مجله «علوم زمین ایران» چگونه از ریل «بین‌المللی» عبور کرد؟/ تکیه بر «مدل درون‌زا» مصداق نخبه‌پروری

گروه استان‌های خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ مجله علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد (Iranian Journal of Earth Sciences) در نتایج ارزیابی نشریات علمی کشور سال 1398 از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موفق به کسب رتبه «بین‌المللی» شد.

در این ارزیابی بیش از یک‌هزار و 100 نشریه علمی از دانشگاه‌های کشور مورد بررسی قرار گرفت که فقط 65 مجله حائز رتبه «بین‌المللی» شدند.

مجله علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد پیش از این در پایگاه‌های علمی Emerging Sources Citation Index (ISI-WOS), SCOPUS نمایه شده بود.

خبرنگار آنا به مناسبت این موفقیت و کسب رتبه «بین‌المللی» از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفتگویی را با رحیم دبیری عضو هیئت علمی تمام‌وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد و سردبیر مجله Iranian Journal of Earth Sciences ترتیب داده است که مشروح این گفتگو در پی می‌آید:

آنا: لطفاً ابتدا خودتان را معرفی کنید.

دبیری: رحیم دبیری هستم عضو هیئت علمی تمام‌وقت دانشگاه آزاد اسلامی مشهد و سردبیر مجله Iranian Journal of Earth Sciences. تحصیلات خود را در رشته زمین‌شناسی (گرایش پترولوژی) انجام دادم و عضو گروه مهندسی نفت و زمین‌شناسی دانشگاه دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌رضوی هستم.

آنا: نشریات علمی چه نقشی در پیشرفت‌های علمی کشور دارند؟

دبیری: بدون تردید یکی از مهم‌ترین‌ منابعی‌ که‌ امکان‌ دسترسی‌ سریع‌ و آسان دانش‌‌پژوهان‌ را به‌ تحقیقات‌ روز فراهم‌ می‌‌کند، نشریات دانشگاهی‌ است که‌ به‌ توسعه‌ و تکامل‌ کمّی‌ و کیفی تحقیقات‌ کمک کرده و زمینه‌‌ساز رفع مشکلات‌‌ جامعه‌ و توسعه علمی کشور در زمینه‌های مرتبط خواهد بود.

نشریه ایرانی علوم ایران زمین چگونه ریل موفقیت را طی کرد؟

در برهه کنونی که برخی دانشگاه‌ها مورد تحریم ظالمانه دشمنان قرارگرفته و بسیاری از مجلات خارجی از انتشار مقالات و آثار علمی دانشمندان ایرانی امتناع می‌ورزند، توسعه و حمایت از نشریات داخلی اهمیت پیدا می‌کند که مصداق آن، تعبیر حکیمانه مقام معظم رهبری است و معظم‌له از آن با عنوان «مدل درون‌زا» یاد کرده‌اند.

آنا:  آقای دکتر درباره نشریه ایرانی علوم زمین بیشتر توضیح می‌دهید؟

دبیری: خوشبختانه در سال‌های اخیر علوم زمین در کشور به لحاظ کمّی و کیفی رشد چشمگیری داشته است. با این حال کمبود اساسی نشریات علوم زمین در مقیاس بین‌المللی وجود داشت. از همان ابتدا این نشریه با هدف اشتراک‌گذاری ‌پژوهش‌های نوین در علوم زمین با گستره بین‌المللی راه‌اندازی شد.

مجوز انتشار مجله Iranian Journal of Earth Sciences  در سال 1388 با همت «دکتر ملایی» اخذ و نخستین شماره نشریه نیز در همان سال (آوریل 2009) به زبان انگلیسی منتشر شد. از همان ابتدای کار مجله مورد توجه پژوهشگران بین‌المللی قرار گرفت؛ چراکه گروه مهندسی نفت و زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، نخستین کنگره بین‌المللی زمین‌شناسی کاربردی ایران را نیز در اردیبهشت سال 1389 برگزار کرد.

در این رویداد علمی استادان و پژوهشگران زیادی از کشورهای اسلواکی، آلمان، روسیه، هندوستان، ترکیه، عراق و ... شرکت داشتند و با مجله آشنا شدند و مقالات زیادی به دست ما رسید که برخی از آنها چاپ  شد.

از سال 2013 میلادی توانستیم در پایگاه بین‌المللی Scopus نمایه شویم  و این امر به دیده شدن مجله در مقیاس بین‌المللی کمک بسیاری کرد. به‌دنبال آن نشریه ایرانی علوم زمین در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نیز نمایه شد.

اسامی نویسندگان مقالات مجله علوم ایران زمین

سال 1395 نیز موفق شدیم اعتبار علمی و پژوهشی را از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دریافت کنیم. یک سال بعد نشریه علوم زمین در Emerging Sources Citation Index سایت تامسون رویترز (Clarivate analytics)  نمایه و جزء مجلات ISI WOS رتبه‌بندی شد.

این مجله قبلاً به‌صورت دوفصلنامه چاپ می‌شد؛ اما به‌دلیل حجم مقالات و درخواست‌ نویسندگان از سال 2018 به‌صورت فصلنامه چاپ می‌شود.

آنا: چند درصد از مقالات مجله علوم زمین  مربوط به نویسندگان خارج از کشور است؟

دبیری: بدون استثنا در تمام شماره‌های مجله، مقاله از کشورهای خارجی داریم تا جایی که این مقالات از کشورهای آمریکا،‌ کانادا، آلمان، روسیه، نیجریه، اسلواکی، ترکیه، پاکستان، هندوستان و چند کشور دیگر بوده است.

‌اکنون تعداد زیادی مقاله از کشورهای خارجی داریم که در مرحله داوری است. این مقالات در شاخه‌های مختلف علوم زمین اعم از زمین‌شناسی اقتصادی، معدن، زمین‌شناسی نفت، رسوب‌شناسی، زمین‌شناسی محیط‌زیست، چینه‌شناسی، فسیل‌شناسی و مخاطرات زمین منتشر شده است.

آنا: چه میزان از مقالات مجله به سایر مجلات معتبر ارجاع داده شده است؟

دبیری: مجله علوم زمین امتیاز 0.13 SJR= را از پایگاه استنادی Scimago Journal Rank در سال 2019 دریافت کرده است و براساس داده‌های این پایگاه به 15 مقاله سه سال اخیر نشریه در مجلات معتبر خارجی ارجاع داده شده است که یک رشد 60 درصدی را در مقایسه با سال قبل‌تر از آن نشان می‌دهد.

براساس رتبه‌بندی این پایگاه مجله در رتبه بین‌المللی Q4 قرار دارد و ‌اکنون دارای امتیاز 0.4 در مجله CiteScore است.

آنا: به‌تازگی مجله علوم زمین در ارزیابی نشریات وزارت علوم حائز رتبه شده است، در این باره توضیح می‌دهید؟

دبیری: دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سال 1398 آیین‌نامه‌ای را برای ارزیابی نشریات علمی کشور ابلاغ کرد. این آیین‌نامه امسال اجرایی شد و در شهریور مجلات کشور براساس امتیازات به پنج رده بین‌المللی الف، ب، ج و د تقسیم‌بندی شدند.

وضعیت مجلات دانشگاه آزاد اسلامی چگونه است؟

در این ارزیابی بیش از 2 هزار نشریه شرکت داشتند که فقط یک‌هزار و 100 نشریه موفق به اخذ رتبه علمی از وزارت علوم شدند. از بین یک‌هزار و 100 نشریه فقط 64 نشریه توانستند امتیاز «بین‌المللی» را از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دریافت کنند که مجله Iranian Journal of Earth Sciences (علوم زمین ایران) موفق به کسب این رتبه علمی شد.

آنا: درباره ارکان و هیئت تحریریه مجله علوم زمین ایران توضیح دهید.

دبیری: هیئت تحریریه مجله علوم زمین ایران ترکیبی از استادان معروف داخلی و خارجی در علوم زمین با تخصص‌های مختلف هستند. 30 نفر عضو هیئت دبیران مجله و نیمی از آنان از کشورهای خارجی هستند و ارتباط مستمر با نشریه دارند.

از بین استادان خارجی می‌توان پروفسور Georgia Pe-Piper از کشور کانادا با تخصص کانی‌شناسی، پروفسور José Francisco Santos از کشور پرتغال با تخصص ژئوشیمی،‌ پروفسور Jozef Michalik از کشور اسلواکی با تخصص فسیل‌شناسی، پروفسور Manoj Pandit از هندوستان با تخصص تکتونیک و پروفسور Wei Wang از کشور چین با تخصص زمین‌شناسی ایزوتوپی را نام برد.

حبیب ملایی مدیرمسئول و بنیانگذار مجله علوم زمین ایران است و عبدالله یزدی نیز مدیریت داخلی مجله را برعهده دارد و حقیر نیز افتخار سردبیری این مجله را دارم.

آنا: چه اهداف و برنامه‌هایی برای پیشرفت مجله علوم زمین ایران در آینده دارید؟

دبیری: در گام بعدی به‌دنبال دریافت ضریب تأثیر (IF) هستیم. مقدمات آن را فراهم کرده‌ایم و در مرحله پیگیری افزایش میزان ارجاعات مقالات هستیم.

افزایش کیفیت علمی و شانس میزان ارجاعات مقالات را نیز در دستور کار قرار داده‌ایم؛ البته این موضوع کمک و یاری پژوهشگران داخلی را می‌طلبد که مقالات بین‌المللی خود را به مقالات این مجله وطنی ارجاع دهند تا بتواند ضریب تأثیر مناسبی را دریافت کند و  به جایگاه شایسته خود دست یابد.

آنا: وضعیت مجلات دانشگاه آزاد اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دبیری: دانشگاه آزاد اسلامی 400 نشریه علمی دارد که حدود 100 مجله دارای رتبه علمی و پژوهشی از وزارت علوم هستند. سال‌های گذشته تلاش‌های خوبی برای بهبود کیفیت و اخذ اعتبار علمی صورت گرفته که حاصل آن 15 مجله در مقیاس بین‌المللی و 105 مجله با رتبه علمی و پژوهشی وزارتین است.

البته این آمار قطعاً رضایت‌بخش نیست و باید همت کرده و در این عرصه موفقیت‌های بیشتری کسب کنیم، راهکار آن نیز در درجه نخست استفاده از نیروهای علاقه‌مند به حوزه پژوهش و تحقیق و درجه دوم حمایت از نشریات علمی (به لحاظ ساختاری و مالی) است.

قطعاً با ظرفیت‌های ویژه‌ای که در دانشگاه آزاد اسلامی و استادان و دانشجویان وجود دارد، می‌توان در این عرصه نیز خوش درخشید.

انتهای پیام/4078/4062/