خانیکی: هنوز در دانشگاه‌ها، تماشا‌گری بر نظارت و کنشگری غلبه دارد/ اگر کندی رشد علم داریم، باید ریشه‌هایش را در برنامه‌ریزی‌های 10 سال قبل جست‌وجو کرد
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دکتر هادی خانیکی در نشست «نهاد دانشگاه فرصت یا تهدید» که به دعوت سازمان جوانان مجمع نیروهای خط امام (ره) در محل این مجمع برگزار شد به تشریح وضع آموزش عالی و نیازهای امروزی جامعه و صنعت به این نهاد پرداخت و گفت: «با توجه به مسئله افزایش سطح آموزش عالی و افزایش کمی دانشجویان در سطح جهان دانشگاه‌ها نقش‌های متعدد دیگری از جمله، آموزش نقش شهروندی، ارتقا ارتباط دانشجویان با محیط پیرامون و نقادی را نیز بر عهده دارند.»
او با اشاره به بحث مطرح شده در این نشست در زمینه نهاد دانشجو، 16 آذر و هویت دانشجویی را از تکرار شونده‌های فرهنگی معرفی کرد و گفت: «هویت دانشجویی مسئله‌ای نیست که به زمان خاصی اختصاص داشته باشد و با تغییرات محیطی، افزایش تعداد کمی دانشگاه‌ها و دانشجو همچنان بر ماهیت خود باقی مانده است. بر اساس نظریه‌ای که بین رشته‌های زیست‌شناسی و جامعه‌شناسی مشترک است تکرار شونده‌ها همچون ژن به استمرار یک امر کمک می‌کنند، و هویت دانشجویی نیز روز دانشجو را با گذشت شش دهه همچنان زنده نگه می‌دارد و تکرار می کند.»
او ادامه داد: «روز دانشجو با همه تغییراتی که در جامعه و ساختار آموزش ایجاد شده است توسط همه احزاب و گروه‌ها گرامی داشته می‌شود که ناشی از نظریه تکرارشوندگی و به واسطه ژن هویت دانشجویی است.»
عضو شورای مرکزی حزب تازه تأسیس اتحاد با اشاره به افزایش دربرگیری آموزش عالی در جهان و توده‌ای شدن آموزش عالی، دانشگاه را دارای نقش واسط عنوان کرد و گفت: «هم اکنون دانشگاه شکل عام‌تری یافته است و هر جوانی به راحتی قادر به تحصیل و گرفتن مدرک است. البته این موضوع مختص ایران نبوده و در سطح جهان مسئله‌ای به عنوان توده‌ای شدن آموزش‌عالی بحث سرمایه شدن آموزش، پژوهش و فناوری مطرح می‌شود. در اینجاست که دانشگاه در صورتی که بتواند به عنوان نهادی واسط فرهنگی ایفای نقش کند به فرصت تبدیل شده است اما اگر به تولید انبوه دست بزند و گرفتار رشد کمی شود نظم علمی مخدوش می‌شود. در واقع اگر از درون محیط آکادمیک نیروی خلاق و کارآمد دارای قدرت تربیت نشود طبیعتاً برآیندی عقیم برجای خواهد ماند.»
مشارکت اجتماعی و نقادی دانشجو نیازمند استقلال و امنیت است
او در تشریح ویژگی‌های دانشگاه واسط چهار هدف را بیان کرد و افزود: «براساس تعاریف اندیشمندان حوزه آموزش چهار تعریف جدید از اهداف دانشگاه عبارتند از تربیت شهروند، تقویت قدرت ارتباط دانشجویان با محیط پیرامون خود، کشف و بروز خلاقیت‌ها و نقادی است.»
خانیکی همچنین ادامه داد: «بر اساس این تعریف، نقش دانشگاه تنها آموزشی نیست بلکه به ابعاد دیگر همچون مشارکت‌های اجتماعی و ارتباط قوی برای تبادل اطلاعات و به بحث نقادی نیز پرداخته شده است.»
او مشارکت اجتماعی و نقادی دانشجو را نیازمند استقلال و امنیت دانست و گفت: «اولویت‌ها در توسعه فرهنگی خوب درک نشده است و ضعف‌هایی در دانشگاه وجود دارد که مختص ایران نبوده و جهانی است.»
معاون اسبق فرهنگی وزارت علوم افزود: «نسبت‌های بین توسعه فرهنگی و دیگر ابعاد توسعه همچون سیاست و اقتصاد به درستی تعیین و مشخص نشده است و نهاد دانشگاه از دید اقتصاددانان مصرفکننده و از دید سیاستمداران پرسشگر و چالش برانگیز معرفی می‌شود و از منظر فرهنگی شاید دانشگاه به طور جدی در کانون دغدغه‌های ما در دوران معاصر قرار نگرفته است.»
او همچنین خاطر نشان کرد: «گفتوگو را باید در دانشگاه تمرین کرد هرچه قدرت گفتوگو در جامعه بیشتر باشد هماهنگی بین نهادهای اجتماعی بیشتر می‌شود و دانشگاه می‌تواند به عنوان واسطی بین نهاد فرهنگ، اقتصاد و سیاست نقش مهمی را ایفا کند.»
خانیکی افزود: «نگاه توسعه‌گرا به دانشگاه باید الزامات مورد نیاز آن را همراه با حسن ظن، قواعد و نظم علمی، حقوق دانشجو و هیات علمی را بپذیرد و به نهاد های علمی قدرت انتخاب بدهد.»
او رابطه دانشگاه و جامعه را مطلوب ندانست و اظهار کرد: «مسئله‌گریزی نهاد دانشگاه از نقش مرجعیت آن می‌کاهد اما توقع نداریم که همه مسائل جامعه در دانشگاه حل شود.»
استاد علوم ارتباطات گفتوگو بین نهادهای علمی، اجرایی، مدنی اعم از دولتی و خصوصی را خیلی ضعیف دانست و اظهار کرد: «در این حالت گرفتار مدلی از توسعه می‌شویم که ناموزون است هر نهادی مجبور می‌شود مشکلات خودش را حل کند تولید و توزیع مدرک در محوریت کار قرار می‌گیرد در حالی که مشکلات در حوزه‌های صنعتی، اجتماعی و انسانی همچنان به قوت خود باقی هستند.»
او یکی دیگر از عوارض این گونه توسعه را نداشتن تفکر راهبردی و آینده‌نگر دانست و افزود: «فعالیت‌ها به صورت جزیره‌ای و حل مشکلات روزمره می‌شود، امروز باید دیگر نهادهای جامعه همچون اقتصاد و سیاست نیز نگاه کلانی به دانشگاه داشته باشند زیرا بدون مشارکت همه نهادهای جامعه و تعیین نسبت آن ها توسعه موزون امکان‌پذیر نیست.»
انجمن‌های علمی به ارتباط دانشگاه، صنعت و جامعه کمک می کنند
خانیکی در پاسخ به سوالی درباره کندی رشد علمی کشور نیز گفت: «اگر رشد علمی کشور کاهش یافته است باید ریشه‌های آن را در برنامه‌ریزی‌های 10 سال گذشته جست‌وجو کنیم رشد علمی کشور حاصل توسعه سیاسی دولت اصلاحات بود.»
او افزود: «ایجاد انجمن‌های علمی به ارتباط دانشگاه، جامعه و صنعت کمک می‌کند هر چه تنوع نهادها بیشتر باشد به طبع گفت‌و‌گوی بیشتری بین آنها انجام شود مشکلات زودتر و توسعه بهتر صورت می‌گیرد.»
خانیکی تاکید کرد: «این نقد بر نهاد آکادمیک وارد است که مسئله‌گریزند و از سوی دیگر به تفکر بنیادی و علمی در دستگاه‌های اجرایی نیز کمتر پرداخته می‌شود دستگاه‌ها تمایل دارند مسائلشان را به روز حل کنند و به سرمایه‌گذاری اجتماعی، فیزیکی و فرهنگی چندان توجه نمی‌کنند در حالی که این دو بایستی در کنار هم مسائل را مطرح و مشکلات را برطرف کنند. سطح مشارکت دانشجویان در مقایسه با گستردگی کمی دانشگاه‌ها کافی نیست و هنوز در دانشگاه‌ها، تماشا‌گری بر نظارت و کنشگری غلبه دارد.»
او دغدغه‌مندی و حساسیت دانشجو به پیرامون و جامعه را از اولویت‌های یک دانشگاه توسعه‌گرا دانست و گفت: «کنش در دانشگاه‌ها باید چند وجهی باشد باید همه فعالیت‌ها را در کنار هم داشته باشیم و تنوع را به رسمیت بشناسیم.»
انتهای پیام/