ارتباط دیدگاه جرم‌شناس سوئدی درباره تكوین جرم با مبانی نظام حقوقی اسلام
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا از بوشهر، اسماعیل عبداللهی صبح امروز در کرسی نظریه‌پردازی ترویجی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر با عنوان «پیشگیری از جرم در نظام حقوقی اسلام» گفت: «با توجه به گسترش و ازدیاد تبهكاری اهمیت موضوع پیشگیری از جرم و ضرورت برنامهریزی در راستای آن غیرقابل انكار است.»
وی با بیان اینکه برای امنیت، آرامش جامعه، تضمین حقوق فردی و اجتماعی و حل مسئله تبهكاری، برخورد كیفری صرف كفایت نمی‌كند، تصریح کرد: «براین‌اساس در نظام‌های كیفری مختلف علاوه بر واكنش‌های كیفری كه ناظر بر بعد از ارتكاب جرم هستند به عوامل جرم‌زا، موقعیت‌های مجرمانه و برنامهریزی در راستای شناسایی و تلاش برای زایل ساختن و محدودكردن آنها نیز توجه میشود.»
نظریه‌پرداز کرسی پیشگیری از جرم در نظام حقوقی اسلام با بیان اینکه نظام حقوقی اسلام در تعالیم خود به همه عوامل و زمینه‌های جرم‌زا توجه و متناسب با آنها برنامهریزی و راهكار ارائه کرده است، توضیح داد: دین مبین اسلام با اصرار بر تعمیق فضایل و اخلاقیات، ایجاد قسط، برابری و برادری، اجتناب از قدرت‌مداری و سوء‌استفاده از آن توسط زمامداران در چارچوب پیشگیری از جرم، رویكرد و الگوی ویژه‌ای با عنوان «توانمندسازی دینی و اخلاقی» بنا نهاده است.
عبداللهی با تأکید بر اینکه در این کرسی نظریه‌پردازی ترویجی سعی شده با بهره‌گیری از روش كیفی توصیفی ـ تحلیلی كه متناسب با پژوهش‌های حقوقی است، ابعاد و مؤلفه‌های پیشگیری از جرم در نظام كیفری اسلامی به طرز موجز، اما رسا و روشن تبیین شود، عنوان کرد: «مقوله پیشگیری از جرم و آسیب‌های فردی و اجتماعی با ساختار و خصایص ویژه یكی از دغدغه‌ها و جهت‌گیری‌های مستمر نظام كهن و ریشه‌دار اسلامی است.»
وی ادامه داد: «در اندیشه‌های جرم‌شناختی نمونه‌هایی از رویكرد دین اسلام در مبارزه با جرائم و پیشگیری از آنها وجود دارد كه خود مؤید این واقعیت است كه شریعت نبوی هم به تعالیم جرم‌شناسانه به ویژه جرمشناسی پیشگیری عمیقاً توجه دارد.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان بوشهر با بیان اینکه در برنامه‌های پیشگیری از جرم عوامل فردی و اجتماعی كه منجر به پیدایش جرم و مجرم می‌شوند، به‌طور جداگانه عمل نکرده است؛ بلكه به‌صورت تركیبی تأثیر می‌گذارند، تشریح کرد: «جرم‌شناسان، جرم را یک پدیده زیستی ـ روانی ـ اجتماعی می‌دانند.»
جرم چه زمانی به وقوع می‌پیوندد؟
عبداللهی با بیان اینکه جرم واقعه پیچیده‌ای است و زمانی رخ می‌دهد كه چهار عنصر قانون، مجرم، هدف و مکان مهیا و وجود داشته باشد، متذکر شد: «بدون قانون، هیچ جرمی وجود ندارد، بدون مرتكب، نقض قانونی وجود نخواهد داشت، بدون آماج یا قربانی هیچ جرمی اتفاق نمی‌افتد و بالاخره بدون محل یا موقعیتی در مكان و زمان با وجود سه عنصر دیگر باز هم جرمی پدید نمی‌آید.»
وی با اشاره به دیدگاه جرم‌شناس معروف سوئدی اولاف كین‌برگ خاطرنشان کرد: «عواملی در تكوین جرم دخالت دارند كه اجرای آن را تسهیل می‌كند به تأخیر انداخته و یا به‌طور كلی از انجام آن جلوگیری می‌کنند. كین برگ عوامل مزبور را به دو دسته عوامل تحریک‌كننده و مقاومت‌دهنده تقسیم می‌كند و هركدام از این عوامل نیز به دو نوع فردی و اجتماعی دسته‌بندی می‌شوند که با این طرز تلقی از نحوه تكوین جرم، این واقعیت مسلم میشود كه چرا در نظام حقوقی اسلام تا این اندازه بر كسب فضائل و اجتناب از رذایل اخلاقی تأكید شده است.»
این نظریه‌پرداز با بیان اینکه اصطلاح پیشگیری از جرم، توسط نهادها و دانشمندان به شیوه‌های مختلفی تعریف شده است، چنین توضیح داد: «یكی از این تعاریف تعریفی است كه توسط «كمیسیون ملی پیشگیری از جرم NCPC» انگلیس در سال 1998 ارائه شده و بر طبق این تعریف پیشگیری از جرم یک الگوی فكری و رفتاری (عملی) معطوف به كاهش تهدید جرم و ارتقای احساس سلامتی و امنیت است كه به‌طور محسوسی بر روی كیفیت زندگی اجتماعی و توسعه محیط تأثیر گذاشته، امكان رشد و وقوع جرم را از بین می‌برد.»
عبداللهی درباره تعاریف دیگر نیز بیان کرد: «طبق ماده یک قانون پیشگیری از جرم مصوب شهریور 1394 پیشگیری از جرم یعنی پیشبینی، شناسایی و ارزیابی خطر جرم و اتخاذ تدابیر و اقدامات برای رفع یا كاهش جرم، مهم‌ترین ایراد وارده بر این تعریف، این است که عیناً از منابع علمی غربی اقتباس شده و ابعاد و مؤلفه های پیشگیری از منظر دینی در آن مندرج نیست.»
این حقوقدان با بیان اینکه نظام كیفری اسلام در مقایسه با نظام‌های عرفی جهان به‌ویژه نظام شایع و رایج لیبرال در تعریف جرم و مواجهه با آن، معیارها، رسالت‌ها، سازوكارها و جهت‌گیری‌های متمایز و منحصربه‌فردی دارد، تبیین کرد: «بر مبنای ابعاد و مؤلفه‌های الگو یا مدل اسلامی، پیشگیری اسلامی عبارت است از توانمندسازی دینی و اخلاقی فرد، ساختار و موقعیت در حدود ظرفیت‌های مربوط به‌منظور زدودن یا كاهش خطر معاصی.»
وی با بیان اینکه نخستین راهی كه اسلام برای ریشه‌کن كردن جرائم و گناهان پیشبینی كرده و امت اسلامی را به آن سفارش كرده، احكام اخلاقی و عبادی است، یادآور شد: «براساس خیر و شر، خوبی‌ها و بدی‌ها یا به تعبیر رایج‌تر فضایل و رذایل، راه مبارزه با كج‌رفتاری و جرم، دو اصل بی‌نظیر امر به معروف و نهی از منكر است و اسلام با واحب شمردن آن، اجرای آن را زمینه‌ساز اجرای سایر احكام و مقررات اسلامی می‌داند.»
دبیر هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی استان بوشهر گفت: «علاوه بر شیوه‌های مختلفی كه شریعت اسلامی برای تهذیب انسان‌ها و تعالی و تكامل مادی و معنوی آنها در دنیا و آخرت به كار بسته، در راستای مصلحت عامه، جلوگیری از فساد و سركشی مجدد افراد متخلف و اصلاح آنان راهكارها و تدابیر قابل توجهی تشریع کرده است که مهم‌ترین این تدابیر، اعمال مجازات‌ها و حدود شرعی، توبه و عفو است.»
وی تأکید کرد: «پیشگیری از جرم در اسلام ویژگی‌هایی دارد كه در این باره می‌توان به قطعی و دائمی بودن حفظ و تعالی اخلاقی از طریق تعمیق ارزش‌ها و نیازها، همه‌جانبه‌نگری و معطوف بودن به تمام حقوق و حدود، ضرورت ارتباط انسان و اجتماعات انسانی با خدا و نمایندگان او، متكی و منوط بودن سرنوشت انسان به اراده، انتخاب، تلاش و شناخت او، امكان بازگشت، اصلاح و تأمّل و تدبر واقعی در گذشته و سرنوشت خود و دیگران و مأیوس نشدن از لطف و رحمت الهی، آثار فردی و اجتماعی، مستقیم و غیرمستقیم رفتارها و روابط اشاره کرد.»
به گزارش آنا در ادامه این کرسی نظریه‌پردازی محمد چمکوری از حقوقدانان استان بوشهر به عنوان ناقد به تشریح نقاط قوت و ضعف این نظریه پرداخت و عبداللهی نیز به ابهامات وی پاسخ داد که در نهایت با نظر مثبت ناقد کرسی یادشده مورد تأیید قرار گرفت.
انتهای پیام/4078/4062/
انتهای پیام/