از قصیده‌های ویژه قبایل عرب تا آیین شمع‌گردانی خراسانی‌ها در اربعین حسینی
به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، مراسم‌های عزاداری که به مناسبت عاشورا و زیارت اربعین برای زنده نگاه داشتن واقعه شهادت امام حسین(ع) و 72 تن از یاران و اهل بیت شان در میدان حماسه کربلا در سال 61 هجری (680 میلادی) برگزار می‌شود، از جمله آیین‌های ویژه و منحصر به فردی است که شیعیان عراق تا به امروز آن را انجام داه و به آن پای بند بوده‌اند.
دسته‌ها و کاروان‌های خدمتگزار و «هوسه‌خوانی» قبایل عرب جنوب عراق در این مسیر از نکات ویژه این پیاده‌روی معنوی است. آیین عزاداری اربعین در کربلا از روز پانزدهم ماه صفر آغاز می‌شود.
زیارت اربعین
زیارت اربعین عبارت است از زیارت مرقد مطهر امام حسین(ع) در روز بیستم ماه صفر؛ که عزاداران و شیعیان عراق پس از گذشت چهل روز از شهادت امام حسین(ع) در روز اربعین انجام می‌دهند به روز «برگرداندن سر مقدس» نام گرفته است چراکه سر امام حسین(ع) در چنین روزی به کربلا بازگردانده شد و چهل روز پس از شهادت امام به بدن مطهر ایشان ملحق شد.
در بزرگداشت‌های شیعه، پس از روز عاشورا، روز اربعین مقام دوم را دارا است و مشارکت مردمی در این روز، بسیار گسترده است و جمعیتی انبوه از شیعیان عراق و دیگر اماکن، با پای پیاده و به شوق زیارت مرقد امام حسین(ع) و تبرک جستن به آن، راهی کربلا می‌شوند. این سفر زیارتی، چندین روز و گاه چندین هفته طول می‌کشد.
در این سفر معنوی مراسم‌های گوناگون و خاصی چون هوسه برگزار می‌شود.
هوسه
در آیین هوسه، عزاداران در یک طرف جاده، دایرهوار می‌ایستند و در میان این جمع، یکی در حال خواندن «هوسات» یعنی قصیده‌های ویژه قبایل عربی جنوب عراق و فرات اوسط است که ارزش‌هایی همچون قهرمانی و شجاعت و خصوصیات والای قبیله یا یکی از افراد آن را بیان می‌کند.
غالباً از این گونه اشعار در اثنای جنگ‌ها و مرثیه‌سرایی برای یکی از افراد قبیله، یا برای برانگیختن عزم و همت مردان برای انجام کارهای سخت و بزرگ استفاده می‌شود.
هنوز شاعر به پایان قصیده خود نرسیده که جماعت اطرافش دم می‌گیرند و یک بیت از آن قصیده را همراه با حرکات موزون و با حرکت دایرهوار تکرار می‌کنند. خواندن هوسه را سه تن از شاعران پی می‌گیرند و شرکت‌کنندگان که اکثراً از جوانان هستند، حلقه وار می‌گردند و حرکات خاص انجام می‌دهند.
از دیگر اماکن مذهبی که در اربعین حسینی میزبان عشاق حسینی زیادی است خراسان رضوی در ایران است. هر ساله در خراسان و در جوار بارگاه امام رضا (ع) آیین‌ها و مناسک متعددی چون پرده‌خوانی، خطبه‌خوانی، مصیبت‌خوانی و روزه‌خوانی در قالب تعزیه به نمایش در می‌آید و سپس هنرمندان هنرهای نمایشی و تعزیه با ارائه برنامه‌های تعزیه‌خوانی به میدان آمده تا از این طریق میثاق خود را با حماسه سترگ کربلا و قیام حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) و یاران وفادارش به منصه ظهور رسانند.
آیین «گل‌مالی»
در این میان آیین «گل‌مالی» نیز یکی از رسوم ویژه‌ای است که از روی عشق و علاقه وافر توسط ترک‌های خراسان که از دیرباز به شجاعت و شهامت و دلدادگی به اهل بیت(ع) معروف بوده‌اند در ایام ماه محرم به ویژه اربعین حسینی برگزار می‌شود.
خراسان رضوی به ویژه ترک‌های این منطقه هر ساله در عزای امام حسین (ع) لباس سیاه بر تن می‌کنند و در روزهای تاسوعا و عاشورا و اربعین حسینی بر سر و صورت خود گل می‌مالند و در فراق سرور و سالار شهیدان با آداب خاصی سینه‌زنی می‌کنند.
آیین «شمع‌گردانی»
اهالی خراسان پس از 40 روز گریستن در سوگ و شب زنده‌‌داری برای امام حسین (ع) در شب اربعین به مساجد می‌روند و برای برآورده شدن حاجات و خواسته‌های خود شمع روشن می‌کنند. این مراسم در بین ترک‌های خراسان رضوی به آیین «شمع‌گردانی» معروف شده است.
پذیرایی با خرما و چای
در روز اربعین حسینی بر در منازل تمامی خراسانی‌ها به خصوص ترکان خراسانی خرما، چای و شله زرد برای پذیرایی از هیأت‌های مذهبی در کوچه‌ها و محلات قرار داده می‌شود. این رسم یکی از رسوم کهنی است که در این سرزمین برای گرامیداشت یاد و خاطره سرور و سالار شهیدان انجام می‌گیرد.
در روز اربعین کاروان‌های عزاداری با پای برهنه عازم حرم رضوی می‌شوند و سنج‌زنان و طبل‌کوبان کوچه‌ها و محله‌ها را طی می‌کنند تا با همراهی عزاداران دیگر که اکثراً مردم شهر هستند، وارد حرم می‌شوند.
گردهمایی در جوار امامزاده‌های استان سمنان
آیین عزاداری اربعین حسینی در دهه آخر ماه صفر از آیین‌ها و مناسک عاشورایی مهم استان سمنان محسوب می‌شود. مردم متدین این استان در اربعین حسینی با مراجعه به امامزاده‌ها و بقعه‌های متبرکه ضمن سینه‌زنی و نوحه‌خوانی خطبه‌های امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س) را گوش می‌دهند.
چایینه در ایلام
در فرهنگ تشیع، مردان در سوگواری سالار شهیدان امام حسین (ع) و یارانش، نقش فعال‌تری دارند اما در میان مردم ایلام، زنان در رسم «چایینه» دیگر تنها شاهدان اندوهگین نیستند و به اجرای مراسم ویژه‌ای می‌پردازند. از جمله این چایینه‌ها می‌توان به چایینه حضرت قاسم (علیه السلام) در روز هفتم، چایینه حضرت عباس (ع) در روز هشتم، چایینه امام حسین (ع) در روز دهم و چایینه روز اربعین حسینی اشاره داشت .به طور مثال در چایینه قاسم، بر تن دختری جوان و ازدواج نکرده لباس عروسی می‌پوشانند و پس از آن چایینه خوان‌ها، این رسم را به جا می‌آورند.
حرکت کاروان ذوالجناح ضیابر به صومعه‌سرا
با توجه به اهمیت مراسم عزاداری اربعین به عنوان یکی از تاثیرگذارترین برنامه‌های مذهبی برای مردم ضیابر، اربعین حسینی در صومعه سرا به صورت یک فرهنگ نهادینه شده است.
مراسم اربعین حسینی شهرستان ضیابر شامل مداحی، سینه زنی، برگزاری نماز جماعت و اطعام است همچنین هیأت ذوالجناح ضیابر به شکل نمادین و به عنوان کاروان اسرای کربلا به سمت صومعه سرا حرکت می‌کند.
انتهای پیام/