روایتی از خط اول مبارزه با تحریف کردستان/ مرکز تحقیقات کردستانشناسی چه دستاوردهایی داشته است؟
گروه استان‌های خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ کردستان در حوزه فرهنگی ایران اسلامی دارای تأثیر زیادی است و مطالعه حوزه فرهنگی این استان کمک زیادی به شناخت ارزش‌های تاریخی و فرهنگی ایران می‌کند. متأسفانه مطالعات علمی در زمینه کردستانشناسی اندک و سوژه سیاسی بر سایر سوژه‌ها و حوزه‌ها از جمله گردشگری، فرهنگی و ... ارجح بوده است.
کردستان دارای ابعاد متنوع و بکر است که هرچقدر در این زمینه تحقیق صورت بگیرد، بازهم جای فعالیت بسیار دارد. طی سال‌های گذشته سمینارها و میزگردهای مختلفی با موضوع «شباهت زبان‌های کُردی و فارسی» برگزار شده و محققان و اندیشمندان زیادی در این باره به پژوهش پرداخته‌اند.
خوشبختانه قرابت‌های زبان‌شناختی و ادبی در حوزه فرهنگی میان این دو زبان وجود دارد و طی سال‌های گذشته تغییر و تحولات اجتماعی زیادی در حوزه زبان کُردی به وقوع پیوسته و نیاز به بررسی فرایند و پیامدهای محلی و منطقه‌ای آن دارد.
مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج از سال 1394 در حوزه کردستانشناسی فعالیت می‌کند و درباره فرهنگ و هنر این استان به پژوهش می‌پردازد.
در دانشگاه‌های اروپا و آمریکا تاریخ و فرهنگ کردستان توسط مستشرقان با دیدگاهی خاص روایت می‌شود و ضرورت دارد در این زمینه محققان مطالعه علمی بیشتری داشته باشند.
خبرنگار آنا به این مناسبت گفتگویی را با امید ورزنده رئیس مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج ترتیب داده است که مشروح این گفتگو را در زیر می‌خوانید:
آنا: ابتدا تاریخچه‌ای از مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج و علت راه‌اندازی آن بگویید.
ورزنده: مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج سال 1394 با اهتمام و توجه رئیس وقت دانشگاه و جمعی از مدیران برای یافتن و تحلیل ظرفیت‌های مناطق کُردنشین به لحاظ فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و اقتصادی، راه‌اندازی شد.
این مرکز ابتدا با پنج دپارتمان زبان و ادبیات کُردی، تاریخ و میراث فرهنگی، هنر و معماری، مطالعات بین‌الملل، علوم اجتماعی و اقتصادی راه‌اندازی شد.
دلیل اصلی راه‌اندازی مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج این بود که غالب تحقیقاتی که در حوزه کردستانشناسی انجام می‌شود، در دانشگاه‌های اروپا و آمریکا توسط مستشرقانی انجام می‌شود که دیدگاه خاص خود را دارند و دیدگاهشان شرق‌شناسانه است و تاریخ و فرهنگ کردستان را با دیدگاه خود روایت می‌کنند و این ضرورت احساس می‌شد که اگر مقرر شده در حوزه‌های فرهنگ، تاریخ و مسائل اجتماعی روایتی شود، آن روایت صحیح باشد.
راه‌اندازی مرکز تحقیقات کردستانشناسی با استقبال بسیار خوبی مواجه شد و طی سال‌های فعالیت این مرکز موفق شده‌ایم به مجامع فرهنگی (در سطح استان کردستان و کشور) راه پیدا کنیم و چند کنفرانس خوب نیز در این باره برگزار کرده‌ایم.
آنا: مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج چه مأموریت‌هایی دارد و تاکنون به چه دستاوردهایی دست یافته‌اید؟
ورزنده: مأموریت اصلی ما تحقیق و پژوهش در پنج دپارتمان زبان و ادبیات کُردی، تاریخ و میراث فرهنگی، هنر و معماری، مطالعات بین‌الملل، علوم اجتماعی و اقتصادی است.
یکی از مأموریت‌های مرکز یافتن راهکارهایی برای توسعه استان کردستان و مناطق کُردنشین در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است.
همواره بر این باور بوده‌ایم که زیربنای توسعه همه‌جانبه، توسعه فرهنگی است و بر این اساس بر مقوله فرهنگ تمرکز کرده‌ایم و توانسته‌ایم در این حوزه فعالیت خوبی نیز انجام دهیم؛ از جمله این فعالیت‌ها برگزاری یک همایش ملی با نام «اورامان‌شناسی» است و منجر به این شد که پرونده ثبت جهانی اورامان اکنون توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در دست پیگیری است.
مسئولان میراث فرهنگی پرونده ثبت جهانی غار کرفتو را پیگیری کنند
همایش دیگری با نام «نخستین همایش ملی کرفتوشناسی» برگزار کردیم. کرفتو یک غار بسیار قدیمی است که مطالعات آکادمیک چندانی روی آن انجام نشده بود و نخستین‌بار مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج این همایش را برگزار کرد که امید می‌رود مسئولان میراث فرهنگی پرونده ثبت جهانی این غار را هم پیگیری کنند.
علاوه بر این موفق شدیم دو واحد اختیاری زبان و ادبیات کُردی را با هماهنگی سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی وارد واحدهای درسی دانشجویان کنیم.
در حال راه‌اندازی رشته ادبیات و زبان کُردی نیز هستیم، چراکه علاقه‌مندان بسیار زیادی دارد؛ کمااینکه این رشته در دانشگاه کردستان تا مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد نیز تدریس می‌شود.
ترجمه و چاپ کلیله و دمنه به زبان کُردی
بیش از 9 عنوان کتاب چاپ کرده‌ایم که غالب آنها کتاب‌های مرجع است. برای نخستین بار مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج ترجمه «کلیله و دمنه» را به زبان کُردی چاپ کرد و تاریخ ادبیات کُردی به فارسی با روشی علمی و آکادمیک توسط مرکز ما تدوین و چاپ شد.
کتابی با عنوان «منتخب الخواص- اندر آثار اطعمه و اشربه» در زمینه طب سنتی و از آیت‌الله مردوخ کردستانی چاپ کردیم که بسیار مورد توجه قرار گرفت. این کتاب فقط یک بار در سال 1324 چاپ شده بود که خانواده آیت‌الله محمد مردوخ کردستانی از ما درخواست کردند که این کتاب را با ویراستاری مجدد و با تصحیحاتی که لازم بود، چاپ کنیم.
به هر حال زبان فارسی دچار یک تطوراتی شده است و ما آن کتاب را به‌روز کردیم و استقبال از این کتاب به حدی زیاد بود که حتی دیگر یک نسخه‌اش هم موجود نیست.
کتاب‌های دیگری ازجمله «فرهنگ کنایه در زبان کُردی» را چاپ کردیم و کتاب‌هایی را نیز در دست چاپ داریم.
همایش ناتمامی به نام «گروس‌شناسی»
پروژه‌ای را به نام «دانشنامه بزرگ سنندج» آغاز کرده‌ایم، دانشنامه‌ای که دربرگیرنده شهر سنندج از ابتدای پاگیری آن به عنوان شهر، تاریخ، فرهنگ، کشاورزی، اقتصاد و مشاهیر بوده و مقرر شده در «دانشنامه بزرگ سنندج» از آن استفاده شود.
این پروژه چهار جلد است که جلد نخست آن تقریباً آماده چاپ است، اما نگارش دانشنامه مستلزم هزینه است که از عهده آن برنیامده‌ایم؛ بنابراین به این فکر افتادیم که با شورای اسلامی شهر و شهرداری سنندج تفاهم‌نامه امضا کنیم تا بتوانیم از منابع مالی آن برای تدوین و چاپ این دانشنامه استفاده کنیم.
مقرر شده یک همایش ملی با نام «گروس‌شناسی» نیز برگزار کنیم. گروس یعنی منطقه بیجار. اصلاً مگر کار ما چیزی جز تحلیل، شناساندن و کشف ظرفیت‌های مناطق مختلف کُردنشین است؟
گروس نیز از مناطقی بود که شایستگی این را داشت که یک همایش ملی برای آن برگزار شود. برای گروس‌شناسی نمایه ISC گرفتیم؛ منتهی کرونا موجب شد که به تعویق بیفتد و شاید این همایش را به صورت مجازی برگزار کنیم.
آنا: بستر برای برگزاری همایش گروس‌شناسی آماده است؟
ورزنده: بله. مقالات آماده و داوری انجام شده است، کمیته علمی نیز تشکیل شده و امیدواریم به‌زودی شاهد برگزاری این همایش مهم باشیم.
آنا: متأسفانه کمبود مطالعات علمی در حوزه کردستانشناسی در جوامع از جمله کشور ما وجود دارد. برای رفع این مشکل چه راهکاری دارید؟
ورزنده: به نکته درستی اشاره کردید. متأسفانه پژوهش‌های کمی در حوزه کردستانشناسی داریم و اگر پژوهشی انجام شده توسط غربی‌ها و آن هم پس از سفر کوتاه به کردستان بوده و بعدها در قالب سفرنامه آن را آورده‌اند.
نگاه غربی‌ها در تحقیقات و تحلیل‌‌هایشان همواره جانبدارانه و مغرضانه بوده است که حاکی از نگاه برتری‌جویانه غربی‌ها به مشرق زمین است.
آنا: در مورد مستشرقان چطور؟
ورزنده: آنان نیز همینطور. بسیاری از سفرنامه‌هایی که مستشرقان نوشته‌اند واقعاً موجب سرگرمی و تلذذ خواننده غربی می‌شود به جای اینکه واقعیت‌ها را نشان دهد.
راه‌اندازی مرکز تحقیقات کردستانشناسی و موافقت سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی با آن به درستی تشخیص داده شده به‌طوری که کار ناتمام در حوزه کردستانشناسی بسیار است که به سهم و در حد توان قصد داریم بخشی از این کار را انجام دهیم.
مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج تبدیل به کانونی برای رفت و آمد اهالی فرهنگ شده است و درصورتی که پژوهشگری برای چاپ مقاله نیاز به حمایت داشته باشد، استقبال می‌کنیم.
آنا: تعیین اولویت پژوهش افراد با کیست؟
ورزنده: اولویت‌های پژوهشی با توجه به نیاز منطقه تعیین می‌شود. این مرکز بهترین بستر برای بازنمایی ظرفیت‌های مناطق کردنشین، نشان دادن غنای فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و ادبی و کشف و تحلیل آن ظرفیت‌هاست.
فعالیت پژوهشی و تحقیقی نیازمند بودجه است و بودجه‌ای که به ما تعلق می‌گیرد در مقایسه با پژوهشکده کردستانشناسی دانشگاه کردستان بسیار ناچیز است. توسعه فرهنگی زیربنای توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است و امیدوارم توجه بیشتری به مرکز ما شود.
گاهی انتظار سودآوری از مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج وجود دارد، در صورتی که فعالیت روی مقوله فرهنگ و ارتقای آن سود است؛ شاید این سود مادی نباشد. همین که مرکز تحقیقات کردستانشناسی توانسته وارد مجامع فرهنگی استان کردستان و کشور شود، فی نفسه سود است.
«دکتر جهانشیر امینی»، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی کردستان و «دکتر محمدقربان کیانی»، رئیس سابق این دانشگاه از حامیان بسیار دلسوز مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج بوده و هستند؛ چراکه به ضرورت حمایت از یک مرکز فرهنگی و پژوهشی پی‌برده‌اند.
آنا: شباهت و قرابت زبان‌شناختی بین دو زبان کُردی و فارسی در حوزه ساختاری و نحو برای خیلی از مردم جای سؤال است. این شباهت از کجاست؟
ورزنده: به هر حال در تقسیم‌بندی و دسته‌بندی زبان‌ها، زبان کُردی و فارسی از شاخه زبان‌های هند و اروپایی هستند، یعنی از یک ریشه آمده‌اند. قرابت‌های نحوی و واژگانی بین این دو زبان وجود دارد. منتهی تا مدت‌ها پیش به اشتباه زبان کُردی را گویش کُردی می‌گفتند، درحالی‌که کُردی یک زبان است با تمام خصوصیات و ویژگی‌هایی که یک زبان باید داشته باشد و رسم‌الخط جداگانه‌ای دارد.
البته زبان کُردی قرابت‌ها و نزدیکی‌هایی با زبان فارسی دارد، چراکه این زبان‌ها از اساس از یک ریشه و یک مادر هستند.
پیش از سفر مقام معظم رهبری به کردستان در سال 88 بسیاری از زبان کُردی به گویش کُردی یاد می‌کردند و ایشان به صراحت گفتند زبان کُردی یک سرمایه ملی است و از آن پس در رسانه‌ها از جمله تلویزیون به این صرافت افتادند که این یک زبان و سرمایه ملی است.
اکنون نیز در تلویزیون گاهی از «گویش کردی» استفاده می‌شود، درصورتی‌که گویش، لهجه و زبان هرکدام تعریف خاص خود را دارند و کُردی زبانی است با گویش‌های متفاوت.
آنا: به نظر می‌رسد ارجاع پرونده «اورامان» به یونسکو برای ثبت جهانی اقدام مثبت شما باشد.
ورزنده: با برگزاری همایش اورامان‌شناسی پرونده آن برای ثبت جهانی به یونسکو رفت و تعامل بسیار خوبی در این زمینه با اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان داریم و اینکه بنیانگذار حرکت ثبت جهانی اورامان مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج بوده در اذهان خواهد ماند.
همایش غار «کرفتو» نیز دستاورد بسیار بزرگی بود. غارشناسان، مورخان، باستان‌شناسان و معماران صاحب‌نام ایران دو روز تمام در جایی به نام «دیوان‌دره» جمع شدند و به ارائه تحلیل‌ها و مقاله‌های پژوهشی بسیار ارزشمند خود پرداختند که این هم در اذهان مانده و با افتخار از آن یاد می‌کنیم.
بسیاری از کتاب‌های چاپ شده در مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج برای نخستین‌بار انجام شده است؛ به عنوان مثال کتابی از آیت‌الله مردوخ که سال 1330 یک بار چاپ شده و خانواده‌اش افتخار چاپ مجدد این کتاب و تصحیحات آن را به ما دادند.
ادبیات کُردی دارای تاریخ کهنی است؛ منتهی تاریخ ادبیاتی که روشمند، آکادمیک و توانمند باشد توسط یکی از اعضای مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج به نام «دکتر جمال احمدی» نگاشته و تبدیل به یکی از منابع درسی شد.
کلیله و دمنه که هنوز برای جهانیان جذاب است برای نخستین‌بار به زبان کُردی توسط مترجم بسیار صاحب‌نام زنده‌یاد احمد قاضی نگاشته شد.
چند پایان‌نامه در حوزه زبان کُردی وجود دارد؟
دستاورد بسیار ماندگار چاپ چهار جلد دانشنامه بزرگ سنندج است که چند سالی است کار روی آن را آغاز کرده‌ایم و تا هفت، هشت ماه آینده جلد اول آن که بالغ بر 600 صفحه است، چاپ می‌شود و مشابهی برای آن نیست.
کار ما برجسته کردن پروژه‌هایی مانند گروس‌شناسی است، چراکه گروس ظرفیت‌های فرهنگی، اقلیمی، تاریخی و اجتماعی بسیار زیادی دارد که مغفول مانده بود. دانشجویانی از اقلیم کردستان عراق در دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج مشغول به تحصیل هستند.
کلاس‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان را نیز در چند دوره برگزار کرده‌ایم.
آنا: تعامل شما به نهادها و ارگان‌ها برای شناساندن ماهیت زبان کردی و آشنایی مردم با فرهنگ کردنشینی چگونه است؟
ورزنده: سال‌ها قبل تفاهم‌نامه‌ای با انجمن جامعه‌شناسی ایران امضا کردیم و با پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز تفاهم‌نامه داشته‌ایم.
اکنون مشغول انعقاد تفاهم‌نامه با شهرداری سنندج هستیم و بازدیدهایی از مرکز اسناد، موزه و کتابخانه مجلس شورای اسلامی داشتیم که وقتی فعالیت‌های خود را برای آنها تشریح کردیم برای کار مشترک با ما ابراز تمایل کردند و مقرر شده در آینده منجر به انعقاد تفاهم‌نامه شود.
اخیراً مسابقه نمایشنامه‌نویسی با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کردستان با نام «انسان، هنر، بحران» برگزار کردیم که خاص دوران کروناست.
آنا: پایان‌نامه‌های دانشجویی و طرح‌های پژوهشی در مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج چه جایگاهی دارد؟
ورزنده: با مدیران گروه‌های مختلف دانشگاه آزاد اسلامی سنندج در این باره جلساتی برگزار کردیم و از آنان خواستیم اگر دانشجویی می‌خواهد در حوزه معماری پایان‌نامه‌ای بنویسد، لزومی ندارد طراحی یک مهد کودک با خصوصیات امروزی و مدرن بدهد؛ بلکه اولویت باید ظرفیتی باشد که در تاریخ معماری مناطق کُردنشین وجود دارد. دانشجویان باید پایان‌نامه خود را به سمت مسایل و موضوعات مناطق کردنشین سوق دهند تا از دستاورد آنان در توسعه استان استفاده شود.
بسیاری از پایان‌نامه‌ها در حوزه ادبیات کُردی، تطبیقی است. یعنی توانسته‌ایم با مدیران گروه‌ها تعامل داشته باشیم و از آنها بخواهیم که دانشجویان را به سمت ادبیات تطبیقی /کردی و فارسی/ سوق دهند و اگر منبعی خواستند، کتابخانه‌ای داریم و دانشجویان می‌توانند از منابع ما استفاده کنند.
دانشجویان حتی می‌توانند از مدیران دپارتمان‌های ما که در این حوزه‌ها صاحب‌نظر هستند، مشاوره بگیرند و اگر پایان‌نامه‌ای خوب باشد، می‌توانیم به‌صورت کتاب آن را چاپ کنیم.
در حقیقت یکی از مأموریت‌های ما عبارت است از سوق‌دادن پایان‌نامه‌ها در راستای مأموریت‌های پنجگانه مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج که چیزی نیست جز یافتن راهکار برای توسعه استان کردستان.
آنا: تاکنون چند پایان‌نامه در حوزه ادبیات فارسی و کُردی داشته‌اید؟
ورزنده: در حوزه ادبیات فارسی هفت یا هشت پایان‌نامه داشته‌ایم و از وقتی مرکز تحقیقات کردستانشناسی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج راه‌اندازی شده است به جای پایان‌نامه‌هایی با عنوان تکراری «خاقانی» و «قاآنی» و نبش قبر دوباره آنان سعی کردیم عنوان پایان‌نامه‌ها را به سمت ادبیات کُردی و فارسی یا مشخصاً روی ادبیات کُردی سوق دهیم.
مدیران دپارتمان‌های مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج در حوزه تاریخ به سمت تحقیق روی تاریخ استان کردستان رفته‌اند و هشت یا 9 پایان‌نامه نیز در این حوزه با مشاوره مدیر دپارتمان تاریخ و میراث فرهنگی ما نگاشته شده است.
آنا: در حوزه مقابله با کرونا چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
ورزنده: با همکاری مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج و اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کردستان جشنواره سراسری با نام «نقش هنر در شرایط بحرانی و بحران‌زا چیست؟» برگزار کردیم.
به بیش از 15 نفر از نمایشنامه‌نویس‌ها جایزه اعطا شد که غالب این نمایشنامه‌ها به زبان کُردی بود. خروجی این جشنواره نیز جلد چهارم نمایشنامه‌های کُردی مرکز تحقیقات کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج است. پیشتر سه کتاب در مرکز ما چاپ شده و جلد چهارم نیز با عنوان «روزشمار یک شهر» در آینده نزدیک چاپ خواهد شد.
انتهای پیام/4078/4062/پ
انتهای پیام/