعال شود و این موضوع به آمریکایی‌ها منعکس شود، گفت: اتحادیه اروپا دقیقاً در این رابطه با روسیه و چین هم‌موضع است و موضع آنها در این رابطه که برجام باید احیاشده و طرفین به تعهدات خودشان برگردند، یکسان است.
حتی آقای تامس کانتریمن یکی از مقامات مسئول در دولت اوباما، دولتی که بایدن معاون رئیس‌جمهوری‌اش بود و آن موقع هم البته سمت خلع سلاح داشت و جزو کسانی بود که در اداره کنترل سلاح یا خلع سلاح کار می‌کردند گفت بایدن می‌تواند به‌صورت خیلی آنی برای اینکه حسن نیت خودش را نشان دهد تعدادی از تحریم‌ها را بردارد، لازم نیست همه را بردارد برای اینکه حسن نیتش را ثابت کند.
جو بایدن هم همان‌طور که عرض کردم یک سیاست کلی را موقعی که به کاخ سفید آمد اعلام کرد که اتفاقاً در دوره کمپین انتخاباتی‌اش هم اعلام کرده بود و آن‌هم این بود که ما چندجانبه‌گرایی را در سیاست خارجی آمریکا در دولت جدید عملی خواهیم کرد؛ درست برخلاف سیاست دونالد ترامپ که یک‌جانبه‌گرایی بود و یک‌جانبه از تمام پیمان‌ها بیرون آمد و اتحادیه اروپا را بسیار نگران کرد. اظهارات اخیر بایدن، سیاست‌های دولت دموکرات آمریکا و فعالیت رابرت مالی هم در همین جهت چندجانبه گرایی خواهد بود.
مطلب بعدی این است که همان آقای کانتریمن اتفاقاً این را اعلام می‌کند شرایط داخلی آمریکا به گونه‌ای است که اقدامی از بایدن سر نخواهد زد مبنی بر اینکه سیگنالی به مطبوعات و جامعه آمریکا بفرستد که آمریکا تصمیمی را بر اساس اجبار و زیر فشار قرار گرفتن انجام داده است. به این ترتیب که مثلاً اقدامات ایران باعث شده فشاری روی آمریکا بیاید یا حتی اروپایی‌ها روی آمریکا فشار گذاشته‌اند و بایدن تسلیم این فشارها شده است.
بنابراین احتمالاً اینکه آمریکا به‌زودی و قطعی و بلافاصله به برجام برگردد بسیار کم است. البته محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه هم در صحبتی که چند وقت پیش با جوزف بورل مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا کرد، گفت که حتی ایران و آمریکا می‌توانند یک جدول زمانی تهیه کنند و بر اساس آن جدول زمان‌بندی ببینند که چه اقداماتی را می‌توانند انجام دهند که مورد استقبال اتحادیه اروپا هم قرار گرفت. یکی از پیشنهادهایی هم که از جانب دیپلمات‌های اروپایی به آمریکا و بایدن شده این است که صندوق بین‌المللی پول آن وامی را که ایران برای مبارزه با کرونا و همه‌گیری این ویروس نیاز دارد، در اختیار ایران قرار دهند.
آنا: حال اگر همه‌چیز خوب پیش رود که مشکلی نیست اما می‌دانید که حداقل حاکمان تل‌آویو و ریاض هم خیلی در خصوص برجام اظهارنظر می‌کنند و سخن از حضور آنها در مذاکرات احتمالی آتی بین ایران و قدرت‌های جهانی است. شما اوضاع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یگانه شکیب: درزمینهٔ برگشت آمریکا به برجام باید دو مورد دیگر را مدنظر قرار دهیم. یکی موضع بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل و دیگری موضع سعودی‌ها. نتانیاهو به‌زودی و در ماه آینده انتخابات کنست را پیش رو دارد و دوباره همان حرف‌های ضد ایران را تکرار کرده و از طرفی هم روی خوشی به بایدن نشان نداده، تا حالا تماس مستقیمی بین آنها برقرار نشده و حتی تهدید کرده که (البته ایشان خودش هم نگفت، از طریق سفیرشان گیلاد اِردان عنوان کرد) اگر اسرائیلی‌ها عضوی از توافق نباشند به‌هیچ‌وجه حمایتی هم از آن نخواهند کرد.
دو هفته پیش هم اتفاق جالبی افتاد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه یا می‌توانیم بگوییم وزیر حکومت آمریکا به‌درستی، یک میتینگ فضای مجازی با اتحادیه اروپا و دیپلمات‌های اروپایی داشت که دقیقاً همین حرف‌ها را عنوان کرد که دیپلماسی برای ما بهترین راه برای بازگشت به برجام است و ما هم اعتقاد داریم برجام خوب است و دغدغه‌های اتحادیه اروپا را هم درک می‌کنیم و سیاست خارجی آمریکا برخلاف سیاست ترامپ، سیاست چندجانبه‌گرایی خواهد بود.
در بحث سعودی، بایدن حتی در زمان کمپین انتخاباتی اصلاً روی خوشی به سعودی نشان نداد. اولین کاری که کرد، موقعی که به کاخ سفید آمد، فروش یکسری تسلیحات به پادشاهی عربستان سعودی را متوقف کرد. از ریاض خواست که از جنگ یمن بیرون بیاید و حتی از عربستان سعودی خواست که شرایط حقوق بشر را بهبود ببخشد.
به‌هرحال عربستان سعودی ازنظر حقوق بشر شاید بدترین کشور در کل دنیا باشد و این یعنی اهرم فشاری خواهد بود در دست دولت جدید آمریکا علیه حکام ریاض. حتی آقای بایدن عنوان کرد ما باید روابط خودمان را با سعودی بازنگری و استانداردسازی کنیم. اتفاقاً بلافاصله یکی از مقامات کاخ سفید در دولت بایدن روز سه‌شنبه اعلام کرد که سیاست آمریکا از این به بعد سیاست همتا به همتا خواهد بود، یعنی همتایان با همدیگر گفت‌وگو خواهند کرد. همتای بایدن شاه سلمان است، نه محمد بن سلمان. همتای بن سلمان، وزیر دفاع آمریکا، لوید آستین خواهد بود و از این به بعد موقع مذاکره، وقتی بایدن صحبت می‌کند، با پادشاه سلمان مذاکره می‌کند و وزیر دفاع آمریکا هم با محمد بن سلمان.
از طرف دیگر، آوریل هنگس که در اصل بایدن او را به‌عنوان رئیس امنیت ملی آمریکا معرفی کرد، قول داده که مدارک CIA که در رابطه با قتل جمال خاشقجی به‌صورت سرّی درآمده بود، را آشکار کرده و در اختیار آمریکا قرار دهد.
این دو لابی ریاض و تل‌آویو هم آن‌هایی هستند که آمریکا باید با آنها تعامل کند. بایدن بدون تعامل با لابی صهیونیستی و سعودی، صهیونیست‌ها به خاطر نفوذشان، سعودی‌ها به خاطر پولشان، نمی‌تواند کاری انجام دهد. یک مقدار زمان نیاز است که بایدن قدرتش را به این‌ها ثابت کند و به‌قول‌معروف یک‌خرده گوش این‌ها را بپیچاند و به آنها ثابت کند وی با همه تعامل می‌کند ولی نه مثل ترامپ که هرچه بخواهید به شما می‌دهم بلکه منافع آمریکا و منافع حزب دموکرات، منافع حزبی که اتفاقاً در طی چهار سال گذشته مورد بی‌مهری این دو لابی قرار گرفته بود و این دو لابی سعودی و صهیونیستی تمام حمایت‌هایشان را متمرکز بر ترامپ کرده بودند و البته در دوره انتخابات هم تمام حمایت خود را به‌طور کامل از ترامپ انجام دادند، حالا وقتی است که بایدن یک انتقامی از این‌ها بگیرد، چنگ و دندانی نشان دهد و جایگاه خودش را با قاطعیت به این‌ها نشان دهد، منتهی همه این تصمیم‌ها زمان‌بر هستند.
انتهای پیام/4155/
انتهای پیام/