6 چالش محمد بن سلمان در دوره بایدن

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، بعد از مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و پیروزی قاطع بایدن، در عرصه سیاست خارجی آمریکا در منطقه غرب آسیا، دو موضوع چشم‌نوازی می‌کند. اول مسئله برجام و ایران و دیگری موضوع چالش‌های پیش روی عربستان سعودی.

در موضوع اول همگان می‌دانیم بایدن که خود جزئی از توافق برجام در دوره اوباما بوده، بارها در کارزار انتخاباتی از موضوع بازگشت آمریکا به برجام و حذف تحریم‌های یک‌جانبه سخن گفته است. هنوز هم معتقد است که بهترین شیوه تعامل با پرونده هسته‌ای ایران از کانال برجام و توافق 1+5 می‌گذرد. هرچند تحریم‌های وضع‌شده دوره ترامپ علیه ایران بسیار گسترده است و برداشتن آن‌ها برای بازگشت آمریکا به برجام به‌سادگی نیست اما به نظر می‌رسد عزم دولت بایدن برای بازگشت به برجام و توافق هسته‌ای با ایران جدی است و در این زمینه همراهی شرکای اروپایی آمریکا را نیز به دنبال دارد.

اما در موضوع دوم، بایدن و سایر دموکرات‌ها بارها و بارها تأکید کرده‌اند که سیاست‌های سلطه‌گرایانه، جاه‌طلبانه و جنگ‌طلبانه عربستان باید در منطقه متوقف شود. بایدن درباره یمن از واژه «جنگ فاجعه‌بار» استفاده کرده و حتی از تنبیه عربستان صحبت کرده که به نظر می‌رسد در دوره وی شاهد چالش‌هایی در عرصه روابط بین دو کشور و تغییرانی در عرصه تحولات منطقه‌ای باشیم. حال باید ببینیم در دوره ریاست جمهوری بایدن، محمد بن سلمان ولیعهد جوان عربستان که در طول دوره ترامپ با حمایت‌های گسترده دست به جنایت‌های زیادی در داخل عربستان، یمن، سوریه و .... زد، با چه مشکلاتی مواجه خواهد شد. با مروری کلی بر تحولات منطقه، می‌توان 6 چالش بزرگ احتمالی را در روابط عربستان سعودی و آمریکا در دوره بایدن شاهد باشیم:

1 – اولین مسئله، پرونده حقوق بشر محمد بن سلمان ولیعهد جوان است. بازیابی و باز کردن پرونده قتل جمال خاشقجی که دموکرات‌ها برخلاف ترامپ، موی دماغ ولیعهد شده بودند. بی‌تردید باز کردن این پرونده در کنار جنایات عربستانی‌ها در یمن، می‌تواند چالش‌های زیادی را پیش روی بن سلمان جوان قرار دهد که کمترین اثر آن، واگذاری امتیازهای بیشتر به آمریکاست. نکته دیگر اینکه دست ولیعهد جوان برای ادامه این مسیر بسته‌تر خواهد شد و نمی‌تواند مانند دوره ترامپ بدون مجوز و هماهنگی به جنایت آفرینی و جنگ‌افروزی‌های خود ادامه دهد.

2- فروش نفت و سروسامان گرفتن اوپک. در دوره بایدن اگر تحریم فروش نفت ایران و ونزوئلا در اوپک تعلیق شود، بازگشت دو شریک قدرتمند نفتی به بازارهای جهانی می‌تواند بازار نفت عربستان را با چالش مواجه کند. در حال حاضر نیز به دلیل مشکلاتی که عربستان از ناحیه کاهش قیمت نفت دارند، با کسری بودجه مواجه است و بازگشت ایران و ونزوئلا به بازارهای نفتی کابوسی به‌مراتب چالش‌زاتر برای بن سلمان خواهد بود.

3- سومین مسئله، بازگشت بایدن به توافق هسته‌ای برجام است. این ماجرا خاندان پادشاهی سعودی را آشفته کرده است، بازگشت آمریکا به برجام، به معنی لغو تحریم‌ها و قدرت گرفتن ایران است، درواقع فروش نفت و رونق گرفتن مجدد صنعت نفت ایران، توسعه واردات و صادرات ایران، بازگشت بازار 80 میلیونی ایران و نهایتاً تقویت نفوذ منطقه‌ای ایران همگی سران عربستان را آشفته کرده است.

4- به نظر می‌رسد مصونیت منطقه‌ای عربستان با ریاست جمهوری بایدن به پایان برسد. با توجه به رویکرد بایدن به یمن، اقدامات و جنایات عربستان در یمن متوقف خواهد شد، بایدن از گزینه تنبیه عربستان در یمن و تلاش برای استقرار دولت مشارکتی و وحدت ملی سخن گفته و جنگ یمن را فاجعه‌بار خوانده است. به‌طورکلی می‌خواهد اولویت‌های آمریکا در خاورمیانه در واشنگتن تدوین شود نه ریاض. این مسئله می‌تواند به مصونیت‌های بلندپروازانه بن سلمان در منطقه پایان دهد.

5- به‌طورکلی میراث دموکرات‌ها در خاورمیانه، مذاکره، مدیریت مناقشه‌های منطقه‌ای و ایجاد حرکت به سمت پذیرش تمام کشورها در فرآیند مسئولیت‌پذیری است و در این زمینه قطعاً به دنبال تقویت قدرت بازیگران جدید منطقه‌ای خواهند رفت. ممکن است «محمد بن زاید» حاکم امارات متحده عربی برای بایدن به نسبت محمد بن سلمان، شریک قابل‌اعتمادتری باشد. بن زاید در جنگ یمن نیز مسیر خود را از عربستان جدا کرد و بایدن هم علاقمند به دخالت مستقیم کمتری در غرب آسیاست. بر همین اساس منصفانه است اگر بگوییم عربستان در دوره بایدن محبوب واشنگتن نخواهد بود.

6- در دوره ترامپ، ملک سلمان و فرزندش محمد بن سلمان با سرکوب گسترده داخلی، حذف رقبا و مخالفان در داخل و خارج توانستند برای خود نفوذ و مشروعیت ایجاد کنند. درواقع ترامپ با دوشیدن این گاو شیرده، دست بن سلمان را در مسائل داخلی و خارجی و ادامه جنگ‌افروزی و بلندپروازی‌هایش در غرب آسیا باز گذاشت، که بی‌تردید با نگاه بایدن و سیاست خارجی دموکرات‌ها در تضاد است و در این زمینه نیز بن سلمان با چالش‌هایی مواجه خواهد شد.

به نظر می‌رسد با آمدن بایدن و تغییر در سیاست خارجی آمریکا در عرصه خاورمیانه، شاهد چالش‌ها و نگرانی‌های جدی برای تاج‌وتخت ولیعهد جوان عربستان سعودی باشیم که کمترین احتمال آن، تدوین سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکا در واشنگتن و کاخ سفید باشد نه در ریاض و دیوان پادشاهی ملک سلمان.

* عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا

انتهای پیام/4106/