نقد کتاب «نظریه‌های همگرای و رژیم‌های بین‌المللی» در دانشکده علوم سیاسی تهران مرکزی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، دانشکده علوم سیاسی واحد تهران مرکزی با همکاری انجمن علوم سیاسی ایران جلسه نقد و بررسی کتاب «نظریه‌های همگرای و رژیم‌های بین‌المللی» را با حضور دکتر طاهره ابراهیمی‌فر دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی به عنوان مدیر نشست برگزار کرد.
نویسنده کتاب «نظریه‌های همگرای و رژیم‌های بین المللی» برگزاری اینگونه جلسات را بسیار حائز اهمیت دانست و اظهار کرد: جای اینگونه جلسات در فضای علمی کشور بسیار خالی است. این جلسات می‌تواند هویت رشته روابط بین الملل را نیز تقویت کند.
دکتر سید جلال دهقانی فیروزآبادی افزود: کتاب «نظریه‌های همگرای و رژیم‌های بین المللی» حاصل سه فصل از کتابی است که قصد داشتم در مورد نظریه‌ها بنویسیم. این سه فصل از آنجایی‌که ارتباط تنگاتنگی با هم داشتند در کتابی جداگانه به این شکل چاپ شد.
استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی در مورد نظریه‌های همگرایی، گفت: این نظریه بعد از جنگ سرد و پایان نظام دو قطبی به واسطه حاکمیت تفکر لیبرالیسم در روابط بین الملل مورد توجه قرار گرفت. لیبرال‌ها در این دهه معتقد بودند وضعیتی که واقع گرایان در مورد آنارشی می‌گویند درست نیست و کشور‌ها به سمت نوعی صلح و همگرایی پیش می‌روند و یک نوع نظم هنجاری که یک رفتار الگومند در روابط بین الملل را موجب شده را شاهدیم. به گونه‌ای که همگرایی در سطح منطقه‌ای از همکاری بین حکومتی فرا‌تر رفته است و حداقل در اروپا شاهد نوعی فوق ملی گرایی هستیم.
نویسنده کتاب نظریه‌های همگرایی و رژیم‌های بین المللی تصریح کرد: در مورد رژیم‌های بین‌المللی هم در منابع فارسی خیلی کم توضیح داده شده است. در حالیکه نظریه رژیم‌ها مبنای نظریه نهادگرای نئولیبرال هاست. سپس همین نظریه در چارچوب نظریه نهادگرایی از سوی کوهن بیان شده است. نظریه رژیم‌ها می‌خواهد بین لیبرالیسم رئالیسم پل بزند. از دید این نظریه اینکه نظم سلسله مراتبی آنارشیک یا سلسله مراتبی باشد نیست، بلکه نوع دیگری از الگوی رفتاری وجود دارد که همکاری بر اساس هنجار‌ها و رفتارهاست. بر همین اساس است که عده‌ای می‌گویند نظریه رژیم‌ها لیبرالی است و عده‌ای می‌گویند رئالیستی است.
زرگر: ناسیونالیسم در شکل جدیدش در حال ظهور است
استادیار روابط بین الملل دانشگاه آزاداسلامی واحدکرج نیز در این جلسه با قدردانی از دهقانی به خاطر این کتاب ارزنده و ارائه آن به جامعه علمی روابط بین الملل، خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد در جوامعی که نقد آزاد و علمی وجود داشته باشد، آنجامعه به سمت توسعه حرکت می‌کند. نقد سنگ بنای جامعه آزاد است. نقد علمی به رشد جامعه علمی کمک می‌کند.
دکتر افشین زرگر اظهار کرد: جای آثار نظری در حوزه روابط بین المل بسیار خالی است. با این کتاب یک فصل کارآمد و مفید در مورد نظریه و ماهیت نظریه‌پردازی آغاز می‌شود. متاسفانه در ایران بسیاری از همکاران نظریه را بی‌اهمیت می‌دانند. حتی در پژوهش‌های جدی تحصیلات تکمیلی نظریه در پژوهش کم اهمیت تلقی می‌شود.
به اعتقاد زرگر درست است که اتحادیه اروپا بیشترین تاثیر را در توجه به این نظریه‌ها و بحث همگرایی داشته است؛ ولی سیرقهقرایی اتحادیه اروپا در سالهای اخیر از میزان این خوشبینی کاسته است. در همین راستا آینده پژوهان نوید واگرایی اتحادیه اروپا را در یک دهه آینده داده‌اند. طبق این دیدگاه بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر در اروپا دولت‌ها و ملت‌های برای پرچم و ملت خود تلاش کنند. با توجه به همین مساله است که چارلز تیلی معتقد است هر چه اتفاق بیفتد، حتی اروپا به سمت همگرایی هم برود، آلمانی آلمانی است و فرانسوی فرانسوی.
استاد روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج افزود: جهان کنونی جهان دولت محور است. جهان کنونی جهان قدرت محور است. جهان پرتنش و پر ستیز است. فرایند واگرایی بر فرایند همگرایی برتری دارد. از این رو بیشتر ملت‌ها در چارچوب فوق ملی گرایی حرکت نمی‌کنند و ناسیونالیسم در شکل جدیدش در حال ظهور است. اکنون هم نظریه‌های همگرایی که بین حکومت گرایی را قبول دارند و بر حفظ هویت‌های متمایز تاکید دارند بیشتر مورد قبول هستند. البته در طول تاریخ فرایند واگرایی و همگرایی وجود داشته است ولی به نظر من آنچه اکنون غالب است واگرایی است.
طالبی: نوآوری در مفهوم‌پردازی و واژه‌پردازی، از محسنات کتاب است
استادیار روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی نیز در سخنانی محسنات کتاب را به دو دسته عام و خاص تقسیم کرد و گفت: محسنات عام اینکه اولین کتاب تالیفی در زبان فارسی که به صورت نظام‌مند و نظری به بحث مطالعات نظری پرداخته است. اولین کتابی که در مورد رژیم‌های بین المللی رویکرد نظری داشته است. کتابی است که نگارش شده و نه ترجمه. مزیت سوم عام این است که در فصل اول کتاب بحث‌های عام در مورد نظریه‌پردازی در روابط بین المل را تقریر کرده‌اند و این خود ازنوآوری این حوزه است. نکته چهارم هم اینکه کلیت همگرای منطقه‌ای توضیح داده شده به شکلی که در دیگرکتاب‌های مشابه نظریه‌های همگرایی منطقه‌ای وجود ندارد.
دکتر روح الله طالبی آرانی از جمله محسنات خاص کتاب را در چند نکته ، نوآوری در مفهوم‌پردازی و واژه‌پردازی:. مانند نظریه پرورده یا ارزش بار، تقسیم بندی نظری: بر خلاف کتاب‌های دیگر مفهوم‌های خاص نویسنده دراین کتاب بارز است. نظریه‌های منفعت محور، نظریه‌های قدرت محور و ارزش محور، نظریه‌های هویت محور به شکل بدیع در کتاب مطرح شده است. نوآوری در الهام گیری از فلسفه علوم اجتماعی: کتاب به خوبی مباحث فلسفه علوم اجتماعی را در کتاب‌هایی مانندفلسفه علم چالمزر و یا فلسفه امروزین علوم اجتماعی برای آن روابطی و منطقه‌ای بخشیده است. سبک نگارش: کتاب می‌تواند آغاز گر نگارش این گونه کتاب‌ها باشد، خلاصه کرد.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه نقدهای خود را در پنج مقوله : فقدان منطقی دسته بندی در مورد نظریه همگرایی، دوره‌های تاریخی و مطالعاتی در مودر نظریه‌های همگرایی، بهتر بود که نویسنده حداقل در مورد نظریه رژیم‌های بین المللی بعضی کاربست‌ها را بیان می‌کردند تا موضوع قابل فهم‌تر باشد، انسجام فصلی کتاب و جابجایی دو فصل سه و چهار کتاب مطرح کرد.
دکتر ابراهیمی فر به عنوان مدیر نشست خاطرنشان کرد: از مزایای این کتاب این است که به همگرایی توجه می‌کند و همگرایی یعنی صلح از طرفی این ادبیات در زبان فارسی بسیار کم است. زبان کتاب نیز بسیار شیوا است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد تهران مرکزی افزود: نوآوری‌هایی در باب واژه هادر این کتاب هست که من در درک آن مشکل داشتم. دکتر نقد خود را در مورد کتاب چنین عنوان کرد: در فصل اول که موضوع نظریه و نظریه‌پردازی در روابط بین المل است، نویسنده خیلی سریع بدون اینکه وارد نظریه بشود نظریه‌پردازی را مطرح می‌کند. تصورم این است که قاعدتا از نظریه به نظریه‌پردازی می‌رسم. به عبارتی آقای دهقانی مفروض گرفته‌اند که خواننده بسیاری مباحث را می‌داند. از این جهت بهتر بود ابتدا نظریه، درک نظریه و انواع نظریه گفته شود و بعد از نظریه‌پردازی سخن گفته شود. بعضی واژه‌های کار گرفته شده در کتاب مانند نوکارکردگرایی واثبات گرایی واژه انگلیسی معادل ان آورده نشده است در صورتی که ذکر ان می‌توانست به خواننده در فهم بهتر موضوع کمک کند.
این استادیار روابط بین الملل افزود: در جایی نویسنده نظریه‌های خردگرا در در دوسته تبیینی آورده است که این تقسیم بندی خود روشن نیست. همچنین نوکارکردگرایی در فصل سوم و چهارم تکرار شده است. عین همان نوشته تکرار شده ولی منبع فرق می‌کند. بهتر است در یکجا آورده شود.
نکته اخر هم اینکه نتیجه گیری فقط در دو صفحه نگاشته شده است. اگر نتیجه گیری مفصل تری ارائه شده بود و یک میزانی از اطلاعات در نتیجه گیری آورده می‌شد. در قسمت منابع هم اگر بر اساس استانداردهای علمی نگارش می‌شد بهتر بود.
در قسمت پایانی نشست دکتر دهقانی در پاسخ به نقدهای وارد شده توضیحات خود را ارائه داد.
برای خواندن متن کامل این نشست اینجا را کلیک کنید.
انتهای پیام/