تأثیر «دنیای قشنگ نو» در دنیای علم و تخیل/ کتابی برای پیشگویی پیشرفت فناوری

گروه فناوری خبرگزاری آنا- نوید فرخی: آلدوس هاکسلی، نویسنده و فیلسوف بریتانیایی است که بیش از همه به دلیل نگارش کتاب «دنیای قشنگ نو» (Brave New World) در ژانر علمی‌-تخیلی شناخته می‌شود. رویدادهای این داستان در سال ۲۵۴۰ میلادی اتفاق می‌افتد و در مورد جامعه‌ای است که در آن از مهندسی ژنتیک برای زاد و ولد انسان استفاده می‌شود و فناوری نقشی کلیدی را برای از بین بردن جنگ و فقر و رنج‌های غیرضروری انسان ایفا می‌کند. این کتاب تاکنون چندین بار به فارسی ترجمه شده است که از جمله می‌توان به برگردان‌های ح‍ش‍م‍ت‌ال‍ل‍ه‌ ص‍ب‍اغ‍ی‌، رضا فاطمی و سعید حمیدیان اشاره کرد. در این گزارش بر نکاتی راجع به این اثر مرور خواهیم کرد که در کمتر جایی بیان شده است.

«دنیای قشنگ نو» قرار بود در ابتدا هجو باشد

هاکسلی پیش از خلق مشهورترین اثر خود، بیشتر به عنوان یک طنزپرداز شناخته می‌شد. رمان‌های ابتدایی او «زرد کرومی»(Crome Yellow)، «علف عجیب»(Antic Hay)، و «آن برگ‌های عقیم»(Those Barren Leaves) به عنوان آثاری پارودی و آوانگارد در دهه 1920 شناخته می‌شدند. هاکسلی هنگامی که کار روی این رمان را آغاز کرد، در ابتدا مدنظر داشت یک کار تقلیدی تمسخرآمیز را از آثار پادآرمان‌شهری نویسنده برجسته علمی‌-تخیلی آن زمان یعنی اچ.جی.ولز(H. G. Wells) به رشته تحریر درآورد.   

سفری با قایق به هاکسلی الهام بخشید

یکی از عناصر اصلی که به هاکسلی الهام بخشید تا دنیای قشنگ نو را به رشته تحریر درآورد سفر آبی از سنگاپور به فیلیپین بود. او در آن سفر تصادفاً نسخه‌ای از کتاب «زندگی و حرفه من»(My Life and Work) اثر هنری فورد را که در سال 1922 به چاپ رسید در دست داشت. حتماً نقش برجسته فورد را در جامعه‌ای كه هاكسلی در دنیای قشنگ نو خلق کرده است به خاطر دارید!

منبع الهام دیگر نویسنده شهر سن‌فرانسیسکو بود

اگرچه هاکسلی در یک شهر تجاری در سوری انگلستان به دنیا آمد و بزرگ شد، اما دهه بیست در سفر خود به ایالات متحده به شدت تحت تأثیر این کشور قرار گرفت. فرهنگ جوان‌گرایانه سانفرانسیسکو تأثیر ویژه‌ای بر این نویسنده گذاشت. عصبانیت و برانگیختگی او نسبت به آنچه به عنوان اپیدمی مصرف‌گرایی و بی‌ادبی در سطح شهر ارزیابی کرده بود، به موضوعات اصلی  دنیای قشنگ نو مبدل شدند. او با وجود اینکه سبک زندگی در کالیفرنیا را نمی‌پسندید، در سال 1937 به هالیوود نقل مکان کرد.  

نظرات دانشمند زیست‌شناس بر پس‌زمینه دنیای قشنگ نو تأثیر گذاشت

در حالی که هاکسلی اذعان داشت تأثیرپذیری اصلی ادبی‌اش بیش از همه از اچ. جی. ولز بوده است اما بسیاری از محققان اعتقاد دارند که گرایش‌های علمی نویسنده را که در کتابش تبلور یافت، می‌توان در آرای متخصص ژنتیک و زیست‌شناسی تکاملی یعنی جان هالدین(J. B. S. Haldane) جستجو کرد. نظریات هالدین در زمینه خلق موجودات به روش نامتعارف در سال 1924 منتشر شد و مورد انتقاد قرار گرفت. هالدین از مؤسسان رشته علمی ژنتیک جمعیتی به شمار می‌رود. او برای اولین بار واژه«کلون»(clone) را که برگرفته از واژه‌ای یونانی است به کار برد. کلون امروزه به معنی تکثیر و تولید مثل غیرجنسی معنی می‌شود.   

هاکسلی این کتاب را خیلی سریع نوشت!

هاکسلی تحت تاثیر مسائل مختلفی که نمونه‌های آن در بالا قید شد و براساس جهان‌بینی فلسفی خود در سال 1931 نگارش کتاب دنیای قشنگ نو را آغاز کرد. به پایان رساندن این کتاب تنها چهار ماه زمان برد!

جرج اورول، هاكسلی را متهم به دزدی ادبی کرد

جرج اورول، نویسنده سرشناس «مزرعه حیوانات»(Animal Farm) و 1984(Nineteen Eighty-Four)، برای اولین بار این موضوع را در مجله تریبون مطرح کرد. او اثر هاکسلی را متاثر از رمان «ما»(We) که کتابی پادآرمان‌شهری اثر یوگنی زامیاتین(Yevgeny Zamyatin) است و در سال 1923 چاپ شده بود دانست و کار هاکسلی را پلاژياريسم قلمداد کرد.

اورول در مقاله خود که در سال 1946 منتشر شد در این مورد اظهار داشت: «دنیای قشنگ نو از آلدوس هاکسلی تا حدودی زیادی از آن کتاب [ما] برگرفته شده است. هر دو کتاب به شورش روح انسان بدوی در برابر جهانی منطقی، مکانیزه، بدون درد می‌پردازند و زمان رخ دادن اتفاق‌های هر دو داستان به ششصد سال بعد برمی‌گردد.» با این وجود هاکسلی ادعا کرد که تا مدت‌ها پس از پایان نگارش دنیای قشنگ نو، حتی اسم رمان «ما» اثر یوگنی زامیاتین به گوشش هم نخورده بود.

این کتاب در کشورهای مختلفی ممنوع شد

وقایع غیرمتعارف در کتاب دنیای قشنگ نو، خشم بسیاری از دولت‌های محافظه کار را به همراه داشت. این رمان در ایرلند و استرالیا در سال 1932 ممنوع شد و استرالیا این ممنوعیت را برای 5 سال حفظ کرد. هندوستان در سال 1967، این اثر را ممنوع اعلام کرد و آن را خارج ‌از اخلاق دانست.

این کتاب منجر به دعوایی حقوقی در مریلند آمریکا شد

در سال 1963 یک معلم مدرسه دولتی در ایالت مریلند به نام ری البرت پارکر(Ray Elbert Parker) به دنبال گنجاندن کتاب «دنیای قشنگ نو» در برنامه کلاس درس خود، از کار اخراج شد. در سیستم آموزشی ایالات متحده گاهی کتابهایی غیردرسی برای بالا سطح سواد عمومی دانش‌آموزان در برنامه درسی قرار می‌دهند و این یک رویه مرسوم است. پاركر كه اعتقاد داشت اخراج ناگهانی‌اش نقض حقوق وی است، موضوع را ابتدا به دادگاه منطقه‌ای و سپس دادگاه ایالتی کشاند. با این حال، هر دو دادگاه حکم به نفع شورای آموزش دادند و تلاش‌های این معلم فایده‌ای نداشت.

هاکسلی با گذشت زمان بیشتر نسبت به پیشگویی‌های خود وحشت کرد

هاکسلی در کتاب غیرداستانی خود که 27 سال پس از دنیای قشنگ نو به چاپ رساند(به نام Brave New World Revisited) وحشت خود را از تغییر ارزش‌های زندگی و شیوه‌های رفتاری جامعه ابراز داشت. او در این کتاب جامعه‌شناسانه، نگرانی خود را از قدم نهادن در مسیری که منجر به جامعه‌ای مشابه ویران‌شهر دنیای قشنگ نو است، مطرح کرد. از نظر هاکسلی حتی باید برای جلوگیری از بروز چنین تصمیماتی ضدانسانی‌ دست به اسلحه برد.

دنیای قشنگ نو در رسانه‌هایی به جز کتاب

از دنیای قشنگ نو چندین نمایشنامه رادیویی ساخته شده است. همچنین در سال 1980 فیلم دنیای قشنگ نو به کارگردانی برت برینکرهوف(Burt Brinckerhoff) و در سال 1998 فیلم دیگری به همین نام به کارگردانی لزلی ویبمن(Leslie Libman) و لری ویلیامز(Larry Williams) ساخته شد. در اکتبر امسال شبکه اینترنتی پیکاک نیز شروع به پخش سریال دنیای قشنگ نو کرد.

انتهای پیام/پ