نیرومنش

؟؟؟

- واقعیت این است که درد زایمان دردی است که اکثر خانم‌ها آن را تجربه می‌کنند و می‌گویند شدیدترین دردی که بشر آن را تجربه می‌کند، درد زایمان است. به همین جهت از سال‌های قبل مراکز بهداشتی دنبال این بودند که راه‌هایی برای کاهش درد زایمان ایجاد شود و شاید به همین دلیل بوده که تعدادی از خانم‌ها از نگرانی درد زایمان تمایل به سزارین داشتند.

روش‌های مختلفی برای کاهش درد زایمانی است که شایع‌ترینش که در سال‌های قبل هم استفاده می‌شده، چون بیشتر درد زمانی از زمانی که تقریباً دهانه رحم چهار یا پنج سانتیمتر که باز می‌شود، از آن به بعد درد زایمانی تشدید می‌شود.

روشی هست که از داروهای مسکن، داروهای مخدر و آرامبخش معمولاً از راه تزریق عضلانی استفاده شود. خیلی از خانم‌ها با این روش‌ها بهبود قابل ملاحظه‌ای پیدا می‌کنند.

روش دیگر استفاده از 0125 اپیدورال یا اسپاینال است که همان ؟؟؟ باز شدن دهانه رحم حدود چهار، پنج سانتیمتر، مثل بیمارانی که از کمر بی‌حس می‌شوند، یک سوزن باریکی از بین مهره‌های کمری داخل فضای اپیدورال می‌شود و داروی بی‌حسی تزریق می‌شود.

این روش، روشی است که درد را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد ولی ممکن است در آن مرحله آخری که خروج جنین از بدن مادر است، به علت بی‌حسی شدید و بی‌دردی، مادر نتواند خوب کمک کند برای زور زدن و خروج جنین، احتمال استفاده از دستگاه‌هایی برای خروج جنین مثل واکیوم و فورسپس در کسانی که از اپیدورال استفاده می‌شود، افزایش دارد.

روش دیگری که البته این روش خیلی توصیه می‌شود و بسیاری از مراکز هم اکثر خانم‌هایی که زایمان می‌کنند از این روش استفاده می‌کنند.

دو روش دیگر است که استفاده از گاز 0240 است که روی کپسول‌های گاز ؟؟؟ ممکن است در بعضی از مراکز در اتاق زایمان موجود باشد و زمانی که مادر درد دارد، این گاز را توسط ماسک اکسیژن روی بینی مادر می‌گذارند، تنفس می‌کند و باعث بی‌دردی می‌شود.

روش دیگر استفاده از طب سوزنی است که می‌توان از روش چینی‌ها استفاده کرد.

بعضی مراکز دستگاه‌هایی دارند که امواج الکتریکی ایجاد می‌کند که روی مهره‌های کمری مادر، پِلَک‌هایی گذاشته می‌شود و دستگاه امواجی ایجاد می‌کند که باعث ترشح مسکن‌های طبیعی از طرف خود بدن می‌شود. یعنی با این امواج الکتریکی که هیچ ضرری هم برای جنین ندارد، با مکانیسم طب سوزنی چینی بدن به طور طبیعی اندوفین‌ها را ترشح می‌کند و باعث کاهش قابل ملاحظه درد و کوتاه شدن زمان درد زایمانی و کاهش میزان سزارین می‌شود.

شاید از بیش از 10 سال قبل، بعضی از همکاران ایده زایمان در آب را مطرح کرده‌اند. زایمان در آب مخصوص کشورهای اروپای شرقی است. سوئد و نروژ و فنلاند که اگر کسی به آنجاها سفر کرده باشد، در هر خیابان چندتا دریاچه وجود دارد و آب به‌وفور در اختیار مردم است و کمبود آب ندارند و خیلی‌ها موقع زایمان ممکن است در آب غوطه‌ور شده و نوزاد خود را در آب متولد کنند، مراکز هم ممکن است که داشته باشد.

بعد از این ایده شاید بیش از 10 سال قبل بود که نظراتی در رابطه با اینکه در بیمارستان‌ها وان‌هایی تعبیه شده و آب در آن ریخته شده و خانم‌ها موقع درد زایمان و خروج جنین در آب این وان قرار گیرند که از نظر عملی یک مقداری باعث کاهش درد می‌شود ولی تا آنجایی که من اطلاع دارم، این وان‌ها خریده شد، منتهی قضیه خیلی عملی نبود و علمی کار ادامه پیدا نکرد.

بعضی از مراکز هم تا آنجا که من اطلاع دارم در مورد زایمان در آب و اینها تبلیغ می‌کنند، اکثر موارد یک حوضچه‌هایی دارند که خانم‌های باردار در دوره حاملگی، مثل کلاس‌های ورزشی که توصیه می‌شود خانم‌های باردار در آنها شرکت کنند و روش‌های آماده شدن برای دردهای زایمانی و زایمان و روش‌های ریلکسیشن و آرام‌سازی را تمرین می‌کنند، مراکزی شاید الان هم در تهران باشد که در دوره حاملگی خانم‌ها می‌رفتند در این استخرها راه می‌رفتند و ورزش‌های مخصوص دوران حاملگی را در آب انجام می‌دادند ولی اینکه در زمان درد زایمان و به‌خصوص در زمان خروج جنین در داخل استخر باشند یا در داخل حوضچه یا وان باشند، این خیلی عملی نبود و خیلی ادامه پیدا نکرد به دلیل اینکه نه خیلی با فرهنگ ما جور درمی‌آید نه با کشوری که واقعاً‌ الان آب برای خوراکی هم در سطح کشور ما کمبود جدی وجود دارد و اینکه در حالی که آب برای هر زائو در اختیار باشد، عملاً آنچه که ما دیدیم در مراکز، حتی بعضی مراکز چندین میلیون تومان وان را هم خریدند، در کنار اتاق زایمان گذاشتند ولی عملاً این کار برقرار نشد.

روش هیپنوتیزم هم به هر حال یک روشی است که یک عده همکاران شاید آموزش هم دیده باشند. با هیپنوتیزم می‌شود درد را کاهش داد. حتی می‌گویند که بعضی‌ها با هیپنوتیزم عمل جراحی انجام می‌دهند، ما این مسائل را شنیده‌ایم، جراحی دندان انجام می‌دهند، جراحی چشم انجام می‌دهند؛ ولی اینکه بگوییم در بحث هیپنوتیزم این‌قدر ما افراد آموزش دیده و باتجربه در این کار داشته باشیم که، ببینید یک روش را زمانی می‌شود گفت قابل استفاده است که در دسترس باشد، افراد آموزش دیده به تعداد کافی باشند و بتوان از آنها به خوبی استفاده کرد.

در بحث هیپنوتیزم هم چندین سال قبل کلاس‌هایی برای متخصصان زنان و متخصصان بیهوشی گذاشته شد و می‌شود به کمک هیپنوتیزم درد زایمانی را کاهش داد و حتی عرض کردم می‌شود با آن بعضی اعمال جراحی که خیلی بزرگ هم نباشند انجام داد ولی آن‌قدر رواج پیدا نکرد و استفاده نشد که خیلی از پزشکان این کار را انجام دهند و در دسترس بیماران باشد و بتوانند انتخاب کنند که مثلاً اگر بخواهند با هیپنوتیزم زایمان کنند، کدام بیمارستان و کدام دکتر انجام می‌دهد، اینها بیشتر در حد تئوری بود و کلاس‌هایی هم که برگزار شد بسیار محدود بود و به آن صورت ادامه پیدا نکرد.

آنچه که در حال حاضر بیشتر دارد استفاده می‌شود و بعد از آن هم زایمان فیزیولوژیک. اخیراً در سال‌های اخیر وزارت بهداشت و کارشناسان بیشتر روی زایمان فیزیولوژیک تأکید دارند. یعنی یک زایمانی که هیچ‌گونه مداخله‌ای در آن انجام نشود. حتی سرم برای مادر زده نشود، آمپول فشار زده نشود و مادر وقتی که درد زایمانی‌اش ترجیحاً خود به خود شروع می‌شود و به بیمارستان یا مرکز زایمانی می‌رود، فقط یک کنترل قلب جنین انجام شود و مادر آزاد باشد که بنشیند، بایستد، چمباتمه بزند یا اینکه به هر حال هر وضعیتی که راحت هست داشته باشد، شبیه به آنچه که 60، 70 سال قبل خانم‌ها در منزل زایمان می‌کردند.

از طریق کادر پزشکی و مامایی مراقبت از مادر می‌شود ولی مداخله حتی‌الامکان انجام نمی‌شود تا اینکه درد زایمانی خود به خود پیش رود و مادر با تنفس‌های عمیق، ریلکسیشن و روش‌های آرام‌سازی، خودش به خودش کمک می‌کند، پرسنل مامایی هم تشویق و کمک می‌کنند تا اینکه زایمان جنین خود به خود انجام شود.

حتی در این روش توصیه می‌شود که آن برشی که به مجرای زایمانی اپی‌فیزیوترومی داده می‌شود برای خروج جنین، داده نشود و اصلاً مادر به حال خودش باشد تا اینکه کم‌کم زایمان طبیعی بدون هیچ‌گونه مداخله‌ای انجام شود.

و مهم‌تر از همه اینها این است که مادر خودش علاقه داشته باشد برای اینکه زایمان طبیعی کند، سیستم هم آن را حمایت کند، امکانات و پرسنل کافی بگذارد و تشویق کند و همین‌طور کلاس‌های آمادگی برای زایمان طبیعی را مادران بگذرانند.

در چندین سال اخیر در تمام کشور خیلی از مراکز کلاس‌های آمادگی برای مادر و حتی گاهی در این کلاس‌ها، همسرشان یا مادر خانم زائو هم ممکن است بتواند شرکت کند که توضیحاتی در رابطه با زایمان، مکانیسم دردهای زایمانی و روش‌های ریلکسیشن و آرام‌سازی و یوگا به مادر آموزش داده می‌شود.

وقتی که خانم زائو از زایمان شناخت پیدا می‌کند، دیگر آن ترس و وحشتش هم کمتر می‌شود و خودش هم همکاری می‌کند و اصرار برای سزارین ندارد و خودش هم تلاش می‌کند که یک زایمان طبیعی خوبی را داشته باشد.

در حال حاضر بیشتر مادران سمت سزارین می‌روند یا طبیعی؟

- از سال 92 اصرار وزارت بهداشت و برنامه‌ریزی و کلاس‌های متعدد هم برای آموزش ماماها، برای تشویق پزشکان متخصص زنان و همین‌طور برای آشنایی مادران و توجیه اینکه زایمان طبیعی واقعاً یک روند طبیعی است و در سراسر دنیا همه به زایمان طبیعی تشویق پیدا می‌کنند، این خیلی رواج پیدا کرد و مادران خیلی بیشتر تشویق به زایمان طبیعی می‌شوند.

در مراکز دولتی و دانشگاهی که به هیچ‌وجه به درخواست مادر، سزارین انجام نمی‌شود. در بخش خصوصی هم محدودیت‌هایی گذاشته شده است و همه تلاش می‌کنند که زایمان طبیعی افزایش پیدا کرده و میزان سزارین کم شود.

هر ماه و هر سال این آمار را وزارت بهداشت دریافت می‌کند و اگر مرکزی کاهش در آمار سزارین نداشته باشد، تذکر می‌دهند. مؤثر هم بوده. یعنی عملاً شاید سال 89 یا 85 خیلی از خانم‌ها وقتی مراجعه می‌کردند و می‌گفتند نمی‌خواهیم زایمان طبیعی کنیم و سزارین را انتخاب می‌کردند، پزشکان اجازه داشتند به درخواست مادران این کار را انجام دهند ولی الان این‌جوری نیست و همه سیستم کمک می‌کند که هم با تشویق مادران برای شرکت در کلاس‌های آموزش برای زایمان طبیعی، هم کنترل‌های لازم، هم خودداری از مداخله و هم کم کردن هزینه.

من یک زمانی یادم است در مراکز دولتی خانم‌هایی که زایمان طبیعی می‌کردند هیچ‌گونه هزینه‌ای پرداخت نمی‌کردند، الان نمی‌دانم به چه صورت است، که از نظر مالی هم تشویقی برای آنها باشد.

پزشکان و خانم‌های ما هم همکاری داشتند و واقعاً آمار سزارین نسبت به 10 تا 15 سال قبل کاهش پیدا کرده و آمار زایمان طبیعی افزایش پیدا کرده ولی باز جا دارد در این زمینه کار شود، فرهنگ‌سازی شود، آگاهی داده شود و با فراهم آوردن نیروی کافی، امکانات مناسب و کلاس‌هایی که لازم است برای مادران، تشویق شوند که زایمان طبیعی داشته باشند.

اینکه می‌گویند زایمان طبیعی بهتر از سزارین است، ‌این واقعی و به نفع مادر است یا اینکه به دلایل دیگر این را می‌گویند؟

- واقعیتش این است که بشر میلیون‌ها سال است که دارد روی کره زمین زندگی می‌کند و در تمام این سال‌ها همه خانم‌ها زایمان طبیعی داشتند. حالا یک مواردی ممکن است معدود مثلاً آن موقعی که این امکانات سزارین نبوده، مثلاً جنین خیلی درشت بوده یا بد وارد لگن می‌شده و گاهی مادر در اثر اصرار به زایمان طبیعی ممکن بوده که از بین برود ولی واقعیت موجود این است که زایمان طبیعی یک چیزی است که با طبیعت بشر تطابق دارد، بدون اینکه به هر حال آن خانم اتاق عمل برود، برشی روی شکمش زده شود، بیهوشی بگیرد به هر حال یک زایمان انجام می‌شود.

البته هر چیزی خوبی‌ها و بدی‌های خودش را دارد و به هر حال یک مقداری افتادگی و باز شدن مجرای کانال زایمانی به دنبال زایمان طبیعی، طبیعی است که ایجاد می‌شود؛ چون بالاخره یک جنین سه چهار کیلویی وقتی از این کانال رد می‌شود یک مقدار باز می‌شود ولی سزارین هم عوارض خودش را دارد. هر چقدر که علم پیشرفت کرده، امکانات اتاق عمل‌ها و بیهوشی بیشتر شده ولی حتی‌الامکان اگر خانمی لگن خوبی داشته باشد، جنین درشت نباشد و بتواند زایمان طبیعی کند، قطعاً برایش بهتر است. خطر خونریزی، عفونت، مرگ و میر جنین، اینها اگر که مادر خوب مراقبت شود، همه کمتر از سزارین است.

معرفی کامل؟

- دکتر شیرین نیرومنش، جراح، متخصص زنان، زایمان، نازایی، فلوشیپ پریماتولوژی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران.