سودای بلند پروازی در جماران

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، چند ماهی است که درگیری بین دولت و شهرداری بر سر ملکی از نهاد ریاست جمهوری در جماران بالا گرفته است. قرار بود محدودیت ارتفاع در این محله حذف شود، اما شورای عالی شهرسازی این موضوع را رد کرد اما همچنان برخی از مسوولان، اقدامات متفاوتی برای رسیدن به اهداف‌شان انجام می‌دهند.

محله جماران تا همین سه دهه قبل روستایی در حاشیه شهر بوده که با ادامه روند گسترش شهری به شکل محله‌ای درون شهر تغییر چهره پیدا کرد. جماران اما تنها یک محله قدیمی مانند سایر مناطق قدیمی تهران نیست. این محله یادآور زندگی امام خمینی ؟ره؟بنیانگذار انقلاب اسلامی و روزهای پرالتهاب اوایل انقلاب است. بعد از انقلاب این محله به‌خاطر قرار داشتن در دامنه جنوبی رشته کوه البرز و  آب و هوایی مناسب میزبان امام‌خمینی؟ره؟بود. بنیانگذار انقلاب اسلامی در دوران بیماری به توصیه پزشکان نیازمند سکونت در محله‌ای بود که آب و هوایی مناسب داشته باشد؛ همین مسأله باعث شد که محله جماران به‌عنوان محل سکونت امام خمینی انتخاب شود. خانه امام در کنار حسینیه جماران ریشه انقلاب را به این محله قدیمی گره زد. امام (ره) در ۲۸‌اردیبهشت‌۱۳۵۹ به منزلی اجاره‌ای در جماران، نقل مکان کردند و تا پایان عمر ساکن بودند. حضور امام و اعضای بیت ایشان در این منطقه، جماران را به محله‌ای سیاسی بدل کرد، چرا‌که مقامات ارشد کشور و حتی مقامات خارجی برای دیدار با امام در این منطقه رفت‌و‌آمد داشتند، همچنین برخی سران بلندپایه نظام مانند مرحوم هاشمی‌رفسنجانی تقریباً تمام سال‌های بعد از انقلاب را در محله جماران  ساکن شدند.

حالا بیش از چهل سال از آن روزها می‌گذرد. نیاوران، دزاشیب و تقریباً تمام محله‌های اطراف جماران پر شده‌اند از برج‌های بلند 
و سربه آسمان کشیده؛ جماران اما هنوز بافت سنتی خود را حفظ کرده است. گرچه با گشتی در این محله متوجه جدال سنت و مدرنیته خواهید شد اما همچنان بافت سنتی به ساختمان‌های بلندش می‌چربد. در جماران تنها چند ساختمان بلند خودنمایی می‌کنند اما هنوز تصویر آسمان و کوه‌های شمالی را مخدوش نکرده‌اند. جم سنتر مرکزخریدی چندین طبقه در خیابان جماران است که درست در مقابلش زورخانه‌ای متروکه قرار گرفته. زورخانه‌ای که تنها کاشی‌هایی که روزگاری نامش بر آن حک شده بود هم از بین رفته است، اما همین بافت سنتی و تاریخی است که به این محله هویت داده است. به‌طوری که تصمیم‌گیری درباره حفظ بافت سنتی آن در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت تا شاید جماران به‌عنوان هویتی در دسترس برای آیندگان باقی بماند.

ماجرا از اوایل دهه‌80 شروع شد. آن روزها مصوباتی مبتنی بر حفظ خانه امام ؟ره؟و حفظ محله جماران و همان چیزی که امام انتخاب کردند، تنظیم شد و حتی در قانون برنامه سوم توسعه تبدیل به قانون شد. صراحتاً در قانون مصوبه  مجلس و در این بند قانون گفته شده که برای بافت سنتی و تاریخی محله جماران یک مکانیسم قانونی درنظر گرفته شود. اگر که نیاز به تملک است، تملک شود و وزارت شهرسازی وظیفه دارد که زمین معوض را در اختیار شهرداری تهران بگذارد. آن بخش‌هایی هم که تملک شده، تبدیل به فضای گردشگری شود. براساس همین مصوبه مجلس هم شورای‌عالی معماری و شهرسازی در سال‌80 مصوبه‌ای داشت که محدودیت‌هایی در ساخت‌وسازها ایجاد کرد. محدودیت‌هایی در ارتفاع، محدودیت در کاربری‌ها و محدودیت در تغییر گذرها طبق این مصوبه لازم‌الاجراست.

ملک پرسروصدای ریاست جمهوری

داستان از نامه‌ای تحت عنوان «طومار اهالی جماران» شروع شد. حدود ماه قبل مدیر یکی از سایت‌های خبری، نامه‌ای را منتشر کرد که در آن خطاب به شهردار تهران آمده بود: «احتراماً اینجانبان امضاکنندگان ذیل اهالی محله جماران به عرض می‌رسانیم که مدتی است شخص یا اشخاص نامعلوم با ادعای ارتباط با مقام‌های دولتی مبادرت به ساخت‌و‌ساز غیر‌قانونی در مقیاس وسیع در بخشی از اراضی واقع در یاسر، خیابان شهید حمید حسنی‌کیا، اول چوبینه کرده و بدین ترتیب با تخطی از موازین شهرسازی و مقررات شهرداری عملاً سبب اضرار به حقوق مادی و معنوی اهالی محله شده و سبب‌ساز ایجاد جو نارضایتی در سطح عمومی شده‌اند.»

خیلی زود مشخص شد ملک مذکور ساختمان در حال ساخت نهاد ریاست جمهوری است. محسن هاشمی درباره این ملک گفته است: «این زمین سال‌هاست که متعلق به نهاد ریاست‌جمهوری است و مدت‌ها خانه خاتمی بود و از آنجایی که فرسوده بود و حتی استانداردهای‌۲۸۰۰ را نیز پاس نمی‌کرد، ریاست‌جمهوری تصمیم گرفت برای تخریب و بازسازی آن اقدام کند.» بازسازی که البته به‌خاطر ساخت یک طبقه غیرمجاز خیلی زود خبرساز شد. اوایل تیر ماه بود که آقای محمدجواد حق‌شناس، عضو شورای شهر، با انتشار عکسی که تعدادی از نیروهای شهرداری را در حال تخریب یک بنا نشان می‌داد، نوشت: «این خبر را بررسی کردم، متأسفانه حقیقت دارد. دو نفر از اعضای شورا از محل بازدید کردند، با تذکری که داده شد پروانه به تاریخ ۲۹‌خرداد صادر شد. وجود برخی تخلفات محرز است.» ماجرا وقتی کشدار شد که نظری، عضو دیگر شورای شهر هم در توییتی نوشت: «تصاویر هوایی ملک نهاد ریاست‌جمهوری در جماران نشان می‌دهد که علاوه بر تخلف ساخت‌وساز، به درختان هم آسیب جدی وارد شده و از ۳۹‌درخت داخل و مجاور ملک، تنها 6اصله درخت سبز مانده و مابقی از بین رفته است ...»

ملک مذکور کجاست؟

از خیابان یاسر که به طرف محله جماران حرکت کنید، حوالی میدان جماران در اواسط خیابان شهید حسنی‌کیا، کوچه‌ای است که با درهای آهنی بزرگی مسدود شده است. این کوچه به‌خاطر موقعیت استراتژیکش به باغ خسروشاهی منتهی می‌شود که در اطراف آن دفتر امام؟ره؟و منزل ایشان قرار داشته است. همچنین منزل مرحوم هاشمی‌رفسنجانی (که امروزه به موزه تبدیل شده است) مرحوم آیت‌الله توسلی و مرحوم سید احمد خمینی نیز در این قرار داشت و در واقع این افراد همسایه بودند. ملکی که امروز به نام «خانه حسن روحانی» نامیده شده، ملکی مصادره‌ای و دارای یک واحد مسکونی بوده که در اول انقلاب در اختیار دادستان کل وقت، سید‌حسین موسوی تبریزی بود ولی بعد از آن به ریاست جمهوری تحویل داده شد. در زمان ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، او به این خانه نقل مکان کرد و در هشت سال ریاست جمهوری‌اش در این خانه زندگی می‌کرد. کاربران فضای مجازی انتقادات تندی بابت قطع درختان و ساخت غیرقانونی  به نهاد ریاست جمهوری داشتند. اهالی محله جماران نیز واکنش خود را در نامه‌ای تند خطاب به شهرداری منتشر کردند. به‌دنبال حجم وسیعی انتقادات شهرداری تهران خیلی زود دست به‌کار شد و نیم طبقه غیرقانونی ساختمان ریاست جمهوری را تخریب کردند. دولتی‌ها هم هرکاری برای جلوگیری از این اقدام شهرداری کردند، اما وقتی تلاش‌شان بی‌نتیجه ماند به ناچار دست به دامن اهالی محله شدند. دفتر ریاست جمهوری درباره حواشی تخریب طبقه غیرمجاز این ملک اطلاعیه‌ای منتشر کرد که در آن گفته بود؛ ساخت این ملک با هماهنگی کامل شهرداری انجام شده است. اما بلافاصله آقای حمید موسوی، شهردار منطقه یک با ارائه سند و مدرک گفت که ملک مذکور مسکونی است نه اداری و بنیاد مسکن هم سازنده این ملک است و ما طبقه‌ای که خلاف ساخته شده  بود را ستون‌هایش را برداشتیم. 

پاستور از اجرای قانون دلخور شد

بعد از تخریب ملک جماران توسط شهرداری تهران، خبری منتشر شد که ظاهراً آقای پیروز حناچی، شهردار تهران دیگر به جلسات هیأت دولت دعوت نمی‌شود و برخی اعضای شورا علت عدم دعوت شهردار را دلخوری پاستور بابت تخریب ملک جماران می‌دانند.

جمع‌آوری طومار برای لغو محدویت ارتفاع

چندماهی از ماجرای تخریب ملک جماران گذشت و دوباره خبر رسید که قرار است اتفاقاتی در جماران رخ دهد. اعضای شورای شهر در خصوص این تخلف اظهارنظرهایی داشتند. به‌طور مثال آقای محمد سالاری در توییتی نوشت: «علی‌رغم تصویب عدم لغو محدودیت ارتفاعی محله جماران در جلسه اخیر شورای عالی شهرسازی و معماری شنیده‌ها حاکی است که مجدداً فشار از بالا تشدید شده و این‌بار قصد اخذ امضا از اعضا به صورت دست‌گردان جهت لغو محدودیت ارتفاعی این محله قدیمی را دارند. بنا بر شنیده‌ها، معاونین وزارتخانه‌ها و سازمان‌های عضو شورای عالی شهرسازی و معماری از متن صورتجلسه دست‌گردان مبنی بر لغو محدودیت ارتفاعی جماران که مغایر با تصمیم جلسه بوده متعجب شده و آن را امضا نکرده‌اند و ظاهراً قرار است از وزرای عضو شورا امضا گرفته شود.» پس از انتشار این توییت از طرف سالاری؛ آقای حسن خلیل‌آبادی نیز در اظهار نظری اعلام کرد: «تلاش برای حذف محدودیت ارتفاع در منطقه جماران جفا به هویت تاریخی، معنوی و طبیعی شهر است. شورای عالی شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به رسالت خود عمل و مقابل فشارها مقاومت کنند. شورای شهر تهران کوتاه نخواهد آمد.»

درد دل‌های ساکنان قدیمی

برخی اهالی هم به‌دنبال فضای ایجاد شده از سوی دولت برای لغو محدودیت ارتفاع اعتراض کردند. یکی از اهالی این محله به خبرنگار «صبح‌نو» می‌گوید: «قیمت تمام محله‌های اطراف‌مان مانند نیاوران و جمشیدیه چندین برابر شده اما محله جماران به خاطر بافت قدیمی و نداشتن امکانات بسیار ارزان‌تر از محله‌های همتراز خود است.» وی ادامه می‌دهد: «نه تنها ساختمان‌ها اجازه برج‌سازی ندارند بلکه کوچه‌های تنگ و تاریک اینجا هم قابل تعمیر و کوچه‌بندی نیست. همه این‌ها باعث افت قیمت در محله جماران می‌شود.» اما مرد سالمند دیگری که از اهالی جماران است این قانون را اقدامی درست می‌داند. او به «صبح‌نو» می‌گوید: «این محله بافت محلی خاصی دارد که باید ارزش آن حفظ شود. قبلاً محله‌های زیادی در تهران به این شکل و شمایل بودند که حالا اثری از آن‌ها نیست. حفظ وضعیت فعلی جماران، ارزش بیشتری برای مردم دارد تا اینکه آن را تخریب کرده و برج‌سازی کنیم.»  البته آقای گلپایگانی معاون شهردار تهران درباره مخالفت‌های برخی ساکنان محله جماران با اعمال این محدودیت‌ها، گفته است: «روی هم رفته 148قطعه است که در طرح مصوب شورای‌عالی قرار گرفته‌اند. از این تعداد حدود 60قطعه ساکنان آن قبل از سال80 است. بقیه قطعه‌ها بعد از مصوبه شورای‌عالی معماری و شهرسازی و با علم به اینکه محدودیت‌هایی وجود دارد، اقدام به خرید کرده‌اند.»

رفع نگرانی اهالی جماران

خانم زهرا بهرام‌نژاد، عضو هیات رییسه شورای شهر تهران در خصوص رفت نگرانی از اهالی این محله گفته است: برای برخی پلاک‌ها که متعلق به مالکین قبلی هستند، می‌توان تمهیدات جدیدی در نظر گرفت. اما این کار را می‌توان برای سایر محلات مشابه هم در نظر گرفت . اگر می‌خواهیم اصلاح طرحی داشته باشیم باید حواس‌مان جمع باشد تا به تمام شهر تسری پیدا کند و به‌دنبال راهکاری برای پوشش دادن به همه شهر باشیم. ضمن اینکه باید بتوانیم هویت شهر و ارزش‌های آن را حفظ و نگهداری کنیم. شاید بهترین کار در این مقطع برای رفع دغدغه‌ها و نگرانی اهالی محلاتی همچون جماران، کن ، فرحزاد، سی تیر، لاله‌زار، امامزاده یحیی و سنگلج که همه در ذیل بافت تاریخی تعریف می‌شوند، راهکار متناسبی برای آن‌ها پیدا کنیم تا خسارت مالی تا حد ممکن برطرف شود.»

همانطور که مطرح شد در بسیاری از نقاط پایتخت، مکان‌های تاریخی وجود دارد که باید حفظ شود. بیش از یکصدسال است که تهران به‌عنوان پایتخت است و نقاط فرهنگی، تاریخی و اجتماعی دارد که باید هویت آن حفظ شود. موضوع بافت جماران هم ارتباط با شناخت دقیق‌تر از انقلاب اسلامی و محل سکونت امام‌خمینی؟ره؟و محله جماران پیدا می‌کند.

انتهای پیام/