پیشتازی دانشگاه آزاد اسلامی در تحقق دیپلماسی علم نسبت به سایر دانشگاه‌ها/ تفاوت «دیپلماسی علمی» و «دیپلماسی علم و فناوری» چیست؟
به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه و سیاست گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بخشنامه‌ای «آیین‌نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی» را به معاونان، رؤسای مراکز و مدیران کل سازمان مرکزی و رؤسای استانها، واحدها و مراکز آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ کرد.
دکتر طهرانچی این بخشنامه را در راستای پیاده‌سازی راهبردهای نظام فرهنگی- تربیتی، نظام آموزشی، نظام پژوهش و فناوری، نظام مدیریتی و... همچنین تحقق اسناد بالادستی کشور در حوزه علم و فناوری نظیر سند جامع روابط علمی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و سیاست‌‌های کلان دانشگاه در حوزه علم و فناوری و دیپلماسی علمی ابلاغ کرده است.
بیشتر بخوانید:
آیین‌نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شد
دیپلماسی عمدتاً به قواعد و قوانینی اطلاق می‌شود که روابط بین‌الملل را از طریق دیدار و گفتگوهای دیپلمات‌های رسمی برقرار می‌کند. به عبارت ساده‌تر دیپلماسی مجری سیاست خارجی در چارچوب قوانین و چشم‌اندازهای سیاست خارجی هر کشور است. درواقع به این قوانین دکترین سیاست خارجی گفته می‌شود که از طریق رئیس هر حکومت یا وزیر امورخارجه اعلام می‌شود و دیپلماسی باید در خدمت این دکترین قرار بگیرد.
دیپلماسی علمی قرار است از طریق سازوکار دیپلماسی بین دولت‌ها، مؤسسات، متخصصان و مردم ارتباط و تعامل هدفمند ایجاد کند. بی‌شک اگر کشوری به دنبال ایجاد فرصت برای توسعه علمی، فناوری و نوآوری باشد تنها راه دستیابی به آن، دیپلماسی علمی است.
بیشتر بخوانید:
دیپلماسی علمی برای کشور ارزآوری دارد/ لزوم مبادلات تکنولوژی با کشورهای مختلف
بهره جستن از ظرفیت‌های علم و فناوری برای تحقق اهداف سیاست خارجی دولت‌ها و همچنین بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک و سیاست خارجی جهت ارتقای علم و فناوری در درون کشورها را نیز می‌توان از دیگر نتایج دیپلماسی علمی نام برد. در همین راستا با احمد یعقوب‌نژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و رئیس اسبق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال به گفتگو نشسته‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
آنا: دیپلماسی علمی چه کمکی به پیشرفت در حوزه فناوری و ارتقای علمی کشور می‌کند؟
یعقوب‌نژاد: طبق تعریف لغت‌نامه دهخدا، دیپلماسی عبارت است از فن و عمل رهبری مذاکرات میان ملت‌ها، به‌منظور حصول سازش که مورد رضایت متقابل همگان و همچنین آیین، آداب، مراسم و راه‌های رهبری این مذاکرات باشد. امروزه ملت‌ها برای موضوع‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی، علمی و... باید با یکدیگر مذاکره داشته باشند، به همین علت یادگیری فن مذاکره برای ایجاد ارتباطات اثربخش و پایدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تفاوت «دیپلماسی علمی» و «دیپلماسی علم و فناوری»
به نظرم باید میان واژه «دیپلماسی علمی» و «دیپلماسی علم و فناوری» تفاوت قائل شویم. «دیپلماسی علمی» به این معناست که در انجام مذاکرات در زمینه‌های مختلف از رویکردی علمی استفاده کنیم اما «دیپلماسی علم و فناوری» به این معناست که برای رفع مشکلات مختلف اعم از اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و... بتوانیم دانش خود را با دیگر کشورها به اشتراک بگذاریم تا مشکل مورد نظر را برطرف کنیم.
مطمئناً اگر این واقعیت را بپذیریم که کشورهای مختلف در حوزه علم و فناوری از مزیت‌های رقابتی متفاوتی برخوردار هستند، بنابراین داشتن «دیپلماسی علم و فناوری» اثربخش نیز در ارتقای توان علمی کشور و جامعه مؤثر خواهد بود. به عبارت دیگر در این دیپلماسی از طریق مذاکرات صادقانه باید برای استفاده از توان علمی سایر کشورها، یافته‌های علمی خود را به اشتراک بگذاریم.
۶ دستاورد دیپلماسی علم و فناوری
آنا: به نظر شما پرداختن به دیپلماسی علمی چه ضرورتی برای جامعه علمی و دانشگاهی کشور دارد؟
یعقوب‌نژاد: دیپلماسی علم و فناوری می‌تواند دستاوردهای مختلفی داشته باشد که به ۶ مورد آن اشاره می‌کنم.
۱) به اشتراک گذاشتن توانمندی‌های علمی کشور با سایر کشورها می‌تواند این فرصت را ایجاد کند که از دانش سایر کشورها نیز بهره‌مند شویم.
۲) جایگاه علمی کشور را در سطح منطقه و بین‌الملل ارتقا ببخشیم.
۳) تصویری درست‌تر از توان علمی دانشگاه‌های کشور ارائه کنیم.
۴) در مذاکرات سیاسی و اقتصادی از قدرت چانه‌زنی بالاتری برخوردار شویم.
۵) در پروژه‌های علمی در سطح منطقه و بین‌الملل مشارکت کرده و برای دانشگاه‌ها فرصت‌های تحقیقاتی مناسب فراهم کنیم.
۶) در دستاوردهای علمی بین‌المللی سهیم شویم.
تشکیل هسته‌های علمی بین‌المللی برای ارتقای علمی اساتید و دانشجویان
آنا: پژوهش‌های مشترک علمی و فناوری چگونه موجب ارتقای علمی دانشگاه‌ها می‌شود؟
یعقوب‌نژاد: باید این واقعیت را بپذیریم همانگونه که دانشگاه‌های ایران در زمینه‌های مختلف از توان علمی بالایی برخوردار هستند، سایر کشورها نیز از توانمندی‌هایی برخوردارند که می‌توانیم از طریق «دیپلماسی علم و فناوری» از فرصت‌های ایجاد شده برای ارتقای علمی دانشگاه‌ها استفاده کنیم.
این ارتباطات می‌تواند منجر به تشکیل هسته‌های علمی بین‌المللی شود و از طریق عضویت در این گروه‌های پژوهشی، از ظرفیت‌های ایجاد شده استفاده کنیم، از تجربه دانش سایر کشورها بهره‌مند شویم و همچنین می‌توانیم توانمندی‌های علمی کشور را به دنیا اعلام کنیم؛ مجموعه این عوامل در بلندمدت موجب ارتقای علمی اساتید، پژوهشگران و دانشجویان خواهد شد.
به‌طور خلاصه، عضویت در مجامع علمی، هسته‌های پژوهشی و گروه‌های پژوهشی می‌تواند علاوه‌بر ایجاد فرصت‌های تحقیقاتی مناسب، فرصت استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی را نیز برای جامعه دانشگاهی ایران ایجاد کند.
اشتراک گذاشتن تجربیات علمی کشورها موجب افزایش اعتماد به نفس پژوهشگران جوان می‌شود
آنا: به اشتراک گذاشتن تجربیات علمی کشورها چه تأثیری بر شکوفایی علمی نخبگان دانشگاهی دارد؟
یعقوب‌نژاد: به اشتراک گذاشتن تجربیات علمی کشورها علاوه‌بر افزایش اعتماد به نفس پژوهشگران جوان و ایجاد فرصت برای بهره‌مند‌ی از توانمندی دیگران، موجب می‌شود که جایگاه واقعی علمی کشور در نهادهای علمی بین‌المللی مشخص شود، اعتماد جامعه بین‌المللی نسبت به توانمندی علمی ایران افزایش یابد و نخبگان کشور از طریق عضویت در پروژه‌های بین‌المللی توانمندی‌های علمی خود را افزایش دهند و تجربیات جدیدی به‌دست بیاورند.
پیشتازی دانشگاه آزاد اسلامی نسبت به سایر دانشگاه‌ها در زمینه تحقق دیپلماسی علم
آنا: حرکت دانشگاه آزاد اسلامی را برای تحقق دیپلماسی علمی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یعقوب‌نژاد: با توجه به اینکه دانشگاه آزاد اسلامی از بودجه دولتی هیچگونه استفاده‌ای نمی‌کند اما از طریق عضویت در مجامع بین‌المللی مختلف (از جمله عضویت در اتحادیه دانشگاه‌های جهان) و تجربه بلندمدت در زمینه دیپلماسی علم، به‌طور نسبی در مقایسه با سایر دانشگاه‌ها از عملکرد بهتری برخوردار است؛ اما با وجود تأسیس واحدهای دانشگاهی برون‌مرزی، برگزاری مسابقات و همایش‌های بین‌المللی، تبادل اساتید و دانشجو با سایر کشورها، نیازمند اطلاع‌رسانی مناسب و تسهیل شدن مشارکت اساتید در این زمینه هستیم. در این ارتباط، علاوه‌بر تسهیل شدن مشارکت اساتید و دانشجویان باید بسترهای مناسب برای افزایش انگیزه دانشگاهیان جهت مشارکت در این خصوص فراهم شود.
۷ مأموریت مراکز تحقیقاتی مشترک با مراکز معتبر علمی بین‌المللی
آنا: مأموریت مراکز تحقیقاتی مشترک با مراکز معتبر علمی بین‌المللی چیست؟
یعقوب‌نژاد: درباره مأموریت مراکز تحقیقاتی مشترک با مراکز معتبر علمی بین‌المللی به هفت مورد می‌توان اشاره کرد.
۱) ایجاد زمینه برای برگزاری دوره‌های آموزشی مشترک
۲) ایجاد فرصت مطالعاتی برای اساتید و دانشجویان
۳) جذب دانشجویان از سایر کشورها به‌خصوص کشورهای منطقه
۴) برگزاری همایش‌ها، نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی
۵) ایجاد مراکز تحقیقاتی تخصصی با تبیین مسائل و مشکلات مشترک جهت رفع آن‌ها
۶) انجام پروژه‌های تحقیقاتی مشترک با کشورهای منطقه برای رفع مشکلات و مسائل در زمینه‌های زیست محیطی، توریسم، اقتصادی و...
۷) تدوین فصلنامه‌های علمی بین‌المللی برای ارائه دستاوردهای علمی دانشجویان و اساتید
استفاده از دیپلماسی علمی برای رفع مشکلات ایجاد شده توسط تحریم‌ها
آنا: دیپلماسی علمی به چه میزان در رفع چالش‌های کشور می‌تواند مؤثر واقع شود؟
یعقوب‌نژاد: دیپلماسی علم و فناوری می‌تواند در بلندمدت دستاوردهای مناسبی برای هر کشور داشته باشد اما در حال حاضر این نوع دیپلماسی را باید برای رفع مشکلات ایجاد شده توسط تحریم‌ها استفاده کنیم؛ اگر موفق شویم این نوع دیپلماسی را ارتقا ببخشیم، جذابیت علمی برای سایر کشورها ایجاد می‌کند و می‌تواند منجر به بهبود سایر دیپلماسی‌ها از جمله دیپلماسی سیاسی و اقتصادی شود.
ارائه راهکارهای علمی به‌صرفه برای رفع مشکلات مشترک میان کشورهای منطقه می‌تواند علاوه‌بر جلب اعتماد کشورهای منطقه، روابط سیاسی و اقتصادی مناسبی نیز به همراه داشته باشد و لازمه این اقدام شناخت کافی و بیان علمی مسائل منطقه خواهد بود.
* گفتگو از علیرضا محمدی
انتهای پیام/۴۱۱۸/
انتهای پیام/