برگزاری غیرحضوری کلاس‌ها روابط اجتماعی دانشجویان را خدشه‌دار کرده است
به گزارش خبرنگار حوزه صنفی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، ویروس کرونا در کنار همه چالش‌هایی که دارد، نشان داده که چقدر سریع و ساده می‌تواند ساختارهای اجتماعی را تغییر دهد. یک پاندمی چقدر راحت تجربه زیست نسل‌های مختلف را متفاوت می‌کند. تجربه زیستی دانشجو شدن برای ورودی‌های سال ۹۹ تا زمان نامعلوم تجربه متفاوت‌تری از همه دانشجویان سال‌های قبلی است.
دانشجویان ورودی 99 به‌اندازه ورودی‌های سال‌های قبل احساس دانشجو شدن و گذشتن از سد کنکور را نداشتند. آن‌ها اشتیاق و هیجان پا گذاشتن در حیاط دانشگاه برای اولین بار را نداشتند. ورودی‌های 99 برعکس نسل‌های قبل استرس «چی بپوشم» برای روز اول دانشگاه را نداشتند. قبلاً تقریباً می‌شد دانشجوی هر رشته‌ای را از لباس پوشیدنش شناخت، دانشجوهای حقوق را از اتوی شق‌ورق لباس‌ها و کتاب‌های قطورشان، دانشجوهای مهندسی را از وسایل و ابزار نقشه‌کشی و دانشجوهای هنر را از عینک‌های گرد و شاستی‌های طراحی و دوربین‌های عکاسی. دانشجویان ورودی ۹۹ اما هیچ نشانه‌ای نداشتند. هیچ کس ندیدشان، هیچ کس را ندیدند، پشت در آموزش دانشگاه زمان ثبت‌نام یا روز اول دانشگاه همهمه نکردند و رتبه و تراز همدیگر را نپرسیدند و دنبال ژتون غذا نبودند.
دانشجویان ورودی ۹۹ در اتاق‌ها و پشت لپ‌تاپ‌هایشان دانشجو شدند و بخش بزرگی از تجربه زیستی را که نسل‌های زیادی پیش از آن‌ها به انحاء مختلف تجربه کرده بودند، از دست دادند و معلوم نیست چند ورودی دیگر این تجربه را از دست بدهند. یک ویروس ساده در کنار همه خراب‌کاری‌های دیگرش به‌راحتی یک ساختار اجتماعی بزرگ و مهم به نام دانشگاه را به هم ریخت.
دانشگاه به‌عنوان یک ساختار بزرگ اجتماعی و کانال مهم ارتباطی پیونددهنده جوان و اجتماع عرصه مهمی برای جامعه‌پذیر شدن و تکامل شخصیت افراد به شمار می‌رود. تعطیلی این نهاد مهم و غیرحضوری شدن آموزش قطعاً پیامدهای مهمی را برای افراد و جامعه به دنبال خواهد داشت. در این گزارش سعی شده در گفتگو با متخصصین امر به بخشی ازاین پیامدها پرداخته شود که در ذیل می‌خوانید.
مجازی شدن دانشگاه سرمایه‌های اجتماعی را نابود می‌کند
اعظم آهنگر سله بنی، مدیر بخش مطالعات شهری و منطقه‌ای مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه مجازی شدن آموزش دانشگاه‌ها موجب عدم تشکیل گروه‌های دوستی و دانشجویی است، اظهار کرد: اگرچه برخی گروه‌های مجازی دانشجویی بلافاصله بعد از تشکیل کلاس‌ها ایجاد می‌شوند و دانشجویان در آن تبادلات علمی و اجتماعی می‌پردازند اما گروه‌های دوستی به شکل چهره به چهره از بین رفته است.
وی ادامه داد: دیگر روابط صمیمی که بتوان به‌عنوان سرمایه اجتماعی به آن نگاه کرد یا گروه‌هایی که فعالیت علمی خوبی مانند یک پروژه دانشگاهی از آن حاصل شود، ایجاد نمی‌شود.
این جامعه‌شناس گفت: مجازی شدن دانشگاه‌ها نه تنها از نظر علمی تأثیرگذار است و به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب اینترنت، افت کیفت آموزش را در پی دارد، بلکه جنبه‌های منفی اجتماعی دیگری نیز دارد که یکی از این جنبه‌ها مسئله ازدواج است.
وی افزود: پیش از وقوع کرونا و مجازی شدن آموزش، حضور در دانشگاه فرصتی بود برای اینکه دختران و پسران که از دبیرستان فارغ‌التحصیل شده بودند و جنس مخالف را نمی‌شناختند با یکدیگر آشنا شوند. این آشنایی‌ها می‌توانست فرصتی برای ازدواج باشد که متأسفانه این فرصت‌ها و فضای شناخت افراد در حال حاضر از بین رفته است.
این جامعه‌شناس مسائل اجتماعی با اشاره به شرایط دانشجویان ورودی جدید و ترم اولی دانشگاه‌ها اظهار کرد: در این شرایط آشنایی اولیه بین دانشجوها برای تشکیل گروه‌های دوستی اتفاق نمی‌افتد و حس دانشجو بودن به جوانانی که بخشی از شخصیت اجتماعی خود را با ورود به دانشگاه پیدا می‌کنند، القا نمی‌شود.
وی تاکید کرد: مجازی شدن آموزش دانشگاه‌ها موجب از بین رفتن سرمایه‌های اجتماعی شده است و شبکه اجتماعی که بتوان روی کمک آن حساب کرد و در مواردی نیاز به کمک بیاید برای افراد ایجاد نمی‌شود.
آهنگر تاکید کرد: در حال حاضر تبادل علمی اتفاق نمی‌افتد، کیفیت تحصیل به شکل فاجعه‌باری کاهش پیدا کرده، دانشجویان احساس تنهایی می‌کنند و رفاقت‌هایی که در گذشته بین افراد ایجاد می‌شد دیگر اتفاق نمی‌افتد.
وی گفت: زمانی که افراد دچار مشکلی می‌شوند حلقه اجتماعی اولی که برای دریافت کمک به آن مراجعه می‌کنند، خانواده و حلقه دوم دوستان هستند. هم‌اکنون به دلیل از بین رفتن فضاهای اجتماعی نظیر دانشگاه حلقه دوم که قسمتی از سرمایه‌های اجتماعی افراد محسوب می‌شوند تشکیل نمی‌شود و اعتمادهای ناشی از روابط چهره به چهره شکل نمی‌گیرد. اگر وضع به همین صورت ادامه پیدا کند در آینده یک سری آدم تنهای بی‌پناه داریم که در مواقع اضطرار کسی جز خانواده نیست که به آن‌ها کمک کند.
این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه مجازی شدن آموزش دانشگاه‌ها می‌تواند در مسئله اشتغال دانشجویان نیز تأثیر داشته باشد، گفت: ارتباط چهره به چهره با اساتید و دانشجویان می‌توانست مکانی باشد برای اینکه اعتماد بین افراد به وجود بیاید و در مورد اشتغال به آن‌ها کمک شود، اما این امکان اکنون از دسترس دانشجویان مستعد خارج شده است.
آهنگر ادامه داد: اعتماد و شناخت بین افراد موجب می‌شد که لیستی از مهارت‌های افراد در ذهن اساتید و همکلاسی‌ها شکل بگیرد که با توجه به آن اساتید فرصت شغلی را به دانشجویان پیشنهاد می‌دادند یا دانشجویان تیم‌هایی تحقیق و پژوهشی به راه می‌انداختند که منجر به ابتکار و اختراع می‌شد و بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان از همین تیم‌های دانشجویی شکل گرفت، در حالی که هم‌اکنون به دلیل نبود ارتباط حضوری و عدم شناخت اصلاً چنین لیستی در ذهن اساتید و همکلاسی‌ها شکل نمی‌گیرد.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: کیفیت فعالیت اجتماعی که در دوستی‌ها و رفاقت‌های چهره به چهره وجود دارد در فضای مجازی وجود ندارد و فضای مجازی کاربردهای پنهان دانشگاه را ندارد و فقط آموزش را انجام می‌دهد که آن‌هم به دلیل کیفیت پایین زیرساخت‌های اینترنت کشور مثل پهنای باند و سرعت اینترنت و .... آموزش با کیفیتی نیست.
به تأخیر افتادن رشد اجتماعی و شخصیت با غیرحضوری شدن دانشگاه‌ها
کامل دلپسند، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه با بیان اینکه جامعه‌شناسی علم پیامدهای ناخواسته است، گفت: اگرچه کرونا یک پدیده پزشکی است و نگاه جامعه به آن سلامت محور است، اما در واقع پدیده اجتماعی است که پیامدهای اجتماعی و روانی آن بسیار بیشتر از پیامدهای زیستی است.
وی افزود: بخش اعظمی از نظام اجتماعی در یک سال اخیر به لحاظ روابط بین فردی و بین سازمانی و حتی روابط نظام آموزشی، اجتماعی و فرهنگی به شدت تحت تأثیر بیماری کرونا واقع شده و تغییر کرده است.
این استاد دانشگاه با اشاره مجازی شدن دانشگاه‌ها گفت: یکی از کارکردهای دانشگاه جدای از مسئله آموزش، تشکیل کلونی‌های دوستی، تجمیع افکار عمومی و فضای جمعی است که متاسفانه با پاندمی کرونا و تشکیل مجازی کلاس‌های دانشگاهی از بین رفته است.
وی اظهار کرد: دانشگاه از یک نظام آموزشی چهره به چهره تبدیل به نظام آموزش مجازی شده که این موضوع پیامدهای ناخواسته‌ای زیادی را داشته است. دانشجویی که در مقطع سنی 18 سال وارد فضای آزادی‌های رفتاری و فکری می‌شد و از کنترل و نظارت خانواده خارج می‌شد و دانشگاه را به عنوان محل جدیدی برای جامعه‌پذیرشدن و شخصیت اجتماعی جدید تجربه می‌کرد، این تجربه را به کل از دست داده است.
دلپسند گفت: دانشجویان در ترم‌های ابتدایی به غیر از گروه‌های علمی مشخصی که فشار علمی زیادی روی آنهاست در پی تحصیل نیستند، بلکه به دنبال شکل‌گیری شخصیت اجتماعی هستند.
وی تأکید کرد: در دانشگاه تبادل افکار عمومی، فضای عمومی اجتماعی، اعتبار شخصیت اجتماعی شکل می‌گیرد و همه اینها فقط بر اساس شناخت رودررو و به اشتراک گذاشتن تجارب مستقیم فردی از طریق گفتگو، ارتباط و حضور شکل می‌گیرد که طبیعتاً فضای مجازی نمی‌تواند خلأ آن را پر کند.
این جامعه‌شناس افزود: حذف مرحله اجتماعی شدن مبتنی بر فرصت تحصیل در دوران دانشگاه، شکل‌گیری شخصیت اجتماعی و برطرف شدن خلأ جنسیتی ناشی از جدا بودن دو جنس را به تعویق می‌اندازد و موجب می‌شود جوانانی که در حدود 19 سالگی برای مرحله دوم اجتماعی شدن آماده هستند، این فرآیند را با چند سال تأخیر تجربه کنند.
وی بیان کرد: حتی اگر در افراد در گروه‌های مجازی تحصیلی در دانشگاه‌ها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، وقتی در دنیای واقعی با یکدیگر مواجه می‌شوند هیچ شناختی از یکدیگر ندارند چراکه در فضای مجازی افراد شخصیت‌های خودشان را بسیار مثبت‌تر از دنیای واقعی به نمایش می‌گذارند و در آن فضا نمایش اجتماعی شخصیت صرفاً با هدف خوشایند بودن در نظر طرف مقابل و نه بر مبنای واقعیت موجود است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: مجازی شدن آموزش و از بین رفتن ارتباط بین فردی جوانان به نوعی از بین برنده اعتماد و سرمایه اجتماعی و عامل ایجاد تنش‌های بین فردی است که در سال‌های بعد بیشتر با آن مواجه خواهیم شد.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: به دلیل اینکه هیچ آگاهی‌بخشی در این زمینه وجود ندارد که به افراد آموزش بدهد تا در فضای مجازی مانند دنیای واقعی رفتار کنند و شخصیت‌های واقعی خود را نشان بدهند، طبیعتاً نوعی سرخوردگی اجتماعی بین فردی در دوران دانشگاه شکل می‌گیرد.جدای از ابعاد جامعه‌شناختی که غیر حضوری شدن دانشگاه‌ها و آموزش مجازی می‌تواند داشته باشد، این موضوع دارای ابعاد روان‌شناختی نیز قابل بررسی است.
مجازی شدن آموزش اضطراب اجتماعی را افزایش می‌دهد
در این زمینه پادرا پولادسنج، روانشناس و متخصص مسائل نوجوانان و جوانان اظهار کرد: بزرگ‌ترین انگیزه دانشجویان بعد از دریافت مدرک و سطح علمی ارتباطات اجتماعی و گسترش روابط اجتماعی است که متاسفانه با مجازی شدن دانشگاه‌ها به دلیل شیوع کرونا این فضا از بین رفته است.
وی ادامه داد: دورهمی‌های دوستانه، کارهای گروهی کلاسی و فعالیت‌هایی نظیر این انگیزه دانشجویان را افزایش می‌داد و موجب تقویت روحیه رقابت‌پذیری و برتری‌جویی در افراد می‌شد در حالی که چنین فضایی در حال حاضر وجود ندارد.
این روانشناس با اشاره به اینکه فضای یک طرفه بین استاد و دانشجو بدون ارتباط با دانشجویان دیگر فضای خوبی نیست، گفت: این فضا موجب به تأخیر افتادن رشد اجتماعی افراد می‌شود.
این متخصص مسائل نوجوانان و جوانان ادامه داد: عدم حضور در کلاس درس و برگزاری آنلاین کلاس‌ها موجب می‌شود که دانشجویان بعدها که در کلاس درس حاضر می‌شوند آمادگی و توقع بروز حوادث غیرمترقبه را نداشته باشند و نارضایتی در بین آن‌ها افزایش پیدا کند. به طور مثال قبلاً دانشجویان حتی این انتظار را داشتند که حین تدریس برق قطع می‌شد و استاد به تدریس خود ادامه می‌داد اما در حال حاضر این مسائل برای دانشجویان قابل پذیرش نخواهد بود.
وی با اشاره به اینکه با توجه به کیفیت پایین آموزش مجازی ممکن است در سال‌های آینده شاهد سطح پایین دانش و سرخوردگی بین دانشجویان و اساتید باشیم، افزود: پیش‌بینی می‌کنم به دلیل افت کیفیت آموزش دانشجویان ورودی 99 در مقطع لیسانس با تأخیر بتوانند مقطع تحصیلی خود را به پایان برسانند.
پولاد سنج ادامه داد: در سال‌های گذشته نوجوانان و جوانان اسیر روحیات تنهایی شده‌اند و تشکیل گروه‌ها و کانون‌های دانش‌آموزی بین آن‌ها دیده نمی‌شود و این مسئله تا دانشگاه نیز ادامه پیدا می‌کند. در حال حاضر شیوع ویروس کرونا و مجازی شدن آموزش این موضوع را تشدید کرده است.
وی خاطرنشان کرد: اساتید باید دانشجویان را تشویق به ارتباط با یکدیگر و تشکیل گروه‌های مختلف برای تعامل کنند و از طرق مختلف ارتباطات جمعی و فعالیت‌های گروهی را بین دانشجویان تقویت کنند.
این روانشناس افزود: مجازی شدن دانشگاه‌ها در دو حوزه آسیب ایجاد می‌کند که یکی از این حوزه‌ها رشد عملکرد اجتماعی افراد است. که به دلیل عدم حضور در دانشگاه شخصیت اجتماعی افراد به‌درستی شکل نمی‌گیرد و جامعه را با رشد تأخیریافته در حوزه شخصیت روبه‌رو می‌کند و در نهایت ما با جوان‌های 20 و چندساله‌ای روبه‌رو هستیم که کارکرد اجتماعی آن‌ها در حد نوجوان 16 ساله است.
وی ادامه داد: همچنین ادامه‌دار شدن این روند احتمال افزایش اضطراب اجتماعی با عدم حضور در محیط‌های مختلف نظیر دانشگاه را تشدید می‌کند و موجب ترس از حضور در محیط جامعه و عدم شناخت محیط می‌شود.
و در پایان ...
با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد ویروس کرونا مهمان ناخوانده‌ای است که اگرچه هنوز ابعاد پنهان زیادی دارد که شناخته نشده اما در همین ابتدای راه آسیب‌های زیادی را به ساختارهای اجتماعی به خصوص دانشگاه وارد کرده و موجب نابودی کلونی‌های دوستی و روابط بین فردی شده است و جامعه‌پذیری افراد و رشد شخصیت جوانان را با اختلال روبه‌رو می‌کند.
در این رابطه سه راه پیش‌روست اول آنکه با رعایت بهداشت و سیاست‌گذاری‌های دقیق سلامتی زنجیره ابتلا به کرونا را قطع کنیم و این ویروس را از بین ببریم که با توجه به شدت و وسعت اپیدمی و سرعت انتقال ویروس و همچنین نبود مدیریت صحیح، در کوتاه مدت امر بعیدی به نظر می‌رسد.
راه دیگر این است که با استفاده از خرد جمعی و بهره‌گیری از نظر متخصصان، سازوکارهای مناسبی به منظور تقویت روابط بین فردی ایجاد شود. همچنین می‌توان با آموزش اساتید و ترغیب دانشجویان برای تشکیل گروه‌های دوستی و به‌کارگیری راهکارهای روانشناسی از نابودی کامل کارکردهای اجتماعی دانشگاه جلوگیری و با کمترین آسیب روانی و جامعه‌شناختی این دوران را سپری کرد.
و راه آخر هم این است که با تسلیم مطلق، تغییر ساختارهای اجتماعی و روابط بین فردی و مرگ تجارب زیستی افراد را به تماشا بنشینیم و خود را برای نحوه جدیدی از زندگی، ارتباط، علم‌آموزی و اشتراک‌گذاری احساسات آماده کنیم که خوب یا بد تفاوت بسیار فاحشی با گذشته خواهد داشت.
انتهای پیام/4040/پ
انتهای پیام/