گوریل‌ها هم از خطر کرونا در امان نماندند/ بررسی رفتار کووید- 19 در حیوانات

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، به تازگی دامپزشکان باغ وحشی در سن‌دیگوی کالیفرنیا تأیید کرده‌اند که گوریل‌های موجود در مرکز آنها به SARS-CoV-2 یا ویروس جدید کرونا که باعث بیماری کووید-19 می‌شود آلوده شده‌اند. بدیهی است که تکاملِ بیماری  نگران‌کننده است. در حال حاضر به طور عادی جمعیت گوریل‌ها در معرض خطر بوده است و این ماجرا می‌تواند تهدیدها را افزایش دهد. وجود این ویروس در پستانداران غیرانسانی سؤالاتی اساسی را در مورد نحوه انتقال ویروس بین گونه‌ها و تکامل عوامل بیماری‌زا ایجاد می‌کند. در این گزارش نگاهی به انتقال ویروس از حیوانات به انسان‌ها خواهیم داشت.

بیشتر ویروس‌ها دامنه میزبان‌های نسبتاً محدودی دارند. به عبارت دیگر یک ویروس فقط موجوداتی از یک خانواده یا نهایتاً چند گونه را آلوده می‌کند. با این حال، انتقال ویروس از میزبان اصلی به میزبان ثانویه ممکن است به طور مکرر اتفاق بیفتد.

تجربه HIV

در بعضی موارد، انتقال ویروس از حیوان به انسان، معروف به زئونوز، ممکن است منجر به تکامل ویروسی شود که با میزبان جدیدش سازگار است. برای مثال اجازه دهید HIV را بررسی کنیم. این ویروس برای اولین بار در سال 1983 شناسایی شد و احتمالاً از اوایل قرن 20 انسان را آلوده کرده و با بدن انسان سازگار شده است. تجزیه‌و‌تحلیل‌های مولکولی نشان می‌دهد که این ویروس با نوعی ویروس نقص ایمنی معروف به SIVcpz ارتباط دارد که گونه خاصی از شامپانزه به آن مبتلا می‌شود. ویروس از شامپانزه آلوده، احتمالاً هنگام شکار، به یک انسان منتقل شده است.

ویروس در این میزبان جدید تکثیر و جهش یافته و سپس به فرد دیگری سرایت کرده است. جهش‌های بعدی به ویروس امکان تکثیر و انتقال موثرتر را می‌دهد. نتیجه؟ براساس برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدز(UNAIDS)، حدود 38 میلیون نفر در حال حاضر با HIV زندگی می‌کنند و تقریباً 33 میلیون نفر بر اثر این بیماری‌های جان خود را از دست داده‌اند.

با این وجود، داستان كامل HIV و انتقال انسان و حیوان پیچیده‌تر از این است. اکثریت قریب به اتفاق عفونت های HIV در انسان ناشی از یک فرم خاص از ویروس یعنی HIV-1  گروه M است. اما برخی از موارد ابتلا شامل ویروس‌های HIV-1 گروه N، گروه O یا گروه P هستند. برخی افراد حتی به ویروس HIV-2 مبتلا می‌شوند. محققان بر این باورند که این ویروس‌های انسانی ناشی از زئونوزهای مجزا هستند.

در واقع، محققان شواهد قانع کننده‌ای یافته‌اند که نشان می‌دهد ویروس HIV-1 گروه O که تقریباً 100000 نفر را در غرب آفریقا آلوده کرده است، ارتباط نزدیکی با SIVgor، ویروسی دارد که گوریل‌ها را آلوده می‌کند و احتمالاً از گوریل به انسان منتقل شده است. اما ویروس‌ها بارها و بارها از پستانداران غیرانسانی به انسان منتقل شده‌اند. بین خودمان بماند، در یک مورد این انتقال منجر به یک همه‌گیری جهانی شد!

سرخک بیماری عهد باستان

سایر عوامل بیماری‌زا برای انسان مسیری مشابه را طی کرده‌اند. امروزه ویروس سرخک منحصراً انسان را آلوده می‌کند. اما مانند HIV، تقریباً به طور قطع از طریق انتقال مشترک انسان و حیوان در بین ما پدید آمده است. تکنیک‌های مولکولی نشان می‌دهد که ویروس سرخک از خانواده ویروس طاعون گاوی است که سال 2001 ریشه‌کن شده است. به احتمال زیاد، نوعی ویروس طاعون گاوی از گاو به انسان منتقل شده، با میزبان جدید خود سازگار شده و سرانجام خود به یک عامل بیماری‌زای انسانی تبدیل شده است. برخلاف داستان HIV، این انتقال در گذشته‌های دور اتفاق افتاده است. برآوردهای فعلی نشان می‌دهد که ویروس سرخک تقریباً 2500 سال پیش ظهور کرده است.

جالب است بدانید در بیشتر اوقات انتقال بیماری از حیوان به انسان منجر به تکامل یک عامل بیماری‌زا نمی‌شود و ثابت شده است که انسان میزبان خوبی برای ویروس‌ها نیست. در عین حال ویروس ممکن است در میزبان انسانی اولیه خود باعث بیماری شدید نشود اما سپس انتقال بیماری از انسان به یک انسان ضعیف‌تر اتفاق می‌افتد. در نتیجه، انسان دوم که یک میزبان تصادفی بوده است ممکن است ویروس را در خود بپروراند و بدین طریق یک بیماری واگیردار پدید آید، البته یک همه‌گیری به این سادگی‌ها اتفاق نمی‌افتد.

آنفلوانزای مرغی و سندرم تنفسی خاورمیانه

سویه‌ای از ویروس آنفلوانزای مرغی معروف به H5N1 مثال خوبی است که نشان می‌دهد برای ایجاد یک همه‌گیری، بیش از همه نرخ انتقال مهم است. این ویروس به راحتی در بین پرندگان و طیور اهلی قابل انتقال است. هنگامی که ویروس مزبور به انسان منتقل می‌شود نیز بسیار کشنده است و میزان مرگ‌ومیر 60٪ را نشان می‌دهد که بسیار هراس‌آور است. اما انتقال این بیماری از انسان به انسان بسیار نادر است.

سندرم تنفسی خاورمیانه یا MERS مثالی دیگر در این زمینه بود. این بیماری ناشی از ویروس کرونای MERS-CoV  بود و اولین بار در سال 2012 گزارش شد. به احتمال زیاد ویروس از شترهای تک‌کوهان به انسان منتقل شد، اگرچه خفاش‌ها مبدأ نخستین این ویروس بودند. در MERS نیز گرچه میزان مرگ‌ومیر در افراد بسیار بالا بود اما انتقال از انسان به انسان بسیار کم پیش آمد. در نتیجه، ابتلا به این بیماری در طی دهه گذشته و از زمان طبقه‌بندی اولیه آن، کمتر از 3000 مورد بوده است.

زئونوز  معکوس

گاهی اوقات زئونوز معکوس رخ می‌دهد و جای تعجب نیست که ویروس‌ها از انسان به حیوانات دیگر منتقل شوند. چنین ویروسی نیز ممکن است با میزبان جدید خود سازگار شود و سپس از حیوانی به حیوان دیگر منتقل شود، یا نه در همان میزبان اولیه به بن‌بست بخورد. با این وجود وقتی یک بیماری از حیوان به انسان منتقل شود همه برای حل آن بسیج می‌شوند، اما برعکس آن بعید است.

تقریباً بین دانشمندان اتفاق نظر وجود دارد که منشأ طبیعی  SARS-CoV-2، خفاش‌ها بوده‌اند. برخلاف MERS-CoV، این ویروس به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و ظاهراً می‌تواند از افراد به حیوانات نیز منتقل شود. کووید-19 تاکنون به جز در گوریل‌ها، در گربه‌ها، سگ‌ها، راسوها، ببرها، شیرها و پلنگ‌ها نیز مشاهده شده است.

فعلاً فرض بر این است که در همه موارد حیوانات پس از تماس با یک انسانِ آلوده‌به‌ویروس مبتلا شده‌اند، اما باید منتظر تأثیر آن بر سایر گونه‌ها ماند. انتقال ویروس کرونا جدید از خفاش به انسان و از انسان به گوریل و سایر حیوانات روند پیچیده تکامل این نوع ویروس را روشن می‌سازد. اکنون درصد مرگ‌ومیر ناشی از کووید-19 زیرِ 5 درصد ارزیابی شده است، تصور کنید اگر ویروسی مرگبارتر ظهور پیدا کند و میزان شیوعش مانند کووید-19 باشد، آن‌گاه بشر با خطر انقراض روبه‌رو خواهد شد. این موضوع اهمیت اجرای برنامه‌های نظارت بر بیماری‌های عفونی حیوانات را بیش‌از‌پیش ثابت می‌کند.  

انتهای پیام/4160