شیوه کنونی سربازی بیگاری‌کشیدن از جوانان است/ سربازی وقتی مفید است که حقوق و مزایا داشته باشد

به گزارش گروه اجتماعی آنا، غلامحسین الهام وزیر پیشین دادگستری و استاد دانشگاه تهران، امیرسرتیپ خلبان حبیب بقایی، مشاور فرماندهی کل قوا و فرمانده پیشین نیروی هوایی و محمدرضا اکبر حلوایی معاون پیشین نظام وظیفه در همایش سربازی و راهکارهای عادلانه که در دانشگاه تهران برگزار شد سخنرانی کردند.

غلام‌حسین الهام، اولین سخنران این همایش بود که ابعاد حقوقی خدمت سربازی را مورد بررسی قرار داد و شیوه کنونی خدمت سربازی را برخلاف اصول قانون اساسی دانست.

الهام با انتقاد از اجباری بودن سربازی گفت: جوانانی که به یک سن خاص رسیده اند بدون خواست و اراده خودشان، آنها را مجبور به یکسری فعالیت ها می کنند و آزادی و اراده یک انسان تحت فشار بیرونی قرار می گیرد که این اجبار به یک کار معین بیگاری تلقی می شود. بند چهارم اصل چهل و سوم قانون اساسی بر رعایت آزادی انتخاب شغل و عدم اجبار افراد به کاری معین و جلوگیری از بهره کشی از کار دیگران تاکید دارد. ما یک جوان را از مسیر عادی زندگی خارج می‌کنیم و فرصت های بالقوه و بالفعل پیش رو را برمی‌داریم و به این ترتیب فرصت شغلی یک جوان را از او می گیریم.

الهام در خصوص توجیه سربازی با عنوان ضرورت دفاع از امنیت ملی تصریح کرد: دفاع از کیان کشور مساله ای است که به دلیل اهمیت آن می‌شود برخی مواقع و در شرایط خاص، برخی از اصول قانون اساسی و حقوق شهروندی را نقض کنیم چون حتما بعضی موارد از جمله دفاع از کیان کشور، اولویت است که بر سر آن جان می دهیم اما در وضعیت کنونی آیا تهدیدی متوجه مرزهای کشور است ؟ آیا ثبات و امنیت در کشور برقرار نیست؟

وی با تاکید بر اینکه سرباز برای امر دفاع آماده شده است و برای دفاع حق داریم او را فرابخوانیم اما نه اینکه او را به کارهای خدماتی یا اداری ملزم کنیم، بیان کرد: اصل 148 قانون اساسی اعلام می‌کند هرگونه استفاده شخصی از امکانات ارتش و استفاده شخصی از افراد نظیر راننده شخصی و نظایر آنها ممنوع است.

وزیر پیشین دادگستری ادامه داد: از نیروی سرباز برای اهدافی غیر از دفاع نباید استفاده شود. البته نحوه رفتار کنونی نیروهای مسلح، اکنون مورد بحث نیست اما این مسئله به قدری اهمیت داشته است که در قانون اساسی ذکر شده است.

الهام در خصوص بازنگری در قانون فعلی سربازی افزود: بازنگری در قانون سربازی شدنی است و لازم نیست خودمان را در معیارهای 40 سال قبل محدود کنیم. اکنون به سرباز اعتماد کافی نمی‌شود چرا که یک نیروی متغییر ، شناور و مهمان است و حتی یک نیروی فنی دانشگاهی هم به دلیل مسائل امنیتی نمی تواند به خوبی ایفای نقش کند.

الهام در خصوص نظام تشویق و تنبیه درباره سربازی اضافه کرد: ما با تقدس سربازی چگونه برخورد می کنیم؟ ما به عنون یک مجازات، اضافه خدمت را مطرح می کنیم، اگر خدمت مقدس است چرا اضافه خدمت را به عنوان یک کیفر مطرح می کنیم؟ فروش سربازی، مثل فروش یک برده ای است که باید دو سال برای دولت کار کند و حالا که قرار نیست کار کند، می گوید خشکه حساب کنیم!

سربازی‌ای مفید است که حقوق و مزایا داشته باشد

امیر سرتیپ خلبان حبیب بقایی نیز با تشریح دیدگاه های خود و بیان تجربیاتش از فرماندهی نیروی هوایی و بیش از 45 سال سابقه نظامی‌گری، دیدگاه‌های خود را در خصوص شیوه کنونی خدمت سربازی بیان کرد.

او با تاکید بر مشکلات روش کنونی سربازی، مسیر اصلاح نظام وظیفه را در ارتباط دانشگاه با مراکز تحقیقاتی نظامی بیان و تاکید کرد هر فعالیتی که به توسعه توان دفاعی کشور بینجامد همان خدمت سربازیست.
وی ادامه داد: سربازی‌ برای کشور مفید خواهد بود که حق و حقوقش داده شود و مورد احترام قرار بگیرد، امکان ازدواج داشته باشد و حتی گردش و تفریح روزانه‌اش تامین باشد. من مطمئنم اگر گروه های مختلف جامعه شناسی، روانشناسی، حقوقی و ... به صورت علمی روی مساله کار کنند، مطمئنا سربازی به این شیوه حذف خواهد شد.

سرتیپ خلبان حبیب بقایی سربازی را صرفا نگهبانی دادن در برجک ندانست و تاکید کرد: سربازی یعنی فکر، ذهن، دین و ایمان برای عظمت و قدرت دین خدا اهدا شود.
این فرمانده پیشین نیروی هوایی ارتش با تاکید بر تجارب نیروهای مسلح درباره شیوه کنونی گفت: باید گروه های تحقیقاتی تشکیل شود تا متناسب با نیاز نیروهای مسلح الگوهای جدید را پیاده کنند.

چرا معافیت از سربازی برای قهرمانان، به عنوان تشویقی داده می‌شود؟

در ادامه این نشست، سرهنگ محمدرضا اکبرحلوایی، معاون اسبق سازمان وظیفه عمومی، از منظری دیگر به موضوع خدمت سربازی پرداخت. وی ادامه داد: هر کشوری برای جلوگیری از تهدید بیرونی لازم است تا قدرت بازدارندگی خود را حفظ کند، برخی با تجهیزات پیشرفته و تسهیلات، برخی با نیروی انسانی و بعضی تلفیقی از این دو را بسته به پیشرفتشان یا نیروی انسانی، بکار می‌گیرند؛ با همین نگاه سربازی در کشور ما پیگیری می‌شود. اگرچه در شرایط امروز، استفاده از نیروی انسانی در جنگ ها قابل تامل است.

سرهنگ حلوایی از سه منظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به مقوله سربازی با شیوه کنونی پرداخت و گفت: بعد اقتصادی سربازی یعنی درگیر کردن یک جوان بیش از دوسال به طوری که سه یا چهار ماه قبل از سربازی و سه یا چهار ماه بعد از سربازی این جوان را درگیر می‌کنیم و یک نیروی مولد اقتصادی جوان و کارآفرین را از محیطی که در آن تاثیرگذار است به محیطی بدون بهره وری کافی منتقل می کنیم.

وی افزود: در حوزه فرهنگ هم اینگونه است که افراد را با تفکرات و آداب و رسوم و فرهنگ متفاوت در یک محیط پادگانی با یک تراکم انسانی زیاد و مدت زمان بالا که البته موجب تبادل فرهنگی می شود، جمع می‌کنیم اما از این اتفاق هیچ هدف خاصی دنبال نمی‌شود. از منظر اجتماعی هم می‌توان تاکید کرد مشکلات محیط های پادگانی و تاثیراتی که بعدا در رفتار اجتماعی فرد باقی می ماند غیرقابل جبرانند. حتی در حوزه خانواده، روزی که فرزند پسر به دنیا می آید خانواده دغدغه سربازی برایش شروع می شود، حتی خانواده هایی داریم که برای معافیت فرزندشان دست به هرکاری زده اند.
سرهنگ حلوایی ادامه داد: برخی برای نرفتن به سربازی تحصیلات را طولانی می کنند و حتی دانشگاه راهی برای نرفتن به سربازی می‌شود و افراد حاضر می‌شوند در یک رشته بی ربط درس بخوانند ولی به سربازی نروند.

وی با انتقاد از معافیت‌ها و فروش سربازی،‌نظام وظیفه را یک تنبیه برای کسانی دانست که به سربازی می‌روند و گفت: در همین خدمت هم سرباز امتیازی ندارد و نسبت به یک فرد معاف از خدمت دو سال از زندگی عقب‌ می‌افتد. هیچ امتیاز تشویقی برایش وجود ندارد تا جوانان بخاطرش برای رفتن به سربازی ترغیب شوند.

معاون اسبق سازمان وظیفه عمومی با ارائه آماری رفتن به سربازی را یکی از چالش‌های جوان ها عنوان کرد و افزود: مطابق با آمار در سی سال گذشته، اعزام سربازان حدود ٦٤ درصد مشمولان سربازی بوده است، البته در سال هایی کمتر از ٥٠ درصد و در سال هایی بیش از ١٠٠ درصد به خدمت اعزام کرده ایم. از ٣٦ درصد باقی مانده یا خدمت نمی‌روند و یا حدود٢٠ درصد معاف می‌شوند.

وی ذهنیت مسئولان درباره سربازی را یک ذهنیت منفی دانست و گفت: سربازی در ذهن مسئولان آنقدر منفی است که وقتی می‌خواهیم به فرد یک امتیاز بسیار بزرگ دهیم او را از سربازی معاف می‌کنیم؛ مثل معافیت ایثارگران، مدال آوران ورزشی و المپیادهای علمی. پس با این نگاه، خدمت سربازی، مقدس تلقی نمی‌شود بلکه یک اقدام سخت است و هنگامی که می خواهیم امتیاز دهیم، معافیت خدمت مقدس را اعطا می‌کنیم.

سرهنگ حلوایی با انتقاد از شیوه کنونی و نوع آموزش‌های سربازی، آن‌ها را متناسب با نیازهای فعلی نیروهای مسلح ندانست و گفت: آموزش ها به شکل سنتی و در مراکز آموزشی متوسط رو به پایین و از لحاظ کمیت متراکم و از لحاظ کیفیت با استانداردهای پایین برگزار می شود.

حلوایی با اشاره به اینکه ما دائما بر مسئله بکارگیری تکنولوژی در نیروهای مسلح تاکید می‌کنیم ولی حاضر نیستیم به جای نگهبانی دادن یک نیروی متخصص کشور در برجک به عنوان سرباز از یک دوربین مداربسته استفاده کنیم، عنوان کرد: با ٥٠ درصد سربازان کنونی هم می‌شود نیاز نیروهای مسلح را برطرف کرد. با اطمینان عرض می‌کنم در شرایط بحرانی نمی‌شود بر روی این سربازان حساب کرد چرا که معتقدم روی انگیزه آنان و روحیاتشان کار خاصی انجام نشده است.

وی با رد کردن شیوه فعلی خواستار حرفه‌ای‌گری در سربازی شد و بیان کرد: برای دفاع عمومی می‌توان روی نیروهای بسیج حساب کرد و برای دفاع تخصصی باید از سربازان حرفه‌ای استفاده کنیم.
این همایش با جلسه پرسش و پاسخ به پایان رسید که در آن مهم‌ترین آسیب اجتماعی شیوه کنونی سربازی، بالا رفتن سن ازدواج، فاصله افتادن در فرزندآوری و بالا رفتن آمار طلاق عنوان شد.