«محمد ابریشمی» کاتب کتابخانه امیرعلیشیر نوایی

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

محمد ابریشمی، خطاط، شاعر و کاتب کتابخانه امیرعلیشیر نوایی در قرن دهم هجری قمری است.

تاریخ تولدش را نمی‌دانیم و از زندگی‌اش اطلاع کمی در دست است؛ همین‌قدر می‌دانیم که وی در مشهد به دنیا آمد و در آنجا رشد کرد و خوشنویسی را نزد سلطان علی مشهدی، که از مشهورترین خوشنویسان عصر خویش و ملقب به «سلطان الخطاطین» بود، فرا گرفت.

چهار شاگرد معروف سلطان علی مشهدی، محمد نور، سلطان محمد خندان، زین‌الدین محمد و محمد ابریشمی بودند که از این بین خط محمد ابریشمی را به شیرینی و پختگی و نرمی ستوده‌اند و او را سرآمد شاگردان سلطان علی دانسته‌اند. البته بیانی آورده که و یخط را فروتر می‌نوشته و آنچه در خطش نیست، مزه و استواری است. شماری دیگر نیز گفته‌اند که پایه خط محمد ابریشمی به سلطان محمد خندان نمی‌رسد.

محمد ابریشمی استاد خط نستعلیق بود و در کتابخانه امیرعلیشیر نوایی به کتابت مشغول بود. وی علاوه بر خطاطی، شاعر نیز بود و زمانی که استادش سلطان علی مشهدی در 919ق درگذشت، شعری سرود و آن را بر سنگ قبر استادش نوشت و یک رباعی نیز از اشعار استادش در حاشیه آن لوح نوشته شده است.

تاریخ فوت محمد ابریشمی دانسته نیست. برخی منابع گفته‌اند که وی در 935ق درگذشته است. از آثاری که از وی به جا مانده مسلم است که در 923ق زنده بوده است. همچنین می‌دانیم که در 951ق در قید حیات نبوده است؛ زیرا کسی در قطعه‌ای نوشته است: «مولانا محمد ابریشمی کاتب است، علیه‌الرحمه المغفرة سنة 951».

نمونه آثار محمد ابریشمی عبارت‌اند از:

1. یک قطعه از مرقعی، به قلم دو دانگ متوسط، با رقم «العبد الفقیر، محمد ابریشمی المشهدی غفر ذنوبه» که در کتابخانه سلطنتی تهران نگه‌داری می‌شود؛

2. یک قطعه سوره فاتحه، به قلم دو دانگ و نیم در دانگ متوسط، با رقم «الحقیر محمد ابریشمی المشهدی غفر ذنوبه» که در مجموعه آقای کریم‌زاده در تهران نگه‌داری می‌شود؛

3. یک قطعه، به قلم دو دانگ و کتابت خوش، با رقم «فقیر محمد ابریشمی المشهدی الکاتب غفر ذنوبه»، که در مجموعه مهدی بیانی محفوظ است؛

4. یک قطعه به قلم سه دانگ و دو دانگ متوسط، با رقم «العبد الفقیر المذنب محمد ابریشمی المشهدی غفر ذنوبه» که در کتابخانه عمومی لنینگراد محفوظ است؛

5. رساله‌ای در علم قافیه، در ضمن یک مرقع، به قلم نیم دو دانگ متوسط، با رقم و تاریخ «العبد الفقیر محمد ابریشمی المشهدی، فی شهور سنه عشرین و تسعمائة»، که در کتابخانه دانشگاه استانبول محفوظ است؛

6. یک قطعه به قلم پنج دانگ جلی و دو دانگ متوسط، با رقم «فقیر محمد ابریشمی»، که در همان کتابخانه محفوظ است؛

7. یک نسخه از منطق الطیر شیخ عطار، به قلم کتابت جلی متوسط، با رقم و تاریخ «العبد الفقیر محمد ابریشمی المشهدی غفر ذنوبه و ستر عیوبه، فی شهور سنة ثلث و عشرین و تسعمائة من الهجرة النبویة علیه السلم و التحیة» که در موزه آثار اسلامی و ترک استانبول نگه‌داری می‌شود؛

انتهای پیام/4104/