جایزه نوبل چیست؟ | شرایط دریافت آن و برندگانی که دنیا را متحول کردند

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق می‌گیرد. جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه ‌دار و شیمی ‌دان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند پایه‌گذاری شد.

طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌ طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات، اقتصاد و صلح؛ به افرادی تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند.

اگر چه وصیت ‌نامه نوبل، بنیان‌گذار این جوایز بود اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تأسیس شود. در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ نخستین جوایز نوبل اهدا شد.

وصیت نامه آلفرد نوبل

آلفرد نوبل در وصیت ‌نامه خود گفته است که این جایزه باید «به کسی داده شود که بهترین یا بیشترین کوشش را در راه برادری ملل، انحلال یا کاهش ارتش‌ها یا تشکیل و ترغیب کنفرانس‌های صلح کرده باشد.» جایزه نوبل صلح تنها جایزه نوبل است که در استکهلم داده نمی‌شود. این جایزه هر ساله در اسلو پایتخت نروژ اهدا می‌شود.

جشن ‌های اهدای جوایز

کمیته‌ها و مؤسساتی که جزو هیئت انتخاب جوایز هستند، اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام می‌کنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در ۱۰ دسامبر، یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود، به برندگان اهدا می‌شود.

بیشتر مطالعه کنید: چند نکته جذاب درباره نوبل ادبیات

مراسم جایزه صلح نوبل از ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۶ در مؤسسه نوبل نروژ، پس از آن در ابتدا در دانشگاه اسلو، و از سال ۱۹۹۰ در عمارت شهرداری اسلو برگزار شده‌است. سایر مراسم‌های اهدای جوایز از سال ۲۰۰۵ در تالار کنسرت استکهلم برگزار شده‌اند.

شرایط اهدای جایزه نوبل

هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار، و مبلغی پول. در حال حاضر، مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون کرون سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا ۱٫۳ میلیون دلار آمریکا) است.

 اصولاً اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته که برندگان نوبل، به دور از فشار تأمین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت این است که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ بازنشسته‌ می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ یادشده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیته اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را به ‌طور برابر میان سه نفر تقسیم کند.

یا اینکه به یک از برندگان یک ‌دوم و به هریک از دو نفرِ دیگر یک ‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی، یا انسان‌دوستانه وقف می‌کنند.

از سال ۱۹۰۲، پادشاه سوئد، به ‌جز جایزه صلح نوبل، رسماً کلیه جوایز را در استکهلم اهدا کرده‌است.  پادشاه اسکار دوم، در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی ‌ها مخالف بود. اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتیِ این جوایز برای کشورش پی برد، نظرش عوض شد.

نخستین جایزه صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در سال ۱۹۰۴ کمیته نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط استورتینگه (پارلمان نروژ) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتیِ مربوط به داوری و نیز اهدای جایزه صلح نوبل بر عهده این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانون‌گذاران پاسخگو نیستند. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.

آشنایی با برندگان نوبل که جهان را متحول کردند

ماری کوری

این دانشمند فرانسوی-لهستانی زنی از خودگذشته و دانشمندی درخشان بود که مطالعاتش توانست دیدگاه دانشمندان را نسبت به جهان تغییر دهد.
کوری به عنوان یک نماد فرهنگی شناخته می شد و بیشتر دوران زندگی حرفه‌ای خود را به مطالعه بر روی اصول و قواعد رادیواکتیو پرداخت و در سال 1903 وی به همراه همسرش پیر و هنری بک‌کوئرل به خاطر مطالعات فیزیک‌شان درباره پدیده تشعشعات، جایزه نوبل فیزیک را دریافت کردند.  

ماری کوری در سال 1911 نیز نوبل شیمی را به خاطر کشف رادیوم و پولونیوم از آن خود کرد و به یکی از معدود افرادی تبدیل شد که در دو رشته مختلف نوبل دریافت کرده‌اند.
در دوران جنگ جهانی اول او از دانش خود در زمینه پرتوها برای ساخت دستگاه‌های پرتو ایکس قابل حمل ویژه میدان ‌های جنگ استفاده کرد. وی بیشتر مواقع خود کنترل دستگاه را به عهده می‌گرفت و به دیگر زنان نیز آموزش می‌داد تا برای یافتن گلوله‌ها در بدن مجروحان به پزشکان کمک کنند.

آلبرت اینشتین

از نقطه نظر فیزیکی، اینشتین به بازنگری دوباره به جهان و تمام هستی کمک کرد. انیشتین مدرک آموزش شیمی و ریاضی را پس از تحصیل به دست آورد و زمانی که نتوانست برای خود شغلی بیابد، برای کار به دفتر ثبت اختراع سوئیس کار می کرد و در آنجا بود که سوالاتی در مورد فیزیک نظری طرح ‌و برابری جرم-انرژی را کشف کرد و نظریه نسبیت را ارائه داد.

در سال 1921 نوبل فیزیک را به خاطر کشف تاثیر فوتوالکتریک، پدیده‌ای که طی آن الکترون‌های یک ماده تحت تاثیر نور فوران می‌کنند، از آن خود کرد.

بر اساس توضیحات وی نور از ذراتی ساخته شده بود و همین کشف منجر به ابداع سلول‌های فوتوالکتریکی و در نهایت ابداع تلویزیون، سینما و بسیاری از کشفیات بزرگ شد. شاید مهمترین بخش تحقیقات وی بخشی بود که درک بشر را درباره نظریه کوانتوم تکامل داد.

کمیته بین ‌المللی صلیب سرخ

در جهانی که جنگ آن را چند پاره کرده بود، صلیب سرخ نقش اساسی در التیام زخم‌های بسیاری از انسان‌ها داشت. این سازمان در سال 1917، 1944 و 1963 به خاطر خدمات انسان‌دوستانه‌ای که ارائه کرده بود، نوبل صلح را دریافت کرد. صلیب سرخ در سال 1863 در ژنو سوئیس با هدف کمک به افراد مجروح و بیمار در دوران جنگ، بدون توجه به قومیت و ملیت بنیان‌گذاری شد. این کمیته تنها به نظامیان کمک نمی‌کند، بلکه تلاش دارد به غیرنظامیانی که درگیر جنگ شده‌اند نیز کمک برساند.
طی جنگ‌های جهانی، صلیب سرخ میزان پایبندی به کنوانسیون ژنو را تحت نظر قرار داد و هرگونه تخطی از این کنوانسیون را ثبت کرد. داوطلبان این سازمان همچنین از زندانیان در کمپ‌های جنگی بازدید می‌کردند تا از اجرای رفتار‌های انسانی با آنها اطمینان حاصل کنند و در عین حال برای تعویض زندانیان زمینه‌سازی می‌کردند.
همچنین صلیب سرخ در زمان جنگ‌ها در حفظ ارتباط کلامی میان سربازان و خانواده‌هایشان نقش بسیار مهمی به عهده داشت و به طور کلی ثابت کرد وجه خوب انسانیت می‌تواند در میان گلوله‌ها و بمباران نیز خود را حفظ کند.

الکساندر فلمینگ، ارنست چین و هاوارد فلوری

بشریت بدون وجود انسان‌ها هیچ پیشرفتی نمی‌کند بنابراین پیشرفت‌های پزشکی برای تک تک انسان‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. الکساندر فلمینگ به همراه ارنست چین و هاوارد فلوری یکی از مهمترین اکتشافات تاریخ بشر را در زمینه پزشکی به نام خود ثبت کردند و به واسطه همین کشف توانستند در سال 1945 نوبل پزشکی را از آن خود سازند.
فلمینگ در آزمایشگاه خود به صورت تصادفی دریافت کپکی که در ظرف آزمایشگاهی رشد کرده‌ بود، منجر به نابودی باکتری استافیلوکوچی شد. از این رو آزمایش با این کپک که پنیلسلیوم نوتاتوم نام داشت را آغاز کرد و به تدریج مطالعاتش منجر به تولید داروهای آنتی‌بیوتیکی پنیسیلینی شد. این داروها در برابر تمامی انواع بیماری‌هایی که برای قرن‌ها انسان‌ها را از پا در‌می‌آوردند، از قبیل سل، قانقاریا، سیفلیس، و بسیاری دیگر از عفونت‌های باکتریایی موثر بودند.

مادر ترزا

وی در سال 1979 به خاطر فعالیت‌های ناتمامش برای فقیرترین انسان‌های جهان، نوبل صلح را را از آن خود کرد.  مادر ترزا در سال 1950 سازمانی کاتولیک را با نام مبلغان خیریه پایه‌گذاری کرد و فعالیت این مرکز در هندوستان آغاز شد تا به افراد بی‌سرپرست،‌ فقیر و بیمار کمک کند. همزمان این موسسه خیریه به مبتلایان به ایدز و افرادی که به واسطه جنگ، قحطی و دیگر فجایع انسانی و طبیعی بی‌خانمان شده‌بودند نیز کمک می‌کرد.
مادر ترزا برای بیش از 40 سال پایبندی خود را به فعالیت‌های خیریه حفظ کرد و در سال 1997 از دنیا رفت اما بسیاری همچنان ماموریت وی را ادامه می‌دهند و سازمان وی هنوز در 130 کشور جهان فعالیت دارد و هزاران راهبه در این سازمان‌ها به افراد نیازمند کمک می‌رسانند.

ایوان پاولوف

 پاولوف در سال 1904 توانست نوبل فیزیولوژی را به دست آورد. مشهورترین تحقیقات وی بر روی واکنش‌های شرطی‌شده بوده است.
وی در مشهورترین آزمایش خود با هربار غذا دادن به سگ‌ها، زنگی را به صدا در‌می‌آورد و پس از تکرار چندین باره این کار، بزاق سگ‌ها به تدریج با شنیدن صدای زنگ آغاز به ترشح می‌کرد. چندان طول نکشید که مشخص شد انسان‌ها نیز از رفتار‌هایی مشابه برخوردارند و می‌توانند متناسب با شرایط، واکنش‌های شرطی را از خود نمایش دهند. دیدگاه پاولوف دریچه‌ای جدید را در روان‌شناسی و رفتار‌گرایی گشود و درک انسان‌ها را از رفتار‌های خودشان متحول ساخت.

مارتین لوتر‌کینگ

مارتین لوترکینگ رویایی در سر داشت و جانش را بر سر آن از دست داد. مارتین بر ضد تبعیض نژادی و برده‌داری  پرداخت.
تمامی این ماجرا از سال 1955، زمانی که فردی به نام روزا پارکس از برخواستن از روی صندلی اتوبوس و دادن صندلی‌اش به فردی سفید‌پوست سر باز زد، آغاز شد. 382 روز بایکوت اتوبوس توسط کینگ نقش وی را به عنوان رهبری برای سیاه پوستان آمریکایی مستحکم کرد. پس از اتمام بایکوت، وی با وجود ارعاب‌ دولتی و فرهنگی حاکم بر جامعه، سفرهای خود را آغاز کرد تا پیامش را همه‌جا پخش کند.
او در این دوران بیش از 6 میلیون مایل سفر کرد و بیش از دو هزار و 500 سخنرانی انجام داد و به تدریج توانست فرهنگ ریشه‌دار تبعیض نژادی را از از بین ببرد.  به همین خاطر در سال 1964 و در سن 35 سالگی نوبل صلح را از آن خود کرد و چهار سال بعد ترور شد اما آنچه از او به جا ماند برای همیشه الهام‌بخش انسان‌های آزادی‌خواه در سرتاسر جهان شد.

کریک، واتسون و ویلکینز

پیش از این DNA یکی از رازهای بزرگ به شمار می‌رفت تا اینکه فرانسیس کریک، جیمز واتسون و موریس ویلکینز کشف این ساختارهای مارپیچی کوچک را آغاز کردند. این سه در سال 1962 به خاطر فعالیت‌هایشان در کشف ساختار مولکولی اسید نوکلئیک و اثبات اهمیت آن در ابقای اطلاعات در بدن موجود زنده، نوبل پزشکی را به دست آوردند.
پیشرفت‌های ژنتیکی امروز در حقیقت مدیون مطالعات این سه نفر بوده است. نکته قابل توجه نوبل این سه دانشمند، محققی دیگر به نام روزلایند فرانکلین است که کشف کرد چگونه می‌توان از DNA عکاسی کرد. گروه کریک بر اساس عکس‌های وی توانستند در مطالعات خود موفق شوند با این‌همه دیدگاه‌های فرانکلین  نادیده گرفته شد و  پیش از اینکه بتواند تلاش‌های خود را برای کمیته نوبل توضیح دهد، از دنیا رفت.

هرمان مولر

برای هر پیشرفت تکنولوژیکی، عوارض جانبی نیز وجود دارد، اما به لطف تلاش‌های هرمان مولر، که نوبل پزشکی 1946 را از آن خود کرد، انسان‌ها اهمیت تعدیل دانش خود را با استفاده از ایمنی و احتیاط درک کردند. وی نوبل پزشکی را به خاطر اثبات تاثیر پرتو ایکس در جهش ژنتیکی در بدن انسان به دست آورد.

در ادامه بخوانید: برندگان مسلمان جایزه نوبل فیزیک و شیمی

وی در اواسط دهه 1920 مدارک قابل توجهی از جهش‌های ژنتیکی در بدن مگس میوه‌ای که تحت تاثیر پرتو ایکس قرار گرفته،‌گرد‌آوری کرد که بر اساس این مدارک، جهش‌های ایجاد شده منجر به کاهش عمر حشره می‌شد. وی اطمینان داشت پرتو ایکس بر روی انسان نیز تاثیری مشابه دارد. با وجود اینکه مولر 20 سال تلاش کرد توجه عموم را به مطالعات خود جلب کند،‌ در نهایت بمب‌باران‌های اتمی در جنگ جهانی دوم بودند که بر یافته‌های مولر تاکید کردند و پس از آن بود که کمیته نوبل به اهمیت مطالعات مولر پی برد.

انتهای پیام/