عاشورا را دریابیم

گروه استان‌های خبرگزاری آنا، گروه عاشورا، یک اپیزود 8 ساعته از یک قصه دراماتیک در سال 61 هجری نیست که گاهی به عنوان دفینه هنری از بین مغزنوشته‌های خود بیرون آوریم و با نگاهی سرسری به آن، بخشی از خاطرات وابسته به آن را مرور و تا محرم سال بعد به شرط بقا باز هم قصه را تکرار کنیم.

نگاه به محرم باید محتوایی و درون‌ساختاری شکل گیرد و این امر جز به شناخت و معرفت ولایی داشتن بر ساحت حسین(علیه‌السلام) قابل تفسیر نیست.

محرم، عاشورا، وفا، فداکاری و ایثار، کلیدواژه‌های اساسی در تبیین ساختارهای فرهنگی یک جامعه است که به اعتبار معانی این واژگان، می‌توان قله‌های انسانیت را فتح کرد و به باور تعالی دست یافت و همواره متعالی زیست.

اما چرا با تمام این وزانت و متانت در قصه‌ عاشورا، سیاه پوشیدن، بر سینه زدن و زنجیر بر شانه نهادن گاهی شاهد سبک‌سری‌های طوفانی و نکبت‌های رنج‌آور در اختلاس و گریز از محدوده اخلاص و ادب هستیم و در یک کلام، چرا گاهی حالمان خوب نیست و چرا این همه وعظ و حکمت نتوانسته اندیشه‌های متعالی را مهمان وجودمان کند.

تمام حکایت کربلا در قالب رخداد ظهر عاشورا در یک بازه زمانی محدود تعریف می‌شود و همه‌ساله مداحان با شیوه و شرایطی نوین همان بخش تاریخ را تکرار می‌کنند و فقط واژگان تغییر و مجموعه رویکردهای به عاشورا تقریباً با همان ساختار قبلی در سال گذشته قرین با شور و شیدایی برگزار می‌شود.

یاد حسین (ع) خاستگاه شناسایی تفکر حسینی است

البته عاشقانه در جای جای مملکت فارغ از دین و مذهب حتی اهل تسنن و اهالی سایر ادیان نیز در بخش شگفتانه تاریخ برای حسین(ع) اشک می‌ریزند که این قسمت فقط وابسته به وجاهت اندیشه حسین (علیه‌السلام) و عملکرد این امام همام در تاریخ است.

ما از اهالی ظاهر باید فاصله معنادار داشته باشیم و اصالت قصه کربلا را در حیطه شناخت کامل حسین (علیه‌السلام) مرور کنیم تا این قصه بتواند در قرارگاه عاشقی، دست دل‌هامان را بگیرد و در یک کلام، کاری کند تا در مسیر رشد و نضج معنوی قرار گیریم.

امام حسین (علیه‌السلام) جان‌مایه دینمداری در حضور موثر یک فرهنگ جامع در قالب اسطوره‌های واقعی از غیرت، تعصب و جانبداری از حقیقت است که در نمایش تاریخی یک صبح تا ظهر قرار ندارد، بلکه در تمام اجزای زمان و البته در تفکر مستمر آگاهان اجتماعی باید دامنه تأثیر خود را به منصه ظهور برساند و این وظیفه ماست تا حسین (ع) را در جاودانگی تاریخ بیان و در نهاد و نهان اجتماعی تفسیر کنیم و با شوق بر آیین اکمل و مذهب برآمده تشیع، ساختار رفتاری جامعه را با مشق کردن مشی حسین (علیه‌السلام) به آرمان شهر واقعی برسانیم.

بی‌هیچ زیاده‌گویی، سوگواری و پاسداشت یاد حسین (ع) می‌تواند خاستگاه شناسایی تفکر حسینی باشد و البته واعظان و مداحان باید تمام قدرت خود را به تبیین این نکته تخصیص دهند تا ریشه‌های ساختاری محرم و اصالت اندیشه حسینی، دستگیر جامعه باشد و حضور در مدینه فاضله مطلوب برای حضور صاحب الامر مهیا شود.

امسال با یورش ویروس کرونا این فرصت را داریم تا با تعویض نسبی شرایط عزاداری در اندیشه تحول حسین‌شناسی باشیم، به شکلی که از فرهنگ مطالعه استفاده کنیم و در کنار شور حسینی، بخشی از آگاهی‌های کربلا را بدون وساطت در بیان خودمان به شکل واقعی همراه با تفکر مطالعه کنیم و با فرهنگ حسینی خو بگیریم و مقاتل را مشفقانه در کنج سکوت بخوانیم و بر تمام مظلومیت عالم، اشک بریزیم.

حیا و شرم اجتماعی در فرهنگ عاشورایی

مردم دلداده به ساحت حسین (علیه‌السلام) ثابت کردند شور و شعور حسینی هیچ‌گاه تعطیل‌بردار نیست و نیز فریاد کردند که حسین (علیه‌السلام) تنها نسخه بی‌بدیل در درمان رنج بشر است و حب ولایت اباعبدالله‌الحسین(علیه‌السلام) می‌تواند ریشه تمام ساختارمندی اجتماعی در رفتار انسان متعالی باشد، چراکه اعتقاد به برپایی عزای یک عزیز باید پیگیری و پی‌جویی بر مرام آن عزیز را در پی داشته باشد که اگر به  این فرضیه مثبوت باور داشته باشیم پس باید:

حیا و شرم اجتماعی منطبق با فلسفه حیا در عاشورا و ساختار زندگی ما باید به فرهنگ پوشیدگی، غمض عین رفتاری، حسن برخورد اجتماعی، فزونی مهر، عاطفه خانوادگی، پرهیز از طلاق عاطفی، حسن برخورد در مواجهه با هم‌نوع و ... بدل شود و اگر عزای بر حسین (ع) حال فردی و اجتماعی ما را تغییر ندهد بی‌گمان باید در شیوه تفکر بر حسین (علیه‌السلام) و اهداف او تجدیدنظر شخصی کنیم.

و در خاتمت این نوشتار ذکر این نکته نیز ضرورت دارد که منتهی به دهمین روز محرم سال 61 هجری در پی فریاد «هل من ناصر ینصرنی» فقط 72 رشید مرد با غیرت، لبیک‌گوی ولی زمانه شدند و در گذر یک‌هزار و 381 سال بعد از واقعه کربلا در روزگار ما فقط باید 313 یار همدل فراهم آید تا به مدینه فاضله با حضور صاحب و مالک زمانه سلام دهیم، بنابراین باید کاری کنیم تا شاخصه‌های عاشورا در دل رفتار اجتماعی جای گیرد و به اعتبار فرهنگ جامع شیعی با امتثال اوامر الهی بیان شده از لسان ولی فقیه، تمامی یا بخش مهمی از کارکردهای فرهنگی و اجتماعی و حتی سیاسی کربلا را در جامعه محقق سازیم. 

به شرح مذکور باید عاشورا و کربلا را دریابیم و با رعایت اصول مندرج در فرهنگ عاشورا به جاودانگی در تاریخ دست یابیم و محل زندگی  خود را به مدینه فاضله قابل وصول نزدیک کنیم. 

نگارنده با تسلیت عاشورای حسینی، ابراز امیدواری می‌کند که مرام حسینی و اصحاب باوفای او، مرام‌نامه حرکت ما به سوی تعالی باشد.

سیدرضا جزء مومنی مدیر روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان