کرونا با جامعه ایران چه کرد؟
به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال به‌عنوان مجری برنامه‌های علمی پدافند غیرعامل محسوب می‌شود؛ از این‌رو این واحد دانشگاهی از هفته گذشته همایش مجازی «پاندمی کرونا و پدافند غیرعامل» را با همکاری سازمان پدافند غیرعامل کشور برگزار کرده است. برای این همایش هفت پنل تخصصی درنظر گرفته شد که آخرین آن با عنوان «سلامت و فناوری و آموزش» امروز برگزار می‌شود.
محمودرضا آقامیری رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران، رئیس همایش، غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل، رئیس شورای سیاستگذاری و حمیدرضا خالدی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال دبیر علمی این همایش را برعهده داشته و در این گزارش به هر کدام از این پنل‌ها پرداخته شده است.
«حقوق و روابط بین‌الملل»؛ دومین پنل تخصصی
تبیین راه‌های مقابله با ابربحران کرونا
یکشنبه، 12 بهمن‌ماه بود که پنل تخصصی «حقوق و روابط بین‌الملل» برگزار شد. حمیدرضا خالدی، رئیس این واحد دانشگاهی در ابتدای این پنل با تاکید بر اینکه نقش امروز جامعه دانشگاهی در حوزه تولید دانش برای تصمیم‌سازی‌های کلان کشور باید دچار یک تحول اساسی شود، گفت: «ما به‌واسطه داشتن ظرفیت بالای علمی و پژوهشی موجود در دانشگاه‌های کشور باور داریم که با تولید علم و دانش می‌توانیم مرجعیت مدیریت بسیاری از مسائل در منطقه و جهان اسلام را عهده‌دار شویم. تکلیف وزارت امور خارجه این است که رایزن سلامت را در سفارخانه‌های ایران تعیین کند.»
در ادامه زهراسادات مشیراستخاره، رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال با تاکید بر این نکته که امروزه بیش از هر زمان دیگری نیازمند علم در حیطه عمومی هستیم، گفت: «کرونا علم را به جایگاه اصلی خود برگرداند. شیوع کرونا در ابتدا یک رویکرد بدبینانه در دنیا ایجاد کرد اما دنیا کم‌کم در مواجهه با آن به رویکردی واقع‌بینانه رسیده است.»
او سبک زندگی را دارای سه کلیدواژه علائق، سلائق و عقاید دانست و گفت: «قبل از کرونا محوریت علایق بشری موفقیت بود، اما بعد از کرونا این محوریت به سمت سلامت سیر خواهد کرد؛ در حوزه سلایق نیز قبل از کرونا زیبا به‌نظر رسیدن، محور بود که بعد از کرونا سالم به‌نظر رسیدن محوریت‌یافته است.»
مدیریت بحران، ابزار ما درمقابل تهدیدات است
در ادامه نسترن اصلانی، رئیس اداره تحقیقات و حوادث تخصصی ستاد پدافند غیرعامل وزارت بهداشت گفت: «اگر امنیت، مورد تهدید قرار گیرد، ابزار ما مدیریت بحران است، اما هر کدام از جنبه‌های مدیریت قبل از بحران و بعد از بحران، ویژگی‌های خاص خود را دارند.»
او ضمن برشمردن ویژگی‌های تهدیدات نوین ازجمله کرونا، به تشریح رویکرد همه‌جانبه در حوزه سلامت و افزایش تاب‌آوری در این حوزه پرداخت و مشخصه‌های سلامت زیستی را تشریح کرد. رئیس اداره تحقیقات و حوادث تخصصی ستاد پدافند غیرعامل وزارت بهداشت، با تاکید بر لزوم رصد تهدیدات منطقه‌ای در حوزه بهداشت و سلامت گفت: «در شرایط کنونی منطقه و جهان، استفاده از رایزن‌های بهداشتی در سفارتخانه‌های کشورمان در دنیا ضروری به‌نظر می‌رسد.»
در ادامه احسان آقامحمدآقایی، استادیار گروه حقوق عمومی واحد تهران شمال گفت: «ایده مشارکت، یک کهن‌الگوست که در تمدن‌های کهن مسبوق به‌سابقه است و شهروندان را محق به مشارکت در سرنوشت خود می‌داند. بحران کرونا تفکر درمورد حاکمیت مشارکتی را دچار تردید کرده و دولت‌ها نمی‌توانند ادعا کنند که به هرصورت باید دنبال مشارکت مردم بود، زیرا بحث سلامت و حفظ جان شهروندان بر هر چیز دیگر ارجحیت دارد.»
وی گفت: «شهروندان از طریق انتخابات و رفراندوم سرنوشت سیاسی و اقتصادی خود را تعیین می‌کنند و دولت‌ها وظیفه دارند که بستر لازم را برای مشارکت حداکثری ایجاد کنند، اما موضوع سلامت در دوره همه‌گیری کرونا باعث کاهش این مشارکت شده و رویکردهای دولت‌ها حل چالش‌های بشری برمبنای حق حیات و حق سلامت است.»
کرونا یک ابربحران به‌شمار می‌رود
هدیه‌سادات میرترابی، استادیار گروه حقوق عمومی واحد تهران شرق نیز ضمن تعریف بحران از نظر سازمان بهداشت جهانی و سازمان مدیریت بحران کشور، کرونا را یک بحران اجتماعی یا حتی یک ابربحران خواند و گفت: «حاکمیت‌ها در زمینه بحران سه رویکرد بحران‌گریزی، بحران‌ستیزی و بحران‌پذیری دارند.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی، بیماری کووید-19 را سنگ محکی برای سنجش حاکمیت دولت‌ها خواند و گفت: «اقدامات دولت‌ها در بحران‌ها به سه‌دسته پیش از بحران، حین بحران و پس از بحران معطوف است که مهم‌ترین اقدام دولت‌ها در مرحله پیش از بحران شامل جلوگیری از پدیدار شدن بیماری، پیشگیری از شیوع بیماری و جبران کلیه خسارات وارده به شهروندان درصورت هرگونه قصور است.»
در ادامه رحمت حاجی‌مینه، استادیار گروه ارتباطات و علوم اجتماعی واحد تهران شرق رقابت چین و آمریکا را دارای فازهای مختلفی دانست که کرونا فاز جدیدی از آن بود، گفت: «نگاه آمریکا، استفاده از این بحران برای هجمه به چین، سرپوش گذاشتن بر ناتوانی خود در مهار کرونا و بیگانه‌هراسی بود و چین نیز در ابتدا این ویروس را ساخته آمریکا نامید، اما درکنار این ادعا آن را به‌صورت جدی کنترل کرد.»
او پیامدهای کرونا در زمینه اقتصاد را برای چین و آمریکا کاملا متفاوت خواند و گفت: «به‌علت اینکه چین تولید محور بود با ارزان شدن قیمت نفت و پایین آمدن هزینه تولید، بیشترین بهره اقتصادی را از آن وضعیت کسب کرد و با صادرات 220میلیارد ماسک و نیز خرید 30 درصد از سهام شرکت‌های آمریکایی و اروپایی موجود در چین با شرایط بسیار مناسب، بهره‌برداری اقتصادی قابل‌توجهی را در این شرایط نصیب خود کرد.»
تامین امنیت سلامت دنیا وظیفه سازمان بهداشت جهانی است
سکینه ببری‌گنبد، استادیار گروه روابط بین‌الملل و مدیر امور بین‌الملل واحد تهران با بیان اینکه تامین امنیت سلامت جهان از وظایف سازمان بهداشت جهانی به‌شمار می‌رود، گفت: «علی‌رغم اینکه درحوزه بهداشت، مقررات بین‌المللی جامعی داریم، اما این قوانین از ضمانت اجرایی کافی برخوردار نیستند.»
او خاصیت قطعنامه‌های شورای امنیت را به‌دلیل داشتن ضمانت اجرایی متفاوت از قطعنامه‌های سازمان ملل خواند و با بیان اینکه سازمان ملل در آن زمان 20 میلیارد دلار کسر بودجه داشت، عملکرد دبیرکل این سازمان را در آن مقطع متوسط ارزیابی کرد.
«اقتصاد» موضوع پنل تخصصی روز سوم همایش
فرصت‌ها و تهدیدهای اقتصادی پیش‌روی جهان
طرح پایش ظرفیت حل چالش‌های اساسی کشور را دارد
محمد علی اکبری، مشاور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و مجری طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان اولین سخنران دومین روز از همایش مجازی «پاندمی کرونا و پدافند غیرعامل» بود. او با بیان اینکه به همت مسئولان و اعضای هیات‌علمی واحد تهران شمال، برنامه علمی پدافند غیرعامل در راستای دانشگاه مساله محور و گفتمان‌سازی علمی و حل چالش‌ها، عملکرد بسیار خوبی داشته است، گفت: «ما باید به مسائل و مشکلات کلان کشور چندوجهی نگاه کنیم و با تحقیقات کلان به حل مشکلات اساسی کشور بپردازیم.»
علی‌اکبری با تاکید بر اینکه اگر ما پدافند غیرعامل را به واحد تهران شمال سپرده‌ایم، منظور این نیست که فقط واحد تهران شمال در کل کشور روی مساله پدافند غیرعامل کار کند، افزود: «همه واحدهای دانشگاهی و همه دانشجویان می‌توانند با محوریت واحد تهران شمال در این زمینه فعالیت پژوهشی داشته باشند.»
مشاور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اعلام اینکه ما در هر سال بیش از ۷۰ هزار پایان‌نامه در دانشگاه آزاد اسلامی داریم و بیش از ۲۸ هزار هیات‌علمی در سال پایان‌نامه‌های دانشجویان را هدایت می‌کنند، گفت: «هدف ما از این برنامه این است که هرکدام از اساتید دانشگاه آزاد اسلامی ضمن فعالیت پژوهشی و هدایت رساله‌های دانشجویی به رفع گوشه‌ای از مشکلات کشور بپردازند.»
علی‌اکبری تصریح کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه بزرگی با ۴۰۰ واحد دانشگاهی در کل کشور است که ۲۸۰ واحد آن دارای مقاطع تحصیلات تکمیلی هستند، همچنین این دانشگاه در سرتاسر پهنه گسترده کشورمان توسعه‌یافته و امکانات لجستیک و علمی و پژوهشی و آموزشی بسیار مناسبی داریم. از این رو معتقدیم به‌شرط اینکه مجریان برنامه‌های علمی جدی کار کنند، از طریق همین برنامه قادر به‌رفع بسیاری از مشکلات و چالش‌های اساسی کشور خواهیم بود.»
سود کلان برخی اقتصادهای بزرگ دنیا از شیوع کرونا
در ادامه سعید عبدی، عضو هیات‌علمی دانشگاه امام حسین(ع) سطوح مختلف اثرگذاری کرونا بر اقتصاد را در سه‌سطح جهانی، سطح ملی و سطح صنعت و کسب‌وکار عنوان کرد و گفت: «اقتصاد جهانی پیش‌بینی کرده که طی پنج‌سال آینده ۸۵میلیون شغل جابه‌جا خواهند شد، ۶میلیون شغل جدید ایجاد می‌شود و ۶ درصد از کارمندان شرکت‌ها جابه‌جا می‌شوند، به‌نحوی که از هر دو کارمند لازم است که یک‌نفر از آنها مهارت‌های جدیدی را کسب کنند و نهایتا ۴۰ درصد از تمامی مهارت‌های موجود الزاما باید آپدیت شوند.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه امام‌حسین(ع) با بیان اینکه بعضی اقتصادهای بزرگ دنیا نه‌تنها درمجموع از کرونا متضرر نشدند، بلکه سود کلان اقتصادی هم کسب کردند، اظهار داشت: «امیدواریم با توجه به ظرفیت‌های موجود در کشورمان، تهدیدها و تنگناهای ناشی از اپیدمی کرونا به فرصت‌هایی برای کشور در دوره پس از کرونا تبدیل شوند.»
در ادامه مصطفی زمانیان، مدیر موسسه پژوهشگری آیندگان مطالب خود را با عنوان «راهبردهای تحول در الگوی حکمرانی اقتصادی- اجتماعی» ارائه کرد. به گفته او تمایز حکمرانی در شرایط بحرانی و غیربحرانی به مواردی از قبیل تشخیص مصادیق خیر عمومی، قانون‌مداری و تعریف کارآمدی تقسیم می‌شوند.
او مرکز فرماندهی سلامت در کشور تایوان را که به‌منظور مقابله با شیوع کرونا در آن کشور تشکیل شده بود، یکی از اصلی‌ترین دلایل موفقیت این کشور در مهار کرونا خواند و گفت: «در کشور ما نیز دو ستاد ملی مدیریت کرونا که وزیر بهداشت با حکم رئیس‌جمهور به‌عنوان رئیس آن منصوب و قرارگاه بهداشتی و درمانی با حکم رهبری تشکیل شد که هرکدام اثرات قابل‌توجهی در مهار شیوع کرونا داشتند.»
حمید اسماعیلی، استادیار گروه مهندسی صنایع و مدیر ارتباط با صنعت و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال در ادامه این پنل با بررسی وضعیت شرکت آمازون در دوره شیوع ویروس کرونا، گفت: «تنها طی ۱۰ماهه اول شیوع کرونا ۴۲۷هزار پرسنل جدید به استخدام این شرکت در‌آمده‌اند.»
او اظهار داشت: «رسته‌های شغلی با بیشترین میزان آسیب‌دیدگی از کرونا، تهیه غذاها و رستوران‌ها، مراکز گردشگری و هتل‌ها، حمل‌ونقل عمومی، دفاتر خدمات گردشگری، تولید و توزیع پوشاک و کیف و کفش، صنایع‌دستی، مراکز فرهنگی آموزشی ورزشی و تفریحی هستند. درمقابل داروسازی، صنایع بسته‌بندی، فناوری‌های ارتباطی، کسب‌وکارهای آنلاین، خدمات حضوری به لوازم منزل در خانه‌ها، آموزش آنلاین، تولیدکننده کالاهای بهداشتی و بیمارستانی و سایت‌های خدمات آنلاین صنایع پیشرو محسوب می‌شوند.»
این عضو هیات‌علمی واحد تهران شمال افزایش سه‌برابری تولید زباله در دوران شیوع کرونا را یکی از موارد قابل‌توجه در دوران همه‌گیری کرونا دانست و گفت: «علی‌رغم اینکه این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد معضلاتی در بحث سلامت و شیوع ویروس کرونا باشد، اما به همان اندازه می‌تواند فرصت‌هایی را در زمینه صنایع وابسته به این موضوع ایجاد کند.»
کاهش 2 درصدی نرخ رشد تولید ناخالص جهانی در سال جاری میلادی
حجت‌الله عبدالملکی، دانشیار دانشگاه امام صادق(ع) و معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) با بیان اینکه ویروس کرونا اهمیت و ضرورت اقتصاد مقاومتی را بیش از پیش آشکار کرد، گفت: «کرونا بحرانی کم‌سابقه درسطح بین‌الملل به‌وجود آورد.»
او کاهش ۱۴درصد ساعت کاری در بین کارمندان در سطح دنیا را معادل بیکاری ۴۰۰ میلیون نفر یا پیدایش ۴۰۰ میلیون بیکار جدید دانست و گفت: «در شرایط کرونا ۹ هزار میلیارد دلار کاهش تولید جهانی، هشت‌هزار میلیارد دلار افزایش مخارج دولت‌ها، ۲۲ درصد کاهش تجارت جهانی در مقطع ۶ ماهه و هشت‌درصد کاهش سرمایه‌گذاری جهانی داشته‌ایم که این مسائل تنها برخی از تبعات اقتصادی شیوع ویروس کرونا به‌شمار می‌روند.»
معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) با تشریح اثرات و پیامدهای کرونا بر اقتصاد جهان و همچنین بر سازمان‌های بین‌المللی و سیاست‌های آنها، اظهار داشت: «پیش‌بینی نرخ رشد تولید ناخالص جهانی که توسط مجامع اقتصادی جهان انجام شده، چندان امیدوار‌کننده نیست و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۱ شاهد رشد منفی ۲ درصدی در این زمینه باشیم.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) در پایان سخنان خود به سیاست‌هایی که لازم است درسطح کشور پس از بحران کرونا انجام شود، پرداخت و گفت: «سیاست‌های پولی و بانکی، سیاست‌های مالی، سیاست‌های تولیدی و همچنین تامین کالاهای اساسی از مهم‌ترین این موارد هستند.»
بررسی نقش«مدیریت» در «پاندمی کرونا و پدافند غیرعامل»
بازتعریف رویکردهای دینی و ملی در شرایط کرونایی
چهارمین روز از برگزاری این همایش مجازی به پنل «مدیریت» اختصاص پیدا کرد که طی آن اساتید رشته مدیریت دانشگاه‌های کشور به ارائه نظرات خود پرداختند.
در ابتدای این پنل محمدباقر بابایی‌طلاتپه دانشیار مدیریت فرهنگی دانشگاه امام حسین(ع) مطالب خود را مطرح کرد و در ادامه دخیلی معاون فرهنگی واحد علوم پزشکی قم، غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل، علی ماهر معاون برنامه‌ریزی ستاد مدیریت بیماری کرونای کلانشهر تهران و طاهره ندایی استادیار گروه علوم ورزشی دانشگاه قم به ارائه نظرات خود پرداختند.
حمیدرضا خالدی، دبیر علمی این همایش گفت: «شرایط شیوع ویروس کرونا شرایط غیرقابل‌انتظاری بود که تمام دنیا را با چالشی بزرگ مواجه کرد و خیلی از کشورها توان مقابله با آن را به‌درستی نداشتند، اما کشور اسلامی ما با یک رویکرد دینی و ملی و با کمک ساختارهایی که از قبل در کشور وجود داشتند، ولی مغفول و بلااستفاده مانده بودند و به‌واسطه شیوع کرونا در فاصله‌ای کوتاه بازتعریف و اجرا شده بودند، توانست در این زمینه به موفقیت‌های چشمگیری نایل شود.»
بررسی نقش «رسانه» در اپیدمی کرونا
لزوم بازسازی رسانه‌ها در شرایط جدید دنیا
پنجمین روز از برگزاری همایش ملی «پاندمی کرونا و پدافند عامل» با برگزاری پنل تخصصی «رسانه و فضای مجازی» به پایان رسید. عالیه شکربیگی عضو هیات‌علمی دانشکده علوم اجتماعی، رسانه و ارتباطات واحد تهران مرکز، مقاله خود را تحت‌عنوان «خانواده، کرونا و سواد رسانه‌ای» ارائه داد.
شکربیگی گفت: «در دنیای بعد از کرونا شاهد میز و صندلی‌های خالی بیشتری خواهیم بود، حضور انسان‌ها در مجامع کمتر خواهد شد، شبکه‌های مجازی و شبکه‌های اینترنتی گسترش بیشتری یافته و سهم بیشتری از زندگی ما را خواهند داشت و تخریب جنگل‌ها و قطع درختان و آلودگی‌های زیست‌محیطی که به‌واسطه حضور انسانی ایجاد می‌شوند، کمتر خواهد شد.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد در پایان، کرونا را پدیده واقعی دنیای امروز خواند و در نقش و اهمیت رسالت رسانه‌ای در جهان گفت: «در این خصوص همین بس که رئیس سازمان بهداشت جهانی گفته است ما فقط با پاندمی کووید-۱۹ مبارزه نمی‌کنیم، بلکه همزمان با شیوع اخبار غیرواقعی و انحرافی درخصوص این ویروس هم مبارزه می‌کنیم.»
کرونا جزء 6 کلمه برتر در موتورهای جست‌وجو بوده است
در ادامه صانع ابراهیم‌زاده، دانشجوی دکتری مدیریت رسانه دانشگاه تهران با ارائه آماری از میزان استفاده مردم جهان از فضای مجازی گفت: «سایت‌های با محتواهای اقتصادی، سرگرمی و خبری بیشترین سایت‌هایی هستند که در سال ۲۰۲۰ مورد استفاده قرار گرفته‌اند و بیشترین کلماتی که در فضای اینترنتی جست‌وجو شده، در این سه حوزه بوده‌اند و کروناویروس نیز جزء 6 کلمه برتر در جست‌وجوهای اینترنتی بوده است.»
این دانشجوی دکتری دانشگاه تهران بیان داشت: «بیشترین میزان استفاده مردم جهان در دوره کرونا براساس اطلاعات سازمان‌های جهانی به ترتیب از پلتفرم‌های فیسبوک، یوتیوب و واتساپ بوده و تلگرام هم از ابتدای اپیدمی کرونا سیر صعودی را در جذب مشترکان طی کرد و پس از اعلام برخی سیاست‌ها از جانب واتساپ که نقش پشتیبانی در این پاندمی را داشت با یک جهش قابل‌توجه در جذب مخاطب مواجه شد.»
ابراهیم‌زاده اینستاگرام را در مواجهه با بحران کرونا یکی از پلتفرم‌های موفق خواند که علاوه‌بر افزایش سطح آگاهی‌های مردم درخصوص این پاندمی، باعث رشد کسب‌وکارهای اینترنتی شده و حتی بستری برای برگزاری برخی مراسم آیینی، دینی، مذهبی و آداب و رسوم شد.»
رسانه ملی باید با اثرگذاری در افکار عمومی نقش خود را در مهار کرونا ایفا کند
امیدعلی مسعودی، رئیس دانشکده ارتباطات و تبلیغات دانشگاه سوره انواع پروتکل‌های دفاعی در مدیریت رسانه برای کاهش یا توقف شیوع کرونا را برشمرد و ضرورت ارتباطات مجازی، کاهش رفت‌وآمد و حمل‌ونقل، آموزش مجازی و دورکاری را نمونه‌هایی اجرایی از این پروتکل‌ها خواند.
مسعودی در پایان سخنان خود پس از دسته‌بندی پروتکل‌های دفاعی کرونا و ذکر موضوعات و مصداق‌های مربوط به هرکدام از این دسته‌ها گفت: «وظیفه صداوسیما، رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی این است که پروتکل‌های دفاعی را مرتبا آموزش داده و تکرار کنند تا با اثرگذاری بر افکار عمومی جامعه نقش خود را در مهار این ویروس به‌درستی ایفا کنند.»
آمریکا بالاترین مرگ‌ومیر بر اثر کرونا را تجربه کرده است
حسام‌الدین مقدس‌زاده، فعال رسانه‌ای ساکن آمریکا گفت: «در آمریکا در 7 فوریه اولین فوتی اعلام شد و نهایتا در ۱۳ مارس ترامپ حالت فوق‌العاده در آمریکا اعلام کرد. ایالات متحده بالاترین میزان تلفات در کل دنیا در موضوع اپیدمی کرونا را داشته و یکی از مهم‌ترین علل آن سوءمدیریت در سطوح مختلف اجرایی این کشور است.»
مقدس‌زاده گفت: «در آمریکا هم رسانه‌های مستقل داشتیم که تلاش کردند اخبار واقعی و بدون غرض را منعکس کنند و هم در مقابل آنها رسانه‌های مخالف و موافق دولت وجود داشتند که اخبار را سلیقه‌ای و مدیریت‌شده منتشر می‌کردند و اخبار آنها عمدتا گمراه‌کننده و همراه با تناقض بود.»
این فعال رسانه‌ای، سپس به ایجاد دودستگی بین مردم درخصوص استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری اجتماعی اشاره کرد و گفت: «حتی تعدادی از اعضای کابینه ترامپ و شخص او با استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری اجتماعی موافق نبودند.»
مقدس‌زاده در ادامه محتوای اخبار منتشرشده در ایالات متحده را به سه دسته اخبار ضد‌و‌نقیض، پیام‌های دوگانه و بازی‌های سیاسی کرونایی تقسیم کرد و گفت: «در آمریکا عدم اعتماد بین مردم نسبت به اخبار و پیام‌های دریافتی از سوی مسئولان به وجود آمده بود که منجر به سخت‌تر شدن کنترل بحران و افزایش شمار مبتلایان و کشته‌شدگان این اپیدمی شد و چه‌بسا اگر اطلاعات منتشرشده در این شرایط یکدست و پیام‌ها واحد بودند اکنون نتیجه‌ای خیلی بهتر از وضعیت کنونی را در این کشور شاهد بودیم.»
در جهان سوم زنان و دختران بیشترین آسیب را از کرونا دیده‌اند
در ادامه این پنل، مینا شاه‌منصوری، مدیرگروه ارتباطات واحد تهران‌مرکز، عمده‌ترین اقشار آسیب‌پذیر در جوامع جهان سوم و کشورهای درحال توسعه در مواجهه با اپیدمی کرونا را ابتدا کودکان زیر ۱۰ سال و سپس دختران نوجوان خواند و گفت: «اگر نقش تربیتی دختران نوجوان را در تربیت نسل آینده مدنظر قرار دهیم، اهمیت حفظ نشاط اجتماعی این قشر در برابر این اپیدمی مشخص‌تر می‌شود.»
شاه‌منصوری افزود: «ما سه نوع سواد داریم که سواد رسمی، سواد اجتماعی و سواد رسانه را شامل می‌شوند و باید بین آنها تفاوت قائل شویم و با توجه به شرایط کرونا در جامعه به هنجارهای اجتماعی و حفظ کیان خانواده به‌عنوان زیربنای توسعه پایدار توجه ویژه داشته باشیم.»
او در پایان با توجه به کارکرد اطلاع‌رسانی رسانه‌ها در دوران کرونا و احترام به هویت اجتماعی دختران نوجوان، تعدادی از اولویت‌های این حوزه را برشمرد و پیشنهاد کرد که دوره‌های مجازی پژوهشی در حاشیه کلاس‌های آموزشی در فضای مجازی برگزار شود، سواد رسانه‌ای دختران نوجوان ارتقا یابد و نهایتا یک همگرایی در رسانه‌های جمعی در جهت تحقق حفظ کرامت دختران به وجود آید تا به حفظ نشاط اجتماعی این قشر آسیب‌پذیر اما آینده‌ساز کشور بینجامد.
آسیب فضای رسانه‌ای در شرایط فعلی نشر اخبار نادرست است
امیر مولوی، دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز با اشاره به اینکه در شرایط بحرانی باید همه اختلافات فراموش شده و همه ظرفیت‌ها معطوف به منافع ملی شود، گفت: «نشر اخبار نادرست و کذب، مشوش کردن فضای اجتماعی از طریق رسانه‌ها و منحرف کردن افکار عمومی از موضوعات مهم و اساسی در این شرایط از خطرات و آسیب‌های فضای رسانه‌ای خصوصا فضای مجازی کشور است.»
مولوی سپس به ویژگی‌های فرهنگ خانواده در ایران و مدیریت رسانه‌ای بحران کرونا و تغییرات و تاثیرات ناشی از این اپیدمی در فرهنگ خانواده‌ها پرداخت و گفت: «کرونا در سطح بیولوژیک عمل می‌کند اما انسانِ اجتماعی و فرهنگی در مواجهه با کرونا و منطق ایدئولوژیک آن را در الگوها و منطق فرهنگی خود ارزیابی و درک کرده و براساس این فهم فرهنگی عمل می‌کند.»
مسئولان دولتی در اطلاع‌رسانی برای مهار کرونا دچار سردرگمی هستند
محمد شیربیگی، دانشجوی دکتری مدیریت رسانه واحد دماوند نیز به‌عنوان آخرین سخنران ضمن انتقاد جدی از عملکرد ضعیف دولت در این حوزه گفت: «یک بخش وضعیت موجود مربوط به عملکرد کمیته رسانه‌ای ستاد مرکزی مقابله با کرونا و بخش دیگر مربوط به مسئولان این کمیته است. قانون‌مداری، مشخص بودن مسئولیت‌ها و جلب مشارکت مردم-که حدود 90درصد از آن توسط رسانه‌ها ایجاد می‌شود- ارکان اساسی حکمرانی خوب در شرایط کرونایی است.»
او با ذکر نمونه‌هایی از سردرگمی ستاد کرونا گفت: «وزیر بهداشت تنها در چند ماه اول شیوع کرونا در کشور چندین حکم سخنگویی ستاد کرونا را برای افراد متعددی صادر کرد که هیچ‌کدام شرایط مناسب برای عهده‌داری این مسئولیت مهم را نداشتند که ازجمله آنها صدور حکم برای ربیعی، سخنگوی دولت، و پس از دو هفته برای صالحی، وزیر ارشاد و پس از عزل جهانپور و انتصاب سیما لاری که مسئولیت معاونت فرهنگی دانشجویی وزارت بهداشت را برعهده داشت، است. همه اینها گویای سردرگمی مسئولان دولتیِ این ستاد در اطلاع‌رسانی مناسب برای مواجهه و مهار این اپیدمی جهانی است.»
ایران در شرایط بمباران خبری قرار دارد
در بخش دوم این پنل که عصر روز چهارشنبه برگزار شد، حسن ضیایی‌جباری، دانشجوی مقطع دکتری مدیریت رسانه واحد دماوند، با اشاره به دو پدیده پروانه‌ای و پنجره شکسته در حوزه رسانه‌ای گفت: «اگر یک خبر جعلی درخصوص نوع مواجهه با کرونا، شیوه درمان یا اثر واکسن‌های در دسترس در فضای مجازی یا رسانه‌ای کشور منتشر شود می‌تواند طبق اثر پروانه‌ای، اثر خود را بر کل جامعه یا قسمت عظیمی از جامعه بگذارد و یا اگر در مواجهه با اخبار نادرست و انحرافی سهل‌انگاری کرده و در پی تصحیح وضعیت خبررسانی و برخورد با چنین خبرهایی برنیاییم، این روال نادرست طبق نظریه پنجره شکسته در سطح کشور گسترش یافته و چه‌بسا این رویه نادرست در کشور تسریع پیدا خواهد کرد.»
او گفت: «بهره‌گیری از شیوه‌های نوین راستی‌آزمایی، ارائه برچسب‌های کیفی از جانب وزارت ارشاد به رسانه‌های معتبر، فعالیت مراکز دانشگاهی و علمی در صدور دستورالعمل موضوعات روز همچون راستی‌آزمایی محتوای رسانه‌ها، عقد قرارداد با کشورهایی که درخصوص مبارزه با محتواهای جعلی کار کرده‌اند، تدوین قوانین مدنی درخصوص آزادی بیان و مبارزه با محتواهای جعلی، بهره‌گیری از تجارب کشورهای دیگر برای کشف، مقابله و حذف محتواهای جعلی رسانه‌ای، فیلترینگ در راستای حفظ آزادی بیان و سلامت خبری جامعه و نیز استفاده از سایت‌های تشخیص محتوای جعلی ازجمله پیشنهادهایی هستند که می‌تواند راهگشا باشد.»
او بیان داشت: «نیاز جامعه امروز ما توجه و برنامه‌ریزی در راستای راستی‌آزمایی محتواهای رسانه‌ها و فضای مجازی است و چون ما درمعرض بمباران اخبار جعلی از داخل و خارج کشور هستیم باید نسبت به این موضوع اهتمام ویژه داشته باشیم، زیرا دنیا بیش از چهار سال است که به این حوزه وارد شده و کارهای زیادی کرده‌اند اما در ایران علی‌رغم اهمیت و حیاتی بودن موضوع، هنوز کار خاصی انجام نشده است.»
اعتماد عمومی به رسانه رسمی کشور کاهش یافته است
علیرضا دباغ، فارغ‌التحصیل دانشکده ارتباطات واحد تهران مرکز و مدرس دانشکده ضمن برشمردن تفاوت‌های فرهنگ مردمی و فرهنگ عمومی گفت: «در مقوله فرهنگ عمومی مسائل مهمی وجود دارد که اگر حکمرانان به آن توجه نکنند، باعث تقابل بین مردم و دولت خواهد شد. اگرچه شیوع بدافزارها و استفاده از فیلترشکن‌ها و تبعات تربیتی اجتماعی آنها ازجمله این چالش‌ها هستند؛ اما مهم‌ترین چالش این است که اعتماد عمومی به رسانه‌های رسمی کاهش یافته و مردم به‌سمت رسانه‌های غیررسمی و مجازی با محتوای نادرست و احیانا مغرضانه سوق پیدا کنند و به نحوی بحران در بحران ایجاد شود.»
استاد دانشکده خبر از نقش ضعیف رسانه ملی در مواردی همچون اقناع افکار عمومی نسبت به واکسن روسی انتقاد کرد و با برشمردن تعدادی از فرصت‌ها و تهدیدات ناشی از شیوع کرونا در این حوزه گفت: «لغو شدن تمام مراسم فرهنگی و مذهبی در فضای واقعی، استفاده افراطی و اعتیادگونه از رسانه‌های اجتماعی، افزایش درگیری و خشونت‌های خانگی و... جزء تهدیدات فضای مجازی در بحران کرونا محسوب می‌شود.»
رسانه‌ها باید برای کاهش مخاطرات بحران کرونا برنامه‌ریزی داشته باشند
اشرف کامیاب، مدیر نظارت و ارزیابی معاونت سیاسی صداوسیما با بیان اینکه ایران کشور مستعدی برای وقوع انواع بحران‌هاست، گفت: «به همین دلیل ضرورت دارد که رسانه‌ها برنامه‌ریزی کنند که چگونه می‌توانند مخاطرات بحران را در چنین شرایطی به حداقل برسانند.»
او بیان داشت: «مقاطع مرتبط به کرونا را می‌توان به چهار مقطع قبل از ورود کرونا به کشور، ورود، تداوم و دوره پس از کرونا تقسیم کرد. در شرایط بحرانی به‌دلیل ارتباط تنگاتنگ مردم با رسانه‌ها اخبار باید از کانال‌های رسمی به‌صورت صحیح و جامع و در سریع‌ترین زمان ممکن در‌اختیار افکار عمومی قرار گیرد.»
کامیاب درخصوص اقدامات صداوسیما در مرحله ورود کرونا به کشور گفت: «از زمان اعلام رسمی ورود کرونا به کشور و تشکیل ستاد ملی مقابله با کرونا، صداوسیما به‌صورت جدی وارد بحث کرونا شد و ماموریت خود را در چهار حوزه تعریف کرد. در حوزه اطلاع‌رسانی و انتشار اخبار اتفاق جالبی رخ داد و اولین‌بار تعداد کسانی که به‌منظور کسب خبر به رسانه ملی مراجعه می‌کردند از کسانی که به‌منظور سرگرمی و... از این رسانه استفاده می‌کردند، بیشتر شد.»
جنگ روانی پیچیده‌تر از جنگ واقعی محسوب می‌شود
در ادامه افسانه مظفری، مدیرگروه ارتباطات واحد علوم‌وتحقیقات تهران با بیان اینکه قطعا دولتی که از ظرفیت رسانه‌ها به‌درستی استفاده کرده و آنان را در مسیر درست هدایت و حمایت کند و در این زمینه موفق باشد، در مبارزه با کرونا شرایط بهتری را کسب خواهد کرد، گفت: «جنگ روانی پیچیده‌تر از جنگ واقعی است. جنگ سرد در مقابل جنگ گرم قرار می‌گیرد و دشمن سعی می‌کند از این طریق افکار عمومی را با تبلیغات و اطلاعات نادرست منحرف کرده و جامعه را دچار یأس و ناامیدی نسبت به عملکرد دولت و نظام کرده و برتری در این میدان را از آن خود کند.»
مظفری تصریح کرد: «در جنگ روانی بحث این است که نیروهای دشمن را با تضعیف روحیه از میدان بیرون کنند و شیوه‌های متعددی برای این جنگ‌های روانی وجود دارد که یکی از آنها ایجاد شایعه یعنی ساختن اخبار هدفمند و بی‌ریشه و اساس است و تحریف واقعیت‌ها، اغراق و مبالغه، تفرقه‌افکنی و تحریک احساسات نیز ازجمله این شیوه‌هاست. قطعا اگر شایعه را مسکوت بگذاریم حتما اثربخشی بیشتر و مخرب‌تری خواهد داشت؛ سه رویکرد ژورنالیستی، رویکرد کلان قانونگذاری و رویکرد آموزشی در بحث مبارزه با شیوع شایعات بسیار ضروری و حیاتی است.»
رسانه‌های مدرن به بستری برای نشر اخبار جعلی تبدیل شده‌اند
سیده‌مهناز حسینی، دبیر اجرایی هسته پژوهشی پدافند رسانه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند نیز با بیان اینکه تنوع و کثرت رسانه‌ها در آمریکا بسیار بیشتر از میانگین کشورهای دنیاست اما درعین‌حال بیشترین آسیب را در کرونا متحمل شده است، گفت: «به همین دلیل تمرکز ما در این تحقیق روی کشور آمریکا و برخی کشورهای اروپایی بوده است.»
او احیای رسانه‌های سنتی خصوصا در کشور آمریکا و کشورهای اروپایی را به‌دلیل احساس نیاز شهروندان این کشورها به دریافت اخبار، صحیح و دقیق خواند و گفت: «گردش اطلاعات در چنین کشورهایی که باعث تقویت دموکراسی در آنها شده، در زمینه آگاهی‌رسانی و کاهش تلفات مردمی نیز موثر واقع شده است.
رسانه‌های اجتماعی مدرن، بستری برای نشر اخبار جعلی شده‌اند. برخلاف کشور ما که نقش رسانه‌های سنتی در زیر سایه رسانه‌های مدرن کمتر شده است، در کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند آمریکا و برخی کشورهای اروپایی از آنجا که شهروندان دنبال مستندترین و دقیق‌ترین اخبار هستند، رسانه‌های رسمی و سنتی نقش بیشتری را در آگاهی‌بخشی به مردم ایفا می‌کنند.»
حسینی با بیان اینکه در آمریکا دقت مردم نسبت به اخبار و توجه به صحت آنها و نیز توجه به اعتبار منابع خبری بسیار بیشتر از گذشته شده است، گفت: «برمبنای نتایج یک پژوهش، اقشار مختلف جامعه آمریکا تا پیش از وقوع کرونا به اندازه زمان پس از کرونا به دقت و صحت اخبار و منابع خبری توجه نمی‌کردند؛ جالب این است که در رده‌های سنی بالاتر–ولو قشر کم‌سوادتر آنها- توجه به صحت اخبار بیشتر از رده‌های سنی پایین جامعه است و این افراد بیشتر به رسانه‌های سنتی مراجعه می‌کنند.در قشر نوجوان آمریکا مصرف اخبار پیش از کرونا ۲۳درصد بوده که بعد از شیوع کرونا تا حدود ۴۵درصد افزایش یافته است.»
منبع: روزنامه فرهیختگان
انتهای پیام/
انتهای پیام/