38 سال بعد از آزادسازی خرمشهر؛ عملیاتی که جهان را متعجب کرد

به گزارش خبرنگار حوزه امنیتی و دفاعی گروه سیاسی خبرگزاری آنا، سوم خرداد 1361 خرمشهر پس از 578 روز اشغال آزاد شد. عملیات بیت‌المقدس که منجر به آزادسازی خرمشهر شد در سلسله عملیات رزمندگان اسلام در دفاع مقدس بوده که از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که ضربه اساسی و تعیین کننده‌ای بر پیکر دشمن وارد ساخت و تمامی معادلات، باورها و ذهنیت‌هایی را که در مورد توانایی و قابلیت نظامی ایران و عراق وجود داشت تغییر داد.

بسیاری از کارشناسان نظام وتحلیل‌گران رسانه‌های خارجی، همانند نیروهای عراقی، در برابر «سرعت عمل» و «ویژگی‌های عملیاتی» رزمندگان اسلام به هنگام فتح خرمشهر، غافلگیر، مبهوت و شگفت‌زده شدند. عملیات بیت‌المقدس از دو منظر حائز اهمیت است؛ اول اینکه با پیروزی در این عملیات، جنگ وارد مرحله جدیدی شد که در ادامه پیروزی‌های زیادی برای نیروهای انقلاب رقم زد و دوم اینکه این پیروزی سبب شد دشمنان و در رأس آن‌ها آمریکا حساب کار خود را کرده و در مقابله با انقلاب اسلامی با نهایت احتیاط برخورد کنند.

سرهنگ الصبری درباره نفوذناپذیری ورود ایرانی‌ها به خرمشهر نوشته است: «مستشاران نظامی فرانسوی طی یک بازدید از وزارت دفاع عراق که در سیزدهم آوریل ۱۹۸۲ انجام شد، اعلام کردند هیچ سلاح و نیرویی قادر به بازپس گیری خرمشهر نیست، زیرا عراق این شهر را به صورت یک پایگاه دفاعی بسیار مستحکم در آورده است. 

وی ادامه داد: «این تحلیل مستشاران فرانسوی موجب شد صدام این سخن تاریخی خود را با اطمینان کامل بیان کند که اگر خرمشهر سقوط کند و ایرانی‌ها آن را باز پس گیرند، من کلید شهر بصره را به آنان تقدیم خواهم کرد».

زمان کوتاه آمادگی، وسعت منطقه عملیات، مداومت عملیات، عملیات تهاجمی گسترده با عبور از رودخانه برای نخستین بار، تعداد زیاد اسرای دشمن، وسعت و حجم تلفات و خسارات وارده به دشمن، اهمیت و ارزش مناطق آزاد شده و بالاخره دستاوردهای سیاسی، نظامی و روانی این عملیات، بیت‌المقدس را به یکی از درخشان‌ترین عملیات‌های نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران علیه متجاوزان بعث عراق تبدیل کرد.

اشتباه راهبردی دشمن در برابر جمهوری اسلامی

نابسامانی و بی‌ثباتی در داخل ایران و تسلط عراق بر مناطق اشغالی و در مقابل فقدان انجام و یکپارچگی در نیروهای نظامی ایران، از جمله شاخص‌هایی بود که محافل سیاسی-نظامی جهان مبتنی بر آن سازش و تسلیم جمهوری اسلامی را در برابر شرایط عراق امری مسجل و قطعی می‌پنداشتند و از سوی دیگر غرب در طول جنگ تحمیلی که در حمایت از عراق به هیچ وجه کوتاهی نکرده و از هرگونه حمایت مالی، سیاسی، تبلیغاتی و نظامی دریغ نکرده بود، نمی‌توانست آثار و نتایج این سرمایه‌گذاری عظیم را در معرض نابودی و اضمحلال مشاهده کند؛ لذا کشورهای ذی‌نفع تلاش‌های وسیعی را برای حفظ عراق شروع کردند. به نظر می‌رسد درمیان تحولات نظامی جنگ، فتح خرمشهر و فرار دشمن تا پشت مرزها نقش تعیین‌کننده‌ای در ارزیابی و تحلیل صاحب نظران سیاسی و نظامی جهان در مورد توان عراق داشته است.

فتح خرمشهر و اضمحلال رژیم بعث عراق

در بررسی آزادسازی خرمشهر، تاکتیک نظامی ایران، طرح‌ریزی عملیات عبور از رودخانه کارون، سرعت عمل در تصرف خرمشهر و مقایسه آن با زمان تهاجم عراق به خرمشهر و تأخیری که در اشغال شهر صورت گرفت، بیش از سایر مسائل مورد اشاره قرار گرفت و همه این شواهد و قرائن، دلالت بر ضعف و ناتوانی روحی و فیزیکی عراق می‌کرد. ضمن اینکه خرمشهر به عنوان آخرین برگ برنده عراق برای مذاکرات به اصطلاح صلح بود و دشمن نیز برای حفظ آن سرمایه‌گذاری وسیعی کرده بود در نتیجه وقتی که عراق نتوانست خرمشهر را حفظ کند و شهر با این سرعت آزاد شد در واقع علائم آشکار اضمحلال عراق نمایان شد.

 فتح خرمشهر، آنچنان سترگ بود که دستگاه‌های تبلیغاتی و مطبوعات غرب را مجبور ساخت تا به این پیروزی بزرگ اعتراف کرده، آن را ضربه مهلک و استراتژیک بر پیکر ارتش عراق تلقی کنند. از جمله فاینشنال تایمز چنین نوشت: «سقوط خرمشهر و اسارت هزاران سرباز عراقی را فقط می‌توان یک شکست فاجعه‌آمیز دانست و ارتش عراق تحقیر ناشی از آن را نمی‌تواند فراموش کند. ارتش عراق، توانست خرمشهر را پس از یک ماه جنگ شدید و تحمل تلفات سنگین به تصرف خود در آورد، در حالی که ایرانیان، پس از یک حمله که کمتر از دور روز به طول انجامید، آن را باز پس گرفتند و این عمل، افزون بریک ضربه استراتژیک، از نظر روانی، ضربه عظیمی به ارتش عراق وارد کرد .»

عوامل مؤثر در فتح خرمشهر

 یکی از عوامل فتح خرمشهر، همکاری بی‌سابقه ارتش و سپاه بود، در پی حذف بنی‌صدر، مقدمات همکاری جدی نیروهای ارتش و سپاه فراهم شد و عملیات ثامن‌الائمه، در نتیجه این همکاری و با تلاش شهیدان کلاهدوز و نامجو طراحی شده و پس از تصویب توسط شورای عالی دفاع، به اجرا درآمد. در پی نتایج به دست آمده از این عملیات، همکاری این دو سازمان (ارتش و سپاه) به همراه ترکیب جدیدی از تلفیق و اتخاذ استراتژی عملیاتی و تاکتیک‌های رزمی نوین آغاز شد. همکاری‌های متقابل سپاه و ارتش، در جوی سرشار از تفاهم، به رفع بسیاری از توهمات و تبلیغات سوء گذشته انجامید و پیروزی را برای ملت به ارمغان آورد.

آثار جهانی فتح خرمشهر

 فتح خرمشهر، آثار و پیامدهای فراوان به دنبال داشت. این پیروزی بزرگ، آمریکایی‌ها را غافلگیر و به صورت فزآینده‌ای نگران کرد. در این زمینه لس‌آنجلس تایمز چنین نوشت: «هر گونه تحولی در منطقه منافع آمریکا را به خطر می‌اندازد؛ بنابراین، حمله ایران که روز جمعه آغاز شد، برای آمریکا از اهمیت بسیاری برخوردار است. چنین به نظر می‌رسد که پیروزی ایران، آرامش دوستان آمریکا را در منطقه به هم خواهد زد.» همچنین ژنرال هیگ وزیر خارجه وقت آمریکا هم ضمن ابراز نگرانی از پیروزی ایران چنین واکنش نشان داد: «آمریکا در برابر هرگونه تغییر اساسی در منطقه خلیج فارس که ناشی از جنگ ایران و عراق باشد، بی‌تفاوت نخواهد بود.»

 فتح خرمشهر در نظر قدرت‌های بزرگ آن زمان و وابستگان آنان، به منزله سقوط رژیم عراق و فروپاشی کشورهای منطقه به شمار می‌آمد. بدین جهت، تئوریسین‌های سیاسی آمریکا از جمله کسینجر در این مورد چنین اظهار نظر کردند: «اگر عراق جنگ را برده بود، امروز نگرانی و وحشت در خلیج فارس نبوده و منافع ما در منطقه به آن اندازه که اینک در خطر قرار دارد، دچار مخاطره نمی‌شد. در هر حال با توجه به اهمیتی که توازن قوا در این منطقه دارد، این به نفع ماست که هر چه زودتر آتش‌بس برقرار کرده و به تدریج به رژیم سازشکاری که در آینده، احیاناً جایگزین رژیم ایران می‌شود، نزدیک شویم.»

 حماسه فتح خرمشهر دستاوردهای فراوانی به دنبال داشت؛ از جمله این که این پیروزی، اعتماد به نفس مسئولان نظام را در دفاع از حقوق مشروع و ایفای نقش در محافل سیاسی و اتخاذ مواضع قوی و منطقی در پی داشت. افزون بر این، با فتح خرمشهر، شور انقلابی مردم دو چندان و باعث شد که ایران از این طریق، موفق به بازسازی نیروها، امکانات و حضور بی‌شائبه مردم در صحنه‌های نظامی-سیاسی شود. همچنین فتح خرمشهر، باعث شد که عراق از همه درخواست‌های ناحق خود دست برداشته و به قراردادهای بین‌المللی تن دهد.

هرچند 38 سال از حماسه فتح خرمشهر می‌گذرد، اما آثار و برکات این حماسه تا به امروز پابرجا مانده و جمهوری اسلامی ایران به پشتوانه آن، دستاورهای بزرگ و مهمی را در سطوح مختلف داخلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به دست آورده است. دست برتر ایران در حوزه نظامی، سیاسی و بین‌المللی و اذعان کشورهای مختلف جهانی به این توانایی، ماهیت و جایگاه ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران را ارتقاء بخشیده است.

حضرت آیت الله خامنه‌ای درباره آزادسازی خرمشهر فرموده‌اند: «در مورد فتح خرمشهر، اغلب شما جوان‌ها آن روز نبودید یا اگر هم بودید کودک بودید خیلی، کوچک بودید. روز فتح خرمشهر حادثه‌ عظیمی بود. شاید هنوز چند ساعت از خبر نگذشته بود که بنده از [ساختمان] ریاست جمهوری می‌رفتم طرف بیت امام که خدمت امام (ره) برسم. در این خیابان و سر راه، مردم غوغا کرده بودند؛ مثل یک راهپیمایی، مثل یک تظاهرات [بود]. ماشین ما را که می‌دیدند، می‌آمدند جلو تبریک می‌گفتند. در همه‌ کشور یک جشن عمومی خودجوش به وجود آمد؛ مسئله این قدر مسئله‌ مهمی بود. البته مردم آن روز غالبا نمی‌دانستند چه اتفاقی افتاده است که این فتح به وجود آمده، از آن فداکاری‌ها، از آن ریزه کاری‌ها، از آن تلاش‌های عجیب و باورنکردنی، مردم اطلاع نداشتند.»

انتهای پیام/4079/