شکوه مجموعه جهانی تخت سلیمان از ایران تا یونسکو

میراث جهانی تخت سلیمان در نزدیکی شهر تکاب دربرگیرنده نشانه‌ها و بقایای استقرار انسان از هزاره اول قبل از میلاد تا قرن 11 هجری بوده است و بازدید این اثر پنج دوره از تاریخ تمدن بشر را برای علاقه‌مندان معرفی می‌کند و تخت سلیمان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و مشهورترین مراکز تاریخ تمدن ایران و جهان و یکی از 9 اثر ملی ثبت‌شده کشور در فهرست آثار تاریخی یونسکو  است.

تخت سلیمان، اثری متعلق به دوره ساسانیان است که در دشتی وسیع در جنوب آذربایجان غربی قرار دارد و در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است.

خلاصه ای از تخت سلیمان

محل...........آذربایجان غربی ایران

موقعیت.....42 کلیومتری شهر تکاب

تاریخچه..................حدود3500

میراث جهانی یونسکو... i.ii.iii.iv.vi

قدمت و علت معروفیت تخت سلیمان

یکی از دلایل معروفیت تخت سلیمان وجود یکی از آتش کده های مشهور ساسانی است که محل تاح گذاری پادشاهان این سلسله بوده است البته در این محوطه آثاری از دوره هخامنشی و مادی نیز به چشم می خورد.

قدمت تخت سلیمان به‌عنوان زادگاه زرتشت به سه هزار سال می‌رسد و آتش جاویدان آن به مدت هفت قرن نماد اقتدار آیین زرتشت و حکومت ساسانی محسوب شده است .

نگاهی بر معماری تخت سلیمان

در حفریات مربوط به تخت سلیمان همواره جریان های رسوبی ساخته شده از طغیان آب به چشم می خورد که در این حفریات یک محوطه مسکونی بدست آمده است و کاملا از دوره های جدید مجزا می باشد.

خانه های محوطه مسکونی هخامنشی با خشت روييك پي به ضخامت 60 سانتيمتري از سنگ لاشه با تكنيك جناقي ساخته شده است و دارای اتاق های کوچک با زاویه مایل و طرحی ساده می باشند که هیچ کدام به طور کامل مشخص نشده اند.

کف اتاق ها و حیاط ها با تخته سنگ، سنگ فرش شده اند و خمره هایی دفن شده از اجاق ها و کوره ها که در اثر نفوذ آب متلاشی شده اند بدست آمده.

ديوار خانه ها روي يك صفحه رسوبي قرار دارد و براي تدفين در اتاقها وكنار آنها گورهاي بيضي شكلی وجود دارد كه اسكلت آن ها در حالات مختلف و بيشتر در حلت جمع شده است بدست آمده و گود های کوچک کنار گود ها برای اشیایی که همراه مرده دفن می شود، کاملا مشخص است.

 مشاهدات این لایه به قرن 6و 5 قبل از میلاد می رسد.

دوره های معماری در تخت سلیمان

دوره اول  .......550 _ 323 ق . م

دوره دوم....600 _ 500 حکومت ساسانی

دوره سوم...... 600 _ ب . م دوره دوم حکومت ساسانی

دوره چهارم.....حکموت مغولان آباخان مغول

 دریاچه تخت سلیمان تکاب

تخت سلیمان در کنار دریاچه طبیعی زیبایی قرار گرفته است که آب آن در عمق 120 متری می جوشد. البته این آب به دلیل املاح زیاد برای آشامیدن و کشاورزی مناسب نیست.

در دوره کوروش هخامنشی تا ساسانیان هر زمان که دشمن حمله می کرد اشیا گران قیمت را در آب دریاچه می انداختند به همین دلیل افسانه هایی در مورد وجود گنج در این دریاچه وجود دارد و حتی گفته شده که انگشتر حضرت سلیمان در کف این دریاچه است و دست نخورده باقی مانده است.

در شمال دریاچه تخت سلیمان آتشکده آذرگشسب قرار دارد که مهم‌ترین اثر تاریخی این مجموعه است و جلوی آن حیاط شمالی آتشکده و در شرق آن محل آتش مقدس است و در سمت شرق آتشکده تالار ستون‌داری  قرار دارد.

دروازه عمومی تخت سلیمان

تخت سلیمان دارای دو دروازه عمومی و خصوصی بوده است که یکی دروازه شمالی که حدوداً هفت متر پایین‌تر از سطح طبیعی تخت سلیمان قرار گرفته است و دیگری در سمت جنوب شرقی می باشد که در حال حاضر جهت ورود از آن استفاده می شود.

جام عیسی مسیح (ع)

بقایای زندگی انسان ها در این مجموعه کشف شده است و مورخان بر این باورند که جام مقدس حصرت عیسی مسیح (ع) که در آخرین شب زندگی از آن نوشید در این شهر نگهداری می شده است.

کوه زندان سلیمان

در سه کیلومتری غرب تخت سلیمان، کوهی مخروطی شکل و میان تهی قرار دارد که هزاران سال پیش بر اثر رسوب کانی های آب دریاچه به وجود آمده است.

این کوه در زمان 830 تا 660 پیش از میلاد، محل نیایش مانایی ها بوده است و در زمان رونق آتشکده آذرگشسب ساسانیان از کوه زندان سلیمان و برخی از واحدهای آن مانند قلعه نگهبانی استفاده می‌کردند.

برطبق نظریه بسیاری از باستان شناسان  این کوه در ابتدا مانند دریاچه تخت سلیمان بوده است که به علت خشکی آب به وضع کنونی درآمده است که البته در اطراف این کوه چشمه های آب گرم متعددی وجود دارد که دارای خاصیت درمانی هستند.

دیواری همانند کمربند در فاصله 65 کیلومتری از این کوه وجود دارد که اندازه طول آن 800 متر می باشد.

یک از شگفتی های کوه زندان وجود چشمه های گازدار و گاز داخل گودال می باشد که در حال حاضر نیز دیواره‌های فرونشسته یک چشمه گازدار در کف حفره کوه زندان فعال است.

بیشتر بخوانید:از کوه زندان تخت سلیمان چه می‌دانید؟

معبد آناهیتا

آناهیتا الهه آب بوده و مورد احترام ایرانیان باستان بوده است. این آتشکده در شمال شرقی دریاچه و به صورت یک حیاط مربعی با چهارستون مستطیلی و طاق‌های آجری می باشد.

بین دو قله دریاچه ای وجود دارد که از آب برف های ذوب شده است و پایین تر چشمه ای  وجود دارد که علت اصلی وجود معبد آناهیتاست.

این چشمه آب آشامیدنی موبدان را تامین می کرده و نام کوه برگرفته از ملکه صبا، همسر حضرت سلیمان می باشد.

تفرجگاه تابستانی آقاخان

تخت سلیمان در قرن هفت هجری و در زمان ایلخانیان و در دوره حکمرانی آقاخان به عنوان تفرجگاه تابستانی مورد استفاده قرار می گرفته است به این منظور این حکمران مغول بناهای مختلفی همچون سالن شورا، ایوان شرقی و ساختمان‌های هشت و 12 ضلعی به آن اضافه کرد.

ساختمان آتشكده

آتشکده ساسانی در مفهوم (آیدنه) به معنی پرستشگاه است و به شكل هاي كاملآ متفاوت از چهار طاقيهاي ساده تا آتشكده هايي با فضاهاي زياد بنا شده اند و شکل معابد یونانی و یا رومی را ندارند.

این آتشکده اتاق های زیادی دارد در مرکز بنای آتشکده معمولا یک اتاق مربع به شکل یک چار طاقی با محراب آتش ساخته شده است. در دومین اتاق که در آن آتش را برای نیایش شعله ور می کردند.حیاط ها، باغ ها، انبار ها، سکونتگاه موبدان و اتاق های خزانه جایگاه های دیگر مقدس آتشکده هستند.

از جلو ايوان جنوبي به چهار طاقي ينعی  مركز جايگاه مقدس از آجر ساخته شده و بخش مركزي از يك اتاق مربع شك با اظلاع 8 متر كه زماني داري سقف گنبدي بوده است تشكيل مي شود.

هر ضلع اتاق دارای یک طاق عریض است به همین علت به آن چهار طاقی می گویند. دور این اتاق مرکزی یک دالان امتداد پیدا می کند که این دالان زمانی به وسیله نرده های باریکی از اتاق مرکزی مجزا بوده است. این اتاق مخصوص مراسم نیایش بوده است.

آتشدان در يك گود چهار گوش در كفي از 8 رديف آجر ايجاد شده است وچهار سكو با حفره هايي براي قرار دادن نوشابه اي كه در مراسم نيايش نوشيده مي شده قرار داشته .

ظلع شرقی آتشکده آذر گشنسب

در ظلع شرقی آتشکده آذر گشنسب اتاق صلیبی شکلی قرار دارد که یک حوض مربع شکل و چهار ستون را احاطه می‌کند. این چهار ستون پایه‌های آتشدان بوده‌اند.

در شمال آتشکده، یک حیاط مرکزی با مساحت تقریبی ۵۰۰ مترمربع و با ۱۵ ستون مکعبی شکل کشف شده است که مانند یک حیاط رواق دار می‌باشد.

در قسمت غربی آتشکده آذر گشنسب، در حد فاصل ایوان خسرو و آتشکده، کاخ اختصاصی خسرو قرار دارد و دارای یک مدخل اصلی ایوان دار در وسط می‌باشد که محوطه آن از ستون‌های سنگی حجاری شده به شکل طاق ضربی ساخته شده است. این کاخ از لحاظ سبک ساختمانی جزو بزرگترین کاخ های ساسانی است.

 ایوان خسرو تخت سلیمان

ایوان خسرو یکی از شاهکارهای معماری دوران ساسانیان است. این ایوان وسیع با ارتفاع 22 متر توسط طاقی هلالی شکل دهانه ای وسیع  دارد و مشرف به دریاچه است.

پایه های این ایوان با سنگ های ناصاف و حجاری شده ساخته شده بود که در زمان مغول تزئینات کاشی کاری، گچ کاری و مقرنس آن مرمت شده است.