روایتی از کارایی عشق و علاقه در واحد فناور گیاهان دارویی/ از شیرینی اشتغالزایی تا رسیدن به مرحله دانش‌بنیان

گروه استان‌های خبرگزاری آنا - مجتبی آزادیان؛ واحد فناور کچوان با مدیریت مهرداد عطایی‌کچویی همکاری خود را در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد از هسته فناور آغاز کرد، سپس مرحله پیش‌رشد، سپس رشد را طی کرد و پس از آن تبدیل به واحد فناور کچوان شد. نام شرکتی هم که اکنون در حال طی‌کردن مراحل دانش‌بنیان خودش است، «آویش گل سپاهان» است.

به‌منظور آشنایی با فعالیت‌ها و محصولات تولیدشده در این مرکز با مهرداد عطایی‌کچویی رئیس مرکز تحقیقات فرآوری گیاهان دارویی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد و رئیس واحد فناور  آویش گل سپاهان (کاشت، تولید، فراوری و بسته بندی گیاهان دارویی ارگانیک) به گفتگو نشستیم که مشروح آن را می‌خوانید.

آنا: از چگونگی راه‌اندازی واحد فناور کچوان و روند کار در کشت گیاهان دارویی برایمان بگویید.

عطایی‌کچویی: بنده دانشیار گروه گیاهان دارویی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد هستم و در کنار تدریس، طرح‌های برون‌دانشگاهی زیادی چه برای پایان‌نامه‌ها و چه به‌عنوان کارهای پژوهشی کاربردی داشته‌ام. با شرکت ذوب‌آهن، شرکت فولاد، شرکت شهرک‌ها و شرکت‌های داروسازی مانند گل‌دارو و ... در پروژه‌های مختلف همکاری کرده‌ام و این کار انگیزه‌ای شد تا بتوانیم گیاهان دارویی را برای دانشگاه تولید کنیم.

آخرین کاری که برای سد و نیروگاه اصفهان انجام دادیم، این بود که 12 گونه گیاه دارویی را برای‌شان بومی‌سازی کردیم. دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد حدود 30 تا 40 هکتار زمین تحقیقاتی داشت که از آب موجود فقط برای تولید مختصری یونجه یا جو استفاده می‌شد. با صحبتی که با دانشگاه انجام شد و  همکاری رئیس وقت دانشگاه آزاد اسلامی چهارمحال و بختیاری برنامه‌ریزی و به‌رغم سنگ‌اندازی‌ها پایه‌های قرارداد بسته شد در دوره فعلی مدیریت دانشگاه این موضوع نهایی شد و قراردادی منعقد کردیم و حدود 3.6 تا چهار هکتار از زمین‌های مزرعه تحقیقاتی واحد شهرکرد را زیر کشت گیاهان دارویی بردیم.

پیش از اینکه این کار را انجام دهیم، به‌دلیل اینکه محصولاتی که در قسمت سد و جاهای دیگر تولید کردیم، به‌صورت محصولات سالم و گواهی‌شده تولید می‌شد و آنها را به‌صورت پایلوت بسته‌بندی هم می‌کردیم، انگیزه‌ای شد تا برای اخذ مجوزهای لازم اقدام کنیم. راه بسیار سختی را طی کردیم تا بالاخره پس از دو سال موفق شدم 19 مجوز سیب سلامت از سازمان غذا و دارو روی محصولات ترکیبی و مختلف گیاهان دارویی اخذ کنیم.

تاکنون روال کار بسیار خوب بوده است و پوستری هم برای جذب دانشجو طراحی و شرایط را اعلام کرده‌ایم. خوشبختانه در ثبت‌ نام اولیه و در رشته‌هایی که تاکنون اصلاً ثبت‌ نام نداشته‌ایم، حدود 18 نفر در پیش‌ثبت‌نام اولیه ثبت‌ نام کرده بودند که اثر مثبتی در جذب و برای کاری که با آموزش و پرورش و ... انجام می‌دادیم، داشت.

از دانشجویان دکتری برای فعالیت‌هایی که انجام می‌شود، استفاده کردیم و مدیریت کار را آنان انجام می‌دهند. دانشجویان دکتری رشته گیاهان دارویی در مرکز رشد فعالیت مستمر دارند که موجب می‌شود خودشان کار را به‌خوبی یاد گرفته و برای قسمت‌های بعدی سفیر باشند. علاوه‌ بر اینکه در این مرکز هم کسب درآمد دارند.

با سختی و مشقف فراوان بالاخره مجوزهای لازم را گرفتیم، وقتی دیدم زیرساخت‌های آماده را داریم با سرمایه خودم تمام وسایل بسته‌بندی را خریداری کردم. در کنار وامی که از پست‌بانک گرفتم، دو سال پیش بیش از 300 میلیون تومان برای خرید وسایل بسته‌بندی هزینه کردم. سپس از طریق مرکز رشد واحد شهرکرد مکانی به بنده اختصاص داده شد که «دکتر جهانگیری» رئیس مرکز هم در حد توانایی حمایت کرد و وسایل را در مکان جدید مستقر کردیم.

از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری امتیاز مدل سطح آمادگی فناوری (Technology Readiness Level) در پایه 9 را گرفته‌ام. تعدادی ثبت‌ اختراع روی بحث گیاهان دارویی داشتیم. همه اینها عواملی شد که بتوانیم با دیدگاه کیفی و با افزایش گیاهان دارویی، هم کیفیت و هم کمیت گیاهان دارویی مزرعه را افزایش دهیم.

با توجه به مشکل کم‌آبی که در کشور وجود دارد، یک مزرعه را بر مبنای سیستم‌های نوین آبیاری، تیپ‌کشی و روی تیپ‌ها را پلاستیک‌ کشیدیم و بعد خاک دادیم و با این روش مصرف آب را بسیار کم کردیم و مسئولان قسمت گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی نیز چند بار از این مکان بازدید کردند.

به‌دلیل اینکه طرح را در قالب طرح برون‌دانشگاهی انجام می‌دادیم، آنها هم دستی بر آتش داشتند و کمک‌هایی کردند و خیلی خوشحال شدند؛ چراکه طرحی بود که به‌عنوان طرح نمونه کشوری در گیاهان دارویی شناخته و به وزارت کشاورزی ارسال شد.

سیستم‌هایی نیز برای کوددهی ونتوری راه‌اندازی کردیم و مصرف کود را یک‌دهم تا یک پانزدهم پایین آوردیم. به‌طور مثال مصرف 200 کیلوگرم کود اوره در هکتار را به 10 کیلوگرم در یک هکتار کاهش دادیم. حدوداً 10 تا 12 کیلوگرم فسفات استفاده کردیم، در حالی که کشاورزان بالای 300 کیلوگرم کود اوره در حالت عادی در هر هکتار استفاده می‌کنند که هم زمین را خراب می‌کند و هم نیاز آبی را بسیار بالا می‌برد.

در بیلان کشاورزی بین 800 تا هزار و 200 مترمکعب آب برای یک هکتار مصرف می‌شود؛ اما ما مصرف آب برای یک هکتار را به 60 تا 70 هزار متر مکعب رساندیم و با وجود مصرف بسیار کم آب؛ تولید محصول خیلی عالی بود و این موضوع را حتی با نصب کنتور در مزرعه ثابت کردیم. امام جمعه شهرکرد، مسئولان استانداری و شورای شهر هم از این مزرعه بازدید و ابراز رضایت کردند و برای‌شان جالب بود؛ چراکه واقعاً طرح نوینی در استان محسوب می‌شد.

10 نوع گیاه دارویی را در این مزرعه کشت کردیم، حتی گونه‌هایی را هم که مربوط به استان چهارمحال و بختیاری نبود، کشت کردیم تا نتایج آن را بررسی کنیم. به‌طور مثال از گونه‌هایی که در استان سیستان و بلوچستان کشت می‌شد و می‌گفتند که نمی‌توان کشت کرد، در این مزرعه کشت کردیم و به یاری خدا نتیجه داد. یک‌سری گونه‌های بومی را هم کشت کردیم و منتظریم تا نتایج آن را پس از پاییز و زمستان ببینیم.

ما همکاری خود را در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد از هسته فناور آغاز کردیم، سپس مرحله پیش‌رشد، رشد و پس از آن تبدیل به واحد فناور کچوان شدیم. در سازمان مالکیت‌های معنوی هم ثبت برند کردم و سازمان غذا و دارو برند کچوان را می‌شناسد. نام شرکتی هم که در حال طی‌کردن مراحل دانش‌بنیان آن هستیم، آویش گل سپاهان است.

روی این شرکت  برای گیاهان دارویی ثبت اختراع داریم و از طرفی هم به‌دلیل اینکه تولید گیاهان دارویی‌ با روش خاص بوده است، همزمان در پارک علم و فناوری یک‌سری برنامه‌ها را پیش می‌بریم.

آنا: آیا در زمینه مقابله با کرونا هم محصول یا محصولاتی تولید کرده‌اید؟

عطایی‌کچویی: بله، گیاهی به نام اکیناسه (سرخارگل) که زادگاه آن در آمریکاست و در اینجا شناخته‌شده نبود؛ ولی به مرور آن را سازگار و کشت کردیم و به‌منظور استفاده در مبارزه با سرماخوردگی توصیه کردیم. اکنون بین عطاری‌های شهرکرد برای خرید این دارو رقابت وجود دارد، به‌طوری که برای آنها سهمیه در نظر گرفته‌ایم.

تأییدیه یک ترکیب را نیز از انجمن طب سنتی ایران گرفته‌ایم که ترکیبی برای افزایش سیستم ایمنی بدن است. ما داروساز نیستیم و ادعای داروی ضدکرونا هم نداریم؛ ولی بدن‌هایی که تحمل و ایمنی‌شان بالاتر است، مقاوم‌تر هستند.

اکیناسه و ترکیب آن با دو سه گیاه دیگر بسیار عالی جواب داده و خیلی‌ها مصرف می‌کنند و برای‌شان هم تأثیرگذار بوده است. به‌دلیل اینکه محصول اینجا نبود و ما آن را کشت کردیم، خواهان زیادی داشت و چیزی از آن برای ما نماند.

آنا: آیا درآمدزایی هم از محصولات تولیدشده در واحد فناور کچوان داشته‌اید؟

عطایی‌کچویی: بیش از 400 گونه گیاه دارویی در استان چهارمحال و بختیاری وجود دارد و ما محصولاتی را انتخاب کردیم و به‌منظور آشنایی دانشجویان ارشد و دکتری و برای اینکه خدمتی به دانشگاه کرده باشیم، بدون اینکه تا این لحظه هیچ پولی از دانشگاه گرفته باشیم در کنار جاده کلکسیونی از گیاهان دارویی را ایجاد کردیم که حداقل بتوانیم 80 گونه رایج را برای آشنایی مشاغل خانگی، دانشجویان و خانواده‌های مختلف کشت کنیم، همه آنها تابلو دارد و با سیستم آبیاری نوین آبیاری می‌شود؛ بنابراین تعدادی از گیاهان دارویی که جنبه بازارپسندی، اقتصادی و صادراتی‌ داشته و امتحان خود را پس داده‌اند، انتخاب کردیم.

این محصولات خواهان زیادی دارد و چیزی نیست که روی دست‌مان بماند و همه شرکت‌های داروسازی، عطاری‌های سطح شهر و مراکز سلامت به محصولات ما نیاز دارند.

آنا: در زمینه کسب درآمدهای غیرشهریه‌ای با دانشگاه قرارداد دارید؟

عطایی‌کچویی: بله، قرارداد داریم. هنوز میزان درآمد را محاسبه نکرده‌ایم و آخر فصل پاییز محاسبه خواهد شد؛ چراکه هنوز در حال برداشت هستیم و در پایان به همراه نماینده دانشگاه و یکی دو نفر از همکاران بخش مالی درآمد برآورد خواهد شد. قرارداد ما به این صورت بود که 20 درصد از درآمد تولیدات متعلق به دانشگاه و 80 درصد متعلق به واحد فناور است.

اشتغال‌زایی هم از موضوعاتی است که در کار ما خیلی ارزشمند بوده است. در طول این فصل از کار(2 اردیبهشت تا 30 مهر 99) بیش از هزار نفر روزکارگر داشته‌ایم که در پروسه برداشت گل محمدی 240 نفر روزکارگر، کاشت گیاهان دارویی 431 نفر روزکارگر و مرحله داشت، نگهداری و ... 330 نفر روزکارگر را شامل می‌شود و حدود 80 میلیون تومان پرداخت مزد به کارگران داشته‌ایم.  خانم‌های زیادی از خانواده‌های بدسرپرست یا بی‌سرپرست در این واحد مشغول به کار شدند و در برداشت، پاک‌کردن و سورتینگ، انتقال به خشک‌کن‌ها و حتی در بخش بسته‌بندی فعالیت کردند.

این اقدامات را به‌دلیل حس تعلقی که به دانشگاه دارم، انجام می‌دهم و به هیچ عنوان موضوع درآمد برایم مهم نیست؛ موفق شده‌ایم دانشگاه را در سطح استان و استان‌های مجاور مطرح کنیم. اکنون از اهواز، مشهد، همدان و ... درخواست محصول داریم و به‌نظرم اینها خیلی ارزشمند است.

سفر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی به واحد شهرکرد زمانی انجام شد که ما به‌دنبال کسب مجوزهای خود بودیم و دکتر طهرانچی خیلی از تعداد زیاد مجوزها خوشحال شد. بنده در آن زمان به وی قول دادم که در سال‌های بعد این مجوزها را به مرحله کشت و کار خواهیم رساند. اکنون خوشحالیم که به قول خود عمل کردیم.

انتهای پیام/4103/4062/