اروپا از رهگذر مخالفت با آمریکا در فرایند مکانیسم ماشه چه سودی می‌برد؟/احتمال هماهنگی برجامی جو بایدن با قاره سبز
گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا- حسین ارجلو، بامداد پنجشنبه هفته گذشته، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد مایک پمپئو به‌زودی درخواستی به دبیر کل سازمان ملل برای فعال کردن مکانیسم ماشه ارائه خواهد کرد. متعاقب آن، وزیر امور خارجه آمریکا شخصاً به نیویورک سفر کرد و طی نامه‌ای خطاب به «آنتونیو گوترش»، خواستار فعال شدن مکانیسم سازوکار حل اختلاف شد که مرحله پایانی آن به بازگرداندن همه تحریم‌های تعلیق شده جمهوری اسلامی منتهی خواهد شد.
روسیه و چین و سپس تروئیکای اروپایی همگی با فعال کردن «مکانیسم ماشه» از سوی آمریکا مخالف‌اند چراکه این اقدام ازنظر حقوق بین‌الملل پذیرفتنی نیست و واشنگتن به دلیل خروج غیرقانونی و یک‌جانبه از «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) نمی‌تواند خواستار استفاده از این سازوکار برای تحریم ایران شود. هفته گذشته آمریکا در تلاش برای جلب نظر شورای امنیت به‌منظور تمدید تحریم تسلیحاتی ایران شکست خورد و پس‌ازآن وعده کرد که راهکار «اسنپ بک» را برای جلوگیری از دادوستد تسلیحاتی ایران به بوته آزمون درآورد.
استدلال آمریکا برای فعال کردن «مکانیسم ماشه»
آمریکا درخواست خود را با توجه به بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ ارائه کرده که بر اساس آن، صرف حضور کشوری در انعقاد برجام به مفهوم شرکت در این توافق محسوب می‌شود و عدم اجرا یا خروج از پیمان هسته‌ای مانع از فعال کردن مکانیسم ماشه از سوی آمریکا نخواهد شد. این در حالی است که بر اساس همین قطعنامه، هر عضو واجد شرایط برجام، لازم است هرگونه اطلاعیه‌ای ذیل بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ را به همراه «توضیحی از تلاش‌های توأم با حسن نیت در فرایند حل اختلاف پیش‌بینی‌شده در توافق هسته‌ای» به کار بندد. آمریکا نه‌تنها عضوی از برجام نیست بلکه هیچ‌گونه تلاشی برای حل اختلاف همراه با حسن نیت انجام نداده است.
به دلیل متن غیر شفاف قطعنامه 2231، مایک پمپئو از چند ماه پیش یک تیم حقوقی را در وزارت خارجه آمریکا تشکیل داد تا درخواست واشنگتن برای فعال شدن مکانیسم حل اختلاف را با هدف بازگرداندن تحریم‌ها توجیه کند.
این در حالی است که کاخ سفید به‌طور حتم از شکست دوباره خود در فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های ایران ازجمله تحریم‌های تسلیحاتی مطلع است؛ اما سناریوی فعلی را برای تهدید و ارعاب کشورها و شرکت‌هایی که از هم‌اکنون خود را برای دادوستد تسلیحاتی با جمهوری اسلامی آماده کرده‌اند، در دستور کار قرار داده است.
ملاک عمل کاخ سفید برای مقابله با این فرایند، قوانین داخلی این کشور ازجمله «کاتسا» (قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها) و اجرای تحریم‌های ثانویه است؛ همچنان که در مورد تحریم‌های بانکی و نفتی، بسیاری از کشورها و دولت‌ها تحریم‌های آمریکا را مبنای عمل قرار می‌دهند نه تحریم‌های شورای امنیت.
دلایل اروپا برای مخالفت با مکانیسم ماشه
تردیدی نیست که تقابل اروپا با آمریکا به این دلیل نیست که قاره سبز، معاملات تسلیحاتی با جمهوری اسلامی را تدارک دیده است. اروپا نشان داده که در تمام اقدامات ضد ایرانی با آمریکا کمترین اختلافی ندارد و تعارضات جاری بر سر موضوعات اجرایی است نه مباحث کلان و راهبردی. نظیر این اختلافات را در فرایند گفتگوهای هسته‌ای نیز شاهد بودیم که اروپا در آن مقطع، نقش پلیس بد را بازی می‌کرد و مانع از انعقاد توافق هسته‌ای می‌شد، حال‌آنکه آمریکا مخالفت چندانی به‌ظاهر نشان نمی‌داد. ازاین‌رو، اختلاف فعلی نیز ریشه در مبانی و مسائل راهبردی ندارد و از دو منظر قابل تفسیر و تحلیل است.
1. اروپا مخالف بدعت‌گذاری در فرآیندهای شورای امنیت است و تضعیف آن را مغایر با منافع خود در بلندمدت می‌داند. ازنظر قاره سبز، اصرار آمریکا بر بازگرداندن تحریم‌ها از طریق مکانیسم ماشه درحالی‌که اجماعی بر سر آن وجود ندارد، جایگاه این نهاد بین‌المللی را تضعیف کرده و باعث می‌شود که حرف شورای امنیت در میان کشورها خریداری نداشته باشد.
2. اروپا با ایفای نقش پلیس خوب تلاش می‌کند ایران را تا زمان روی کار آمدن «جو بایدن»، کاندیدای حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در برجام نگه دارد چون «برنامه اقدام جامع اقدام مشترک»، از ظرفیت بسیار قابل‌توجهی برای مهار جمهوری اسلامی در حوزه‌های مختلف برخوردار است. در همین راستا این احتمال وجود دارد که تیم جو بایدن با اتحادیه اروپا در این خصوص هماهنگی‌هایی به عمل آورده باشد.
بیشتر بخوانید:
- اتحادیه اروپا برای حفظ برجام تلاش می‌کند
- واکنش بورل به تصمیم واشنگتن علیه ایران: آمریکا نمی‌تواند از مکانیسم ماشه استفاده کند
- اولیانوف: ادعای مکانیسم ماشه آمریکا غیرمنطقی است
طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده، اروپا و آمریکا تصمیم داشتند با استفاده از مکانیسم تعبیه‌شده در برجام، ابتدا ظرفیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی را تضعیف کرده و سپس توان منطقه‌ای ایران را که قدرت موشکی بخشی از آن است، تحت‌الشعاع قرار دهند. به گفته جان کری، وزیر خارجه اسبق آمریکا، اشتباه ترامپ این بود که ابتدا از برجام بیرون رفت و سپس خواستار توافقی برای محدود کردن توانمندی موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران شد؛ درحالی‌که «پلن» نخست این بود که تلاش شود ایران پای میز مذاکرات موشکی و منطقه‌ای بنشیند و در صورت عدم پذیرش، خروج از برجام در دستور کار قرار گیرد.
او در گفتگو با شبکه خبری سی.ان.ان تصریح کرد: «آیا بهترین سیاست برای ایالات‌متحده این است از توافقی که ما به ایجاد آن کمک کردیم و به آن پایبندی وجود داشت، خارج شویم؟ فکر می‌کنم با این کار بهترین گزینه سوزانده شد که عبارت بود از ماندن در توافق و استفاده از آن به‌عنوان اهرم فشار به‌منظور مجاب کردن اروپایی‌ها، چینی‌ها و روس‌ها برای همکاری با ما جهت پاسخگو کردن ایران در موضوع موشکی، داشتن عملکرد بهتر در یمن و همکاری در مسئله حزب‌الله.»
بر اساس مواضع جمهوری اسلامی، خروج از برجام برای دولت‌های دموکرات و جمهوری‌خواه حتمی بود؛ اما مسئله زمان اهمیت داشت که ترامپ این تقدم و تأخر را رعایت نکرد. اروپا نیز به‌عنوان تابعی از سیاست‌های آمریکا، راهکار دموکرات‌ها را ترجیح می‌دهد و تا زمان روی کار آمدن احتمالی جو بایدن می‌کوشد ایران را از طریق مخالفت نمایشی با کاخ سفید در توافق هسته‌ای نگه دارد و پس‌ازآن تضعیف همه مؤلفه‌های قدرت جمهوری اسلامی ایران را کلید بزند.
انتهای پیام/4106/پ
انتهای پیام/