«ابن مَنْده»؛ فقیه بغدادی

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوزکریا یحیی بن عبدالوهاب اصفهانی یا ابن‌مَنْده (434-544ق)، محدث، فقیه، واعظ و مورخ مشهور است.

یحیی بن عبدالوهاب آخرین فرد نامدار از خاندانابن‌مَنْده است. در 19 شوال به دنیا آمد. پدرش عبدالوهاب و عموهایش عبدالرحمان و عبیدلله، هر سه از محدثان بنام روزگار خود بودند. ابن منده در سنین پایین به استماع حدیث پرداخت. به جز پدر و عموهایش، از دانش ابوطاهر بن عبدالرحیم و احمد بن فضاض بهره جست و حدیث شنید.

نخست به نیشابور رفت و در آنجا از ابوبکر احمد بن منصور مغربی و ابوبکر احمد بن حسین بیهقی استماع حدیث کرد. سپس به همدان رفت و از دانش ابوبکر محمد بن عبدالرحمان نهاوندی بهره جست و پس از آن در بصره از محضر استادان، ابوالقاسم ابراهیم بن محمد شاهد و عبدالله بن حسین سعدانی استفاده کرد و حدیث شنید.

ابن‌منده در 498ق راهی سفر حج شد و در راه خود به بغداد رفت و در جامع منصور به املای حدیث پرداخت. او شاگردان و راویان بسیاری داشت؛ از جمله ابن عساکر، ابوموسی مدینی، ابوطاهر سلفی، ابوسعید سمعانی، عبدالقادر جیلی، ابن خشاب نحوی، ابوالحسن بن طیوری، ابوالفضل بن ناصر. برخی مورخان نام یحیی بن عبدالوهاب را در شمار مقریان (قاریان) آورده‌اند و او را از شاگردان ابن حبش دانسته‌اند.

ابن دمیاطی یحیی را شیخ حنبلیان دانسته است. یحیی بن عبدالوهاب در 12 ذی‌الحجه 511 در 77 سالگی درگذشت.

آثار ابن منده عبارت‌اند از:

1. زندگی‌نامه طبرانی، که همراه جلد پنجم کتاب معجم الکبیر طبرانی در بغداد به چاپ رسید.

2. احادیث ابن منده، که نسخه خطی آن در کتابخانه ظاهریه محفوظ است.

3. الامالی، که نسخه‌ای از کتاب نیز در کتابخانه ظاهریه نگه‌داری می‌شود.

4. تعلیقات و اضافات ابن منده بر الجزء الرباعی عبدالغنی ازدی، که در کتابخانه برلین محفوظ است.

5. جزء فیثه ذکر من عاش من الصحابة اکثر من مائة سنة، که در کتابخانه جامع کبیر صنا محفوظ است.

6. تاریخ اصبهان، سمعانی در الانساب، یاقوت در بلدان، ابن خلکان در وفیات، ذهبی در سیر، و ابن حجر در الاصابة از این کتاب استفاده کرده‌اند. نسخه‌ای ناقص از این کتاب در کتابخانه ظاهریه نگه‌داری می‌شود.

 انتهای پیام/4104/