انفعال سازمان‌های عربی گواه ناکارآمدی شورای همکاری کشورهای ترک‌زبان/ کم‌رنگ شدن تعصبات دینی باعث شد اردوغان رژه قدرت راه بیندازد

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا- محمد یوسفی، سخنرانی «رجب طیب اردوغان» در باکو به مناسبت جشن پیروزی آذربایجان بر ارمنستان در جنگ 44 روزه قره‌باغ گرچه جوششی بود از درون رئیس‌جمهور ترکیه برای بیان رؤیایی که برای احیای امپراتوری عثمانی در سر می‌پروراند، اما وی سرمست از پیروزی بر کشوری کوچک و به‌نوعی در محاصره همچون ارمنستان با جمعیتی در حدود 3 میلیون نفر است که از لحاظ جمعیت، شاید بتوان آن را با شهری در ایران مقایسه کرد. این پیروزی سطحی را نباید دلیلی برای بلندپروازی‌‌های نوعثمانی‌گرایانه نسبت به خاک‌ ایران قرار داد، زیرا از لحاظ جمعیت، پهنه سرزمینی، موقعیت جغرافیایی و قدرت نظامی هیچ  تناسبی در این قیاس میان ایران و ارمنستان وجود ندارد.

ترکیه برنده بازی قوم‌گرایی نخواهد بود

اردوغان در تلاش برای شکل‌دهی جریانی قومیت‌محور در منطقه در راستای حفظ منافع آنکاراست و ترکیه و جمهوری آذربایجان در صورت شکل گرفتن جنبش‌های قوم‌گرایانه برنده‌ بازی نخواهند بود، زیرا تالشی‌ها در جنوب، لزگی‌ها در شمال آذربایجان و جمعیت بالای کردها و علویان در این کشور که طبق داده‌های آماری، جمعیت هرکدام از آن‌ها در ترکیه بالای 20 درصد تخمین زده می‌شود، از ظرفیت تبدیل شدن به جنبش‌های قومی برخوردار هستند که جمهوری اسلامی تاکنون اقدامی برای تحریک‌پذیر کردن شکاف‌های موجود در این دو کشور نکرده است.

به نظر می‌آید اردوغان به‌درستی می‌دانست که در سخنان خود چه می‌گوید. او با به‌کار بردن تعابیر این‌چنینی همواره تلاش کرده ‌است تا افکار توده مردم را با خود همراه کند. به عبارتی این شگرد اردوغان است تا برای رهایی یافتن از چنگ مشکلات داخلی، افکار عمومی را به سمت موضوعات خارجی هدایت کند.

اقتصاد ترکیه افق روشنی ندارد

مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع کرونا صنعت توریسم این کشور را در بحران قرار داده و دخالت‌های نظامی این کشور در سایر کشورها ازجمله لیبی، سوریه و... هزینه‌های بالایی را به آنکارا تحمیل کرده است. علاوه بر این، با اوج گرفتن تنش‌های اروپا با ترکیه و خطر تحریم‌های این اتحادیه علیه ترکیه و نیز تصویب تحریم‌های ضد ترکی در کنگره آمریکا، به نظر نمی‌آید ترکیه از لحاظ اقتصادی افق چندان روشنی داشته باشد.

با روی کار آمدن «جو بایدن» در ایالات متحده همان‌طور که پیش‌تر اعلام کرده بود، فشارها بر آنکارا افزایش خواهد یافت تا جایی‌که حتی بایدن از امیدواری برای ایجاد تغییر در حکومت ترکیه و کنار گذاشتن اردوغان سخن گفت. از این‌رو شاید به جای سخن یک مسئول ترک که گفته بود آنکارا در وضعیت تحریم، همواره در کنار تهران قرار داشته است، باید گفت ترکیه با سیاست‌های فعلی سیاستمداران خود ناگزیر از ارتباط با تهران خواهد بود.

فضای تعریف‌شده غرب آسیا

ترکیه‌ که به سبب جنگ عراق با ایران توانست عواید فراوانی در زمینه اقتصادی نصیب خود کند و شاخص اقتصادی را در کشورش ارتقا بخشد، باید بداند چگونه این پول‌ها را خرج کنند، زیرا به نظر نمی‌آید وضعیت  همانند گذشته برای ترکیه تداوم یابد. البته باید در نظر داشت در غرب آسیا کشورهایی همچون عربستان، امارات و ترکیه بیشتر در چهارچوب فضای تعریف‌شده از سوی قدرت‌های بزرگ همواره قادر به ایفای نقش بوده‌اند.

در همین راستا اجازه یافتن ترکیه برای بازیگری در سوریه با هدف ایستادگی در برابر نفوذ مسکو و تهران در موضوع قفقاز برای مهار روسیه و به چالش کشیدن قدرت مسکو در حوزه خارج نزدیک خود به عنوان عضوی از ناتو توانسته است فعالیت کند.

پیش‌تر ترکیه با همین رویکرد و به‌عنوان عضوی از ناتو تلاش کرده است با تشکیل شورای همکاری کشورهای ترک‌زبان، قدرت روسیه را در کشورهایی که سابقه عضویت در شوروی سابق را داشتند و به نوعی در حوزه سنتی اعمال قدرت روس‌ها قرار داشتند، به چالش بکشد.

سیگنال‌های صادرشده از اروپایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و واشنگتن حاکی از پایان یافتن ماه عسل اردوغان است.

با قدرت گرفتن آنکارا منافع سایر متحدان ایالات متحده ازجمله اعراب و حتی رژیم صهیونیستی می‌تواند با خطر مواجه شود. از این لحاظ آینده برای آنکارا همانند گذشته هموار نخواهد بود. از این‌رو بهتر است اردوغان به جای دست زدن به اقداماتی این‌چنینی در راستای تقابل با جمهوری اسلامی، با دیدی وسیع‌تر نسبت به آینده و تحکیم روابط با همسایگان خود بپردازد.

اردوغان کودتای ترکیه را از یاد نبرد!

کودتای 2016 در ترکیه که اردوغان را تا آستانه سقوط پیش برد، تنها با حمایت جمهوری اسلامی بود که شکست خورد و اردوغان توانست بار دیگر بر صندلی قدرت تکیه بزند. این کودتا تنها یک اتفاق نبود؛ بلکه نمادی از همکاری دوجانبه در مقابل اراده قدرت‌های خارجی برای تغییر در ساختار یک کشور بود.

چنین تهدیداتی برای ترکیه در آینده نیز قابلیت تکرار خواهد داشت، زیرا اردوغان در همان سال‌ها ‌نیز همچون این روزها بلندپروازی‌هایی همچون خواندن نماز در دمشق و مسجد اموی این شهر در سر داشت. کودتای 2016 کار را برای آقای رئیس‌جمهور به جایی رساند که به جای دمشق، آرزوی دیدن آنکارا را داشت.

در هر صورت گرچه اردوغان با از یاد بردن این وقایع و با هدف کسب وجهه برای خود، دل ملت ایران را رنجور کرد، ولی باید دانست این هزینه از جیب آذربایجانی‌ها پرداخت شد. ازجمله به شهادت رسیدن بیش از 2 هزار آذری در جنگ‌ قره‌باغ  که درنهایت به تصرف قره‌باغ کوهستانی منجر نشد.

به‌جز شهر «شوشا» در قره‌باغ کوهستانی هیچ نقطه‌ای از این منطقه به تصرف آذربایجان درنیامد؛ این یعنی پرداخت هزینه‌ای سنگین و از دست دادن هزاران سرباز و شهروند آذربایجانی برای تصرف مناطقی که با طرح «سرگئی لاوروف»، وزیر امور خارجه روسیه برای واگذاری هفت منطقه در اطراف قره‌باغ به آذربایجان، بدون پرداخت هزینه برای این کشور قابل استحصال بود. 

اردوغان برای منافعش شعر می‌خواند

سرودن چنین شعرهایی از سوی اردوغان نه به‌خاطر آذری‌دوستی، بلکه در راستای حفظ منافع خویش از جیب آذری‌هاست. از همین رو «ابراهیم کاراگول»، سردبیر «ینی شفق» (نزدیک‌ترین بنگاه خبری به اردوغان و مشاور وی) با پرداختن به جنگ سلطان سلیم و کشتار مردم تبریز بار دیگر ایرانی‌ها را تهدید می‌کند.

اگر آذری بودن وجهه‌ای برای حمایت ترک‌ها داشت، نه در گذشته شاهد چنین وقایعی بودیم، نه در زمان حاضر چنین پیام‌های تهدیدآمیزی صادر می‌شد. تاریخ چراغ راهی برای آینده است که باید از آن عبرت گرفت. اگر قوم‌گرایی دلیلی برای اتحاد بود، پیش از اینکه ترکیه به فکر تشکیل شورای همکاری کشورهای ترک‌زبان بیفتد، سازمان‌های عربی خود را راه انداخته بودند، بیش از اردوغان از آرمان اعراب و قوم‌گرایی عربی و ناسیونالیسم عربی سخن می‌گفتند، هم کیشان خود را در مقابل اسرائیل تنها نمی‌گذاشتند و بدتر از آن به کشتار عرب‌ها در سوریه و یمن اقدام نمی‌کردند.

علت رویداد بخشی از امور این‌چنینی ناشی از کم‌رنگ شدن تعصبات دینی در منطقه است تا اردوغان در جمهوری شیعه آذربایجان رژه قدرت به راه بیندازد، درحالی‌که زمانی که از «تورگوت اوزال»، نخست‌وزیر اسبق ترکیه سؤال می‌شود چرا ترکیه به آذربایجانی‌ها در قفقاز کمکی نمی‌کند؟ گفت: «آذربایجانی‌ها شیعه هستند و ما سنی. آن‌ها به ایران نزدیک‌تر هستند تا ما».

حال چه شده است اردوغان در باکو سان می‌بیند! چرا برادری دینی جای خود را به تعصبات جاهلانه‌ پیش از اسلام داده است؟ اینها ناشی از دین‌زدایی در منطقه قفقاز است. جمهوری اسلامی در این زمینه باید با تأکید بر ایدئولوژی اهل بیتی که امام خمینی (ره) آن را زمینه انقلاب اسلامی می‌خوانند، به پر کردن خلأ ناشی از گسترش جریان‌های لائیک اقدام کند.

در سوریه، عراق، لبنان و یمن همواره ایدئولوژی کلید طلایی و برگ برنده تهران بوده‌ است، حال باید در قفقاز نیز از این کلید طلایی استفاده کرد. همچنین با توجه به تحقیرهای انجام‌شده از سوی «الهام علی‌اف» و اردوغان نسبت به مردم ارمنستان، ادامه این گفتمان از سوی این دو رئیس‌جمهور و سرخوردگی ارمنی‌ها از این موضوع؛ ایران باید جای پای خود را در اقتصاد ارمنستان باز کند قبل از اینکه این موضوع مانند فرصت ایجاد شده ناشی از تنش در روابط آنکارا و مسکو یا دوحه و  ریاض برای ایران از دست برود.

در سیاست باید از تهدید‌ها فرصت ساخت و به‌جای اعمال سیاست خارجی بر مبنای واکنش، باید با خلق رهیافت‌ها و راهبردها سیاست خارجی را ساخت تا به‌جای واکنش در مقابل تهدیدها، از تهدیدها جلوگیری کرد. در موضوع قفقاز نیز به‌جای عملکرد واکنش محور که در جواب به چگونگی بازی قدرت‌ها در منطقه انجام می‌شود، باید بر مبنای رویکردی ایدئولوژیک به بازسازی حلقه‌های اتصال میان مردم قفقاز و جمهوری اسلامی اقدام کرد.

انتهای پیام/4033/پ