آنچه از جنبه‌های تاریخی و مهم طالع‌بینی باید بدانید

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، آسمان پر‌ستاره شب برای گذشتگان ما همواره سرشار از شگفتی و رمز و راز بوده است و در عین حال سر‌در‌آوردن از ساختمان و گردش کیهان را از محدوده توانایی و درک خود خارج می‌دانستند. برای همین تا هزاران سال بشر سرنوشت خود را در دست خدایان اساطیری آسمان، سیاره‌ها و صورت‌های‌فلکی می‌پنداشت و به طالع‌بینی روی آورده بود. طالع‌بینان می‌گفتند سرنوشت و آینده هر ‌انسان بستگی دارد به این‌که در لحظه تولدش، ماه و خورشید و سیاره‌ها در کدام صورت‌فلکی بوده باشند.

اما امروز هنوز هم با وجود پیشرفت علم و اثبات ادعاهای بی‌اساس و بدون اعتبار طالع‌بینان، به لطف تشکیلات و تبلیغات فراوان و شیوه‌های مختلف هنوز هم طرفداران خود را دارند. کافی است در موتور جست‌وجوی گوگل تایپ کنید: «طالع‌بینی» و پیشنهادهای رتبه بالای گوگل را درباره طالع‌بینی‌های روزانه، ماهانه، چینی، هندی، چارت تولد و... را ببینید. واقعیت تلخ این است که چنین صفحه‌هایی نسبت به صفحه‌های علمی، بازدیدکننده و دنبال‌کننده‌های بسیار بیشتری دارد.

اما داستان به اینجا ختم نمی‌شود؛ جداول طالع‌بینی، صفحات پروپاقرص روزنامه‌ها و مجلات زرد را تشکیل می‌دهند و مخاطبان‌شان را غرق در پوچی و بیهودگی می‌کنند. اما این فقط یک روی ماجرا بود. روی دیگر هر‌چند که ناخوشایند باشد، داستان تاثیرات فراوانی است که طالع‌بینی بر علم و پیشرفت علم داشته است! اعتقاد به اثرات اجرام آسمانی مثل ستاره‌ها، صورت‌های ‌فلکی و سیاره‌ها بر رخدادها و ساکنان زمین سبب شده بود تا مردم از روزگار قدیم آسمان شب را به‌دقت زیر نظر داشته باشند.

ثبت جزئیات و دقت فوق‌العاده رصدهای نجومی دانشمندانی مانند هیپارکوس، ریاضیدان یونانی قرن دوم پیش از میلاد، حداقل ناشی از این عقیده بود که تنها با اطلاعات دقیق می‌توان طالع‌بینی و پیش‌بینی‌های موثق داشت.

می‌توان گفت طالع‌بینی بخش عادی از همان چیزی بوده است که امروزه فلسفه طبیعی خوانده می‌شود؛ دست‌کم تا زمان انقلاب علمی در قرن هفدهم که کپلر و گالیله رهبران آن بودند. شاید جالب باشد بدانید یوهانس کپلر، ریاضیدان آلمانی و کاشف قوانین حاکم بر حرکت سیاره‌ها در قرن نوزدهم از طالع‌بینان دربار رودلف دوم در امپراتوری مقدس روم بوده است.

طالع‌بینی محصولات جانبی و کاربردی نیز داشته است؛ درست مانند دانش و مهارت‌های جدیدی که در طول پروژه‌های بزرگی مانند ماموریت آپولو و برخورددهنده بزرگ هادرونی به‌دست آوردیم. محاسبات طالع‌بینی بابلی باعث شد تا اکتشافات جدیدی در هندسه داشته باشیم.

اهمیت مشاهده و اندازه‌گیری‌های دقیق در آسمان منجر به ساخت ابزار دقیقی مانند اسطرلاب شد. «رساله‌ای در باب اسطرلاب» نوشته جفری چاسر (Geoffrey Chaucer) مرجعی استاندارد در قرون وسطی بوده است. داده‌های نجومی برجسته‌ای که تیکو براهه جمع‌آوری کرد علاوه بر این‌که برای طالع‌بینی به کار می‌رفتند، پایه کشفیات دستیارش یعنی یوهانس کپلر بود.

طالع‌بینی همیشه به‌روز می‌شود!

طالع‌بینی همگام با پیشرفت علم انعطاف‌پذیر بوده است. می‌توانید تصور کنید در اوایل قرن شانزدهم وقتی که کپرنیک خورشید را به جای زمین در مرکز عالم معرفی و زمین را فقط به‌عنوان یک سیاره طبقه‌بندی کرد، چه ضربه مهلکی به جامعه آن زمان بود؟ این اعتقاد تا ۱۰۰ سال بعد نیز همچنان مورد بحث و اختلاف بود. اما مشاهدات و استدلال‌های کپلر و گالیله و کمی بعدتر ایزاک نیوتن به پذیرش نظریه کپرنیک در اواخر قرن هفدهم کمک کردند.

اما طالع‌بینان در این میان چه کردند؟ حتی لحظه‌ای تعلل نکردند و خود را به‌سرعت با کیهان‌شناسی جدید وفق دادند! این اولین باری نبود که طالع‌بینی با بحران وجودی روبه‌رو می‌شد. کشف تقدیم اعتدالین از سوی هیپارکوس (Hipparchus ) در پیش از میلاد یا همان حرکت تقدیمی محور زمین که یک دور گردش آن تقریبا ۲۶ هزار سال طول می‌کشد و موقعیت صورت‌های فلکی نسبت به زمین تغییر می‌کند، طالع‌بینی را همان زمان عمیقا به چالش کشید.

وقتی مقوله‌ای به‌ظاهر علمی می‌تواند با هر چیزی وفق پیدا کند، نشان از غیرعلمی ‌بودن آن است. اما همچنان می‌بینید که چگونه ذهن ما سرسختانه دست از عقاید بی‌اساسی نمی‌کشد که به‌نظر می‌رسد گاهی به نفعمان حکم می‌دهد.

طالع‌بینی، پیشینه رشته نوین علوم داده

طالع‌بینی در قدیم به‌خوبی با جهان‌بینی علت و معلولیِ بی‌غرضانه متناسب بود. تا وقتی شما بتوانید آن را با اعداد و ریاضیات پیش ببرید، کماکان در مرزهای علم قدم می‌زنید. به این ترتیب طالع‌بینی یک دیدگاه کاملا ریاضیاتی از وضعیت انسان‌ها بود، مانند همان مسیری که فناوری‌های فعلی ما از آن استفاده می‌کنند؛ الگوریتم‌های نسبتا ساده‌ای که به‌خوبی پیش‌بینی می‌کنند شما چه چیزی را نیاز دارید و خواهید خرید، به چه کسی رأی خواهید داد، کجا می‌خواهید بروید و مقصدتان کجاست و احتمالا چه زمانی مریض می‌شوید و می‌میرید. ارتباط مستقیمی بین الگوریتم‌هایی که از سوی طالع‌بینان در گذشته برای گرفتن فال و پیش‌بینی‌ها استفاده می‌شد با همین الگوهایی وجود دارد که امروزه شرکت‌ها و تحلیلگران داده برای پیش‌بینی رفتارها و مسیر زندگی‌مان استفاده می‌کنند.

تنها تاثیر فیزیکی که ستاره‌ها و سیاره‌ها می‌توانند بر ما روی زمین داشته باشند، از مسیر نیروی گرانش می‌تواند اتفاق بیفتد. اما بررسی‌های علمی نشان می‌دهد با وجود این‌که میدان‌های گرانشی ماه و خورشید عامل ایجاد جزر و مد هستند، تاثیرات‌شان بر بدن ما بسیار ناچیز است. تاثیر گرانشی سایر سیاره‌ها هم اصلا چشمگیر و معنی‌دار نیست. در مورد ستاره‌ها هم اصلا فراموش‌شان کنید، چون صدها و بلکه هزاران سال نوری از ما فاصله دارند. بنابراین با به‌دست آوردن چنین شناختی، قائل بودن تاثیری از جانب ستاره‌ها بر زندگی ما توجیه‌ناپذیر است.

اما بیشتر مردم این استدلال‌ها را قانع‌کننده نمی‌بینند؛ شاید چون اهل استدلال‌های نظری محض و مجاب‌کننده نیستند. مردم دوست دارند شواهدی قوی ببینند اما این کار سختی است. یکی از دلايلش هم این است که پیش‌بینی‌های طالع‌بینان آن‌قدر مبهم است که می‌تواند با نتایج و اتفاقات زیادی همخوانی پیدا کند. دقیقا به همین دلیل است که مجلات زرد به انتشار این فال‌های ساده‌لوحانه تکیه می‌کنند. در بسیاری از این پیشگویی‌ها حتی اتکا به کلان‌داده‌ها (Big data) نیز لزوما کمکی نمی‌کند. دانشمندان علوم داده به‌خوبی می‌دانند که پیدا کردن ارتباطات نادرست در طرح‌های پیچیده چقدر آسان و خطرناک است.
چرا گاهی می‌بینیم آرای طالع‌بینان درست از آب در‌می‌آید؟

حتما برای شما هم پیش آمده که ببینید بعضی از نظراتی که از طالع‌بینی دفاع می‌کنند گویی حقیقت دارند. آیا ارتباطی بین شغل افراد و ماه تولدشان وجود دارد؟ در بعضی موارد جواب مثبت است. این موضوع حتی مدت‌ها در ورزش حرفه‌ای مورد توجه بوده است. اما این هیچ ربطی به سیاره‌ها ندارد و برای تعیین زمان‌های مختلف پایان مسابقات ورزشی نوجوانان به کار می‌آید؛ یعنی زمانی از سال که به‌دنیا آمده‌ایم، می‌تواند بر زندگی ما تاثیرگذار باشد.

بخش زیادی از این تاثیرات به آنچه مادران ما در دوران بارداری در زمستان یا تابستان تجربه کرده‌اند، به غذاها و میوه‌های فصلی مصرف شده در دوران بارداری آنها و به بسیاری از پارامترهای دیگر زندگی ما ممکن است ربط داشته باشد. اما هر چه هست، شکی نیست که ارتباط معنی‌داری با سیاره‌هایی که میلیون‌ها کیلومتر و ستاره‌هایی که هزاران سال نوری دورتر از زمین هستند، ندارد.
هر چه آن بالا هست، پایین نیز هست!

عنوان بالا عبارتی است قدیمی در طالع‌بینی و اشاره به این دارد که زندگی مردم به آنچه در کیهان می‌گذرد وابسته است. تا آن‌جا که طالع‌بینی حتی در زبان ما هم نفوذ کرده است. اینجا به برخی از واژه‌هایی که ریشه در طالع‌بینی دارند، اشاره کرده‌ایم:
Disaster به معنی مصیبت یا فاجعه. در زبان یونانی از bad star آمده است، این کلمه قرون‌وسطایی اشاره به این دارد که چگونه ستاره‌ها و سیاره‌ها مسؤول وقایع فاجعه‌آمیز روی زمین هستند.
Influenza به معنی آنفلوآنزا، برگردان ایتالیایی کلمه influence به معنی اثرگذاری است. این بیماری جانفرسای ویروسی که اغلب به صورت فصلی شیوع پیدا می‌کند، در گذشته تصور می‌شد که علت آن جریان سیالی از ستاره‌های شرور است.
Consideration به معنی توجه یا ملاحظه که ریشه لاتین آن con sidus است. این کلمه در طالع‌بینی زمانی به کار می‌رفته است که گرفتن تصمیمی مهم مستلزم مشورت (consultation) دقیق با ستاره‌ها بوده است؛ کلمه‌ای که بسیار شبیه به Constellation به معنی صورت فلکی است.
Desire به معنی آرزو؛ وقتی که با دیدن ستاره‌ها در دل آرزویی می‌کنیم، گویی از یک ستاره خواهشی می‌کنیم. ریشه این واژه از de sidus است.de یعنی از و sidus به معنی ستاره.
Satunine به معنی عبوس یا افسرده است. حالتی افسرده و غمگین که بین مردمی معمول بود که به گفته طالع‌بینان از سوی سیاره زحل (Satun) کنترل می‌شدند.
Lunacy به معنی دیوانگی یا جنون که ریشه لاتین آن Luna (به معنی ماه) است. در گذشته اعتقاد بر این بوده است که دوره‌های موقتی ابتلا به جنون ناشی از تغییر در چرخه هلال‌های ماه است.
پوست‌انداختن طالع‌بینی در دوران مدرن

طالع‌بینی‌ای که امروز می‌شناسیم، یعنی همان صفحات اینستاگرام و کانال‌های شبکه‌های پیام‌رسان یا ستون‌های جراید که پیش‌بینی می‌کنند ستاره بخت ما این هفته چه چیزی را در آستین دارد، محصول اختراعی اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم است. طالع‌بینی مدرن بیشتر از این‌که یک حرفه علمی و مبتنی بر ریاضیات باشد، به یک پدیده فریبنده اجتماعی تبدیل شده است و علت این تغییر ممکن است رسانه‌های ارتباطی باشند. همان ۱۲ نشان طالع‌بینی مربوط به هر ماه که برای روزنامه‌ها و مجلات زرد بسیار جذاب است.

اینها خیلی‌ها را معتاد خواندن این مطالب کرده و آرزوهایشان را لابه‌لای کلمات ظاهرا پیچیده متن چنین پیشگویی‌هایی جست‌وجو می‌کنند. اما با وجود اینترنت همه‌چیز در حال تغییر است، زیر وبگاه‌ها و اپلیکیشن‌های زیادی عرضه شده است که بر‌اساس اطلاعات شخصی شما طالع‌بینی مخصوص خودتان را پیش‌بینی می‌کند، یعنی طالع‌بینی سفارشی و خاص شما!

شاید یکی از دلایل دیگری که مردم همچنان به طالع‌بینی روی می‌آورند، این باشد که طالع‌بینی حسی از کیهان پر‌رمز و راز و پیچیده به آنها می‌دهد و این اطمینان را ایجاد می‌کند که ما بخشی از آن هستیم. هر چند اینها در عالم واقعیت هیچ پایه و اساسی ندارد. 

منبع: روزنامه جام‌جم

انتهای پیام/