ترکیبات محلول‌های ضدعفونی برای از بین بردن ویروس کرونا

به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، كرونا خانواده بزرگی از ويروس‌ است كه ممكن است موجب ايجاد بيماری در حيوانات يا انسان شوند. در انسان چندين نوع ويروس موجب عفونت‌های تنفسی می‌شوند؛ از سرماخوردگی گرفته تا بيماری‌های شديدتر مانند سندرم تنفسی خاورميانه MERS و سندرم شديد تنفسی حاد (SARS).

كوويد 19 نوعی بيماری عفونی است كه اخيراً كشف شده است. اين ويروس و بيماری جديد آن تا قبل از شروع شيوع بيماری در ووهان چين در دسامبر 2019 ناشناخته بود.

شايع‌ترين علائم 19‐COVID تب، خستگی و سرفه خشک است. برخی از بيماران ممكن است درد، احتقان بينی، آبريزش بينی، گلودرد يا اسهال داشته باشند. اين علائم معمولاً خفيف است و به تدريج شروع می‌شود.

برخی از افراد آلوده می‌شوند، اما علائمی ندارند و احساس ناخوشی نمی‌كنند. حدود 80 درصد افراد بدون نياز به درمان خاص از اين بيماری بهبود می‌يابند. از هر 6 نفری كه مبتلا به 19‐COVID می‌شوند یک نفر به طور جدی بيمار می‌شوند و در تنفس دچار مشكل می‌شوند.

افراد مسن و افراد دارای مشكلات پزشكی اساسی مانند فشار خون بالا، مشكلات قلبی يا ديابت بيشتر احتمال دارد به بيماری جدی مبتلا شوند. حدود 2 درصد از مبتلايان به اين بيماری فوت شده‌اند. افراد مبتلا به تب، سرفه و مشكل در تنفس بايد به دنبال مراقبت پزشكی باشند.

يك ضدعفونی‌كننده يا گندزدای ايده‌آل دارای ویژگی‌هایی است که به شرح زیر است:

1. بر روی طيف وسيعی از باكتری‌ها، مخمرها، كپک‌ها و ويروس‌ها موثر باشد.

2. دارای اثر كشندگی سريع باشد.

3. تحت تأثير عوامل محيطی قرار نگيرد: يعنی در حضور مواد ارگانيک ماننـد خـون، خلـط و مـدفوع فعال بوده و به هنگام استفاده همزمان با صابون، دترژنت‌ها و ديگر مواد شيميايی سازگار باشد.

4. حداقل خطر را برای سلامتی انسان(استفاده‌كننده و بيمار) داشته باشد .

5. خواص پاک‌كنندگی خوبی داشته باشد.

6. قابليت رقت در آب داشته باشد.

7. در حالت غليظ و رقيق پايدار باشد.

8. برچسب‌های راهنمای محصول به اندازه كافی واضح و قابل استفاده باشد.

9. موجب ايجاد خورندگی در ابزار و سطوح فلزی نشده و به وسـايل ديگـر نظيـر پارچـه، لاسـتيک، پلاستيک و ... آسيب وارد نكند.

10. با ايجاد يک لايه ضدميكروبی اثری ماندگار بر روی سطوح ايجاد كند.

11. حساسيت پوستی ايجاد نكند و برای محيط زيست زيان‌آور نباشد.

12. در استفاده طولانی‌مدت سويه‌های مقاوم ايجاد نشود.

ضدعفونی‌کننده‌ها چند نوع هستند؟

ضدعفونی‌‌کننده‌های سطح بالا (پراكسيد هيدروژن، پراستيک اسيد، گلوتارآلدئيد و فرمالدئيد)، ضدعفونی‌‌کننده‌های سطح متوسط  (كلر و تركيبات كلره، يد  و تركيبات يده و الكل‌ها) و ضدعفونی‌‌کننده‌های سطح پایین( فنل و تركيبات فنلی و تركيبات آمونيوم كواترنر).

پراكسيد هيدروژن:

بر روی طيف وسيعی از ارگانيسم‌ها شامل باكتری‌ها، قارچ‌ها، مخمرها، ويروس‌ها و اسپورها موثر هستند.

پراكسيد هيدروژن در مقابل گرم منفی‌ها معمولاً فعاليت بيشتری دارد تا گرم‌مثبت‌ها و محلـول سه درصد آن سـريعاً باكتري‌ها را می‌كشد. تخريب اسپورها با افزايش غلظت و دما افزايش می‌‌يابد.

يون‌های آهن و مس با پراكسيد هيدروژن اثر سينرژيستيك داشته و اثر مشاهده شده بيش از اثر ضدميكروبی هریک به تنهايی است.

پراستيک اسيد:

در ايــلات متحــده از پراســتيک اســيد بــرای اســتريل‌ســازی شــيميايی ابزارهــای پزشــكی، جراحـی و دندانپزشكی (مانند آندوسكوپ‌ها و آرتروسكوپ‌ها) در دستگاه‌های اتوماتيک اسـتفاده مـی‌شـود.

مزيـت خاص اسيد پراستيك اين است كه محصولات حاصل از تجزيه آن مـضر نيـست (ماننـد اسـيد اسـتيک، آب، اكسيژن، پراكسيد هيدروژن) و از خود پسمانده‌ای بر جای نمی‌گذارد.

گلوتارآلدئید:

گلوتار آلدئید یک دی آلدئید اشباع شده است كه به عنوان یك ماده ضدعفونی‌كننده سـطح بـالا و اسـتریل‌كننده شیمیایی مقبولیت زیادی كسب كرده است.

به دو شكل گاز و مایع وجود دارد و تنها آلدئیدی اسـت كـه فعالیت اسپورسیدال خوبی نشان می‌دهد.

فعالیت بیوسیدال گلوتارآلدئید وابسته به PH است و به میزان قابـل توجهی فعالیت آن در PH قلیایی افزایش می‌یابد.

پس از اینکه محلول فعال شد بـه علـت پلیمریزاسـیون مولكول‌های گلوترآلدئید در PH قلیایی و در غیاب سـورفكتانت‌هـا نیمـه عمـری معـادل 14 روز خواهـد داشت.

بر مایكوباكیوم‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها موثر است. محلول‌های قلیایی پایداری كمی دارنـد و فعالیـت ضد میكروبی‌شان را در اثر نگهداری از دست می‌دهند.

فرمالدئید:

به دو شكل گاز و مایع وجود دارد. محلول آن فرمالین نام دارد كه حاوی 37 درصد فرمالدئید اسـت. ایـن محلـول كارسینوژن است و در هنگام استفاده نباید تماس مستقیم با آن داشته باشند.

فرمالدئید میكروارگانیسم‌هـا را از طریق آلكیله كردن گروه‌های آمینی و سولفیدی پروتئین و اتم‌های نیتروژن حلقه‌‌های پایه‌هـای پـورین غیرفعال می‌كند.

هرچند فرمالدئید- الكل یک ماده استریل‌كننده شیمیایی است و فرمالدئید به عنـوان یـک ماده ضدعفونی‌كننده سطح بالا محسوب می‌شود؛ با این وجود مـوارد اسـتفاده بیمارسـتانی آن بـه واسـطه گازهای تحریک‌كننده و بوی تندی كه در مقادیر بسیار آشكار می‌شود، محدود شـده اسـت.

ب) ضد عفونی‌كننده‌های سطح متوسط

كلر و تركيبات كلره

يد  و تركيبات يده

الكل‌ها

1. كلر و تركيبات كلره

هيپوكلريت‌ها پركاربردترين مواد ضدعفونی‌كننده كلردار هستند و به صورت مايع(هيپوكلريـت سـديم) يـا جامد(هيپوكلريت كلسيم) در دسترس هستند. سفيدكننده‌های خانگی يا هيپوكلريت سـديم 52 5 % / از ايـن دسته هستند.

2. يد و تركيبات يده:

دارای سه گروه اصلی است: 1. محلول‌های آبی خالص مانند لوگل 2. محلول‌های الكلی مانند تنتوريد 3. تركيبات يدوفوريک مانند بتادين

یدوفور تركیبی از ید و عوامل حلال یا حامل است كه مجموعه حاصل از آن یك مخزن رهاكننده مداوم ید را فراهم كرده است و مقادیر كمی از ید آزاد را در محلول آبی رها می‌كند.

شناخته شده‌تـرین و پركـاربردترین یدوفور، پویدون آیودین است كه تركیبی از پلی وینیل پیرول آیودین با ید است. این محصول و سـایر یدوفورها تأثیر ضدعفونی‌كنندگی ید را حفظ می‌كنند، اما برخلاف ید معمولاً فاقد آلودگی هـستند و بـه طور نسبی بدون سمیت و تحریک‌كنندگی هستند.

ید قادر است به سرعت به دیواره سلولی میكروارگانیسم‌هـا نفـوذ كنـد و بـا تخریـب سـاختار و سـنتز پروتئین و اسید نوكلئیک موجب از بین رفتن میكروارگانیسم‌ها شود.

ید یک میكروب‌كش مـوثر و قـوی اسـت كـه بـر روی تمـام میكروارگانیـسم‌های بیمـاری‌زا مـوثر اسـت.

آزمایش‌ها چنین نشان می‌دهد كه یدوفورها باكتریسیدال، مایكوباكتریسیدال و ویروسیدال هستند، اما ممكـن است برای نابودسازی قطعی اسپورهای قارچ و باكتری نیاز به زمان های تماس طولانی‌تری داشـته باشـند.

یدوفورها علاوه بر كاربردشان به عنوان یک آنتـی سـپتیك، بـرای ضـدعفونی شیـشه‌هـای كـشت خـون و تجهیزات پزشكی نظیر تانک‌های هیدروتراپی، ترمومترها و اندوسكوپ‌ها نیز به كار می‌روند.

دوز بالای تنتور ید چنانچه وارد حفره‌های بدن شود، بسیار سمی بوده و موجب خونریزی و تـورم غـشاهای مخاطی خواهد شد، اما یدوفورها مانند پوویدون آیوداین نسبتاً غیرسمی بوده و التهاب‌آور نیـست.

یـدوفورها باید براساس دستورالعمل تولیدكننده استفاده شوند تا حداكثر فعالیت ضدمیكروبی حاصل شود.

3. الکل‌ها:

در مراكز بهداشتی درمانی الكل به دو تركیب شیمیایی قابل حل به نام‌های اتیـل الكـل و ایزوپروپیـل الكـل موجود است. این الكل‌ها خاصیت باكتریسیدال سریع‌تری نسبت به سایر عوامل باكتریواستاتیك در مقابـل باكتری‌های وژتاتیو دارند.

آنها همچنین توبركلوسیدال، فانجیسیدال و ویروسیدال هـستند، اما اسـپورهای باكتری را از بین نمی‌برند. فعالیت كشندگی آنها هنگامی كه با غلظت كمتر از 50 درصد رقیق می‌شوند به شدت افت می كنند و غلظت باكتریسیدال مطلوب در محدوده 60 تا 90 درصد محلول در آب(حجم/حجم) است.

قابـل قبول‌ترین توضیح درباره نحوه فعالیت ضدمیكروبی الكل، ایجاد تغییر ماهیت در پروتئین‌ها است.

اتانول در غلظت‌های 60 تا 80 درصد یک ماده ویروسیدال بالقوه است كـه همـه ویـروس‌هـای لیپیـددار(ماننـد هرپس، واكسینیا، ویروس آنفولانزا) و بسیاری از ویروس‌های هیدروفیلیك(ماننـد آدنـو-، آنتـرو-، رینـو -، روتا ویروس) را غیرفعال می‌كند، اما در برابر ویروس هپاتیت A پولیوویروس‌ها موثر نیست.

الكل‌هـا دارای اثركشندگی روی باكتری‌های رویشی گرم منفی و گرم مثبت، قارچها، مایكو باكتریوم توبر كلوزیس و ویروس‌های پوشش‌دار است. ایزوپروپیل الكل در مقابل در مقابل آنتروویروس‌های بدون لیپید فعال نیست، اما در مقابل ویروس‌های لیپیددار بسیار فعال است.

انواع ضدعفونی‌کننده‌های سطح پایین و کاربرد آن

اتیل الكل 70 درصد موثرترین غلظـت بـرای از بـین بردن مرحله بافتی قارچ‌هایی نظیر كریپتوكوكوس نئوفورمنس، بلاستومایـسس درماتیـدیس، كوكـسیدیودس ایمیتیس و هیستوپلاسما كپسولاتوم و مراحل كشت سه ارگانیسم آخر كه بر سطوح مختلف پخش شده‌انـد، است.

ج) ضدعفونی‌كننده‌های سطح پایین:

فنل و تركیبات فنلی:

مشتقات فنل هنگامی به‌وجود می‌آیند كه یک گروه از آلكیل، فنیل، بنزیل و هالوژن جانشین یكی از اتم‌های هیدروژن بر روی حلقه آروماتیک می‌شود.

دو مورد از مشتقات فنل كه به طور معمـول بـه عنـوان اجـزای سازنده مواد ضدعفونی‌كننده بیمارستانی یافت می‌شوند، ارتو-فنیل فنـل و ارتـو بنزیـل-كلروفنـل هـستند. تركیبات مهم این دسته شامل فنل، تیول و پنتا كلروفنل است. فنلیک‌ها به‌وسیله مـواد متخلخـل جـذب مـی‌شوند و ماده ضدعفونی‌كننده باقی مانده ممكن است سبب تحریک بافتی شود.

فنل در غلظت‌های بـالا بـه عنوان یک سم پروتوپلاسمیک ناخالص عمل می‌كند، به‌طوری‌كه با نفوذ در دیواره سلولی آن را تخریب و پروتئین‌های سلولی را تجزیه می‌كند.

غلظت‌‌های پایین فنل و مشتقات با وزن مولكولی بالاتر آن از طریـق غیر‌فعال‌سازی سیستم‌های آنزیمی مهم و نشت متابولیت‌های اصلی از دیواره سلولی باعث مرگ بـاكتری می‌شوند.

فنلیک‌ها باكتریسیدال، فانجیسیدال، ویروسیدال و توبركلوسیدال هستند، اما اسپوریسیدال نیستند. آزمایشات نشان می‌دهد كه فنلیک‌ها اثر خوبی روی باكتری‌های گرم مثبت دارند.

برباكتری‌های گرم منفی، مایكوباكتری‌ها و برخی از ویروس‌ها فعالیت كمتری داشـته و كمتـرین اثـر را روی اسـپورهای باكتریـای دارند.

تركیبات فنلی در PHهای اسیدی و خنثی بهتر عمل می‌كنند . مواد آلی مثل خـون، سـرم و ... فعالیـت باكتریسیدال این دسته را كاهش می‌دهند.

اگرچه تركیبات فنلی اسپورسیدال نیـستند، امـا اسـتاتیك هستند و از تبدیل اسپورها به شكل رویشی جلوگیری می‌كنند.

همچنین این تركیبات بسته به غلظت مورد استفاده ممكن است فانجیسیدال یا فانجی استاتیک باشند.

تركیبات فنل برای آلودگی‌زدایی محیط بیمارستان از جمله سـطوح آزمایـشگاهی و مـوارد پزشـكی غیـربحرانی به كار رفته‌اند.

آمونیوم كواترنر چیست و چه کاربردی دارد؟

استفاده از فنلیک‌ها در بخش نوزادان به علت وقوع افزایش بیلی روبین در نوزادانی كه در گهواره‌ها قرار دارند منع شده است، بنابراین بار دیگر توصیه می‌شود كه فنلیک‌ها نباید برای نظافت گهواره‌ها و انكوباتورهای در حال استفاده نوزاد استفاده شوند.

در موارد استفاده باید سطوح بـه طـور كامل با آب شسته شوند و قبل از اینکه گهواره یا انكوباتور مورد استفاده مجدد قرار گیرد خشک شود.

تركیبات آمونیوم كواترنر:

تركیبات چهارگانه آمونیوم به صورت گسترده‌ای به عنوان مواد ضدعفونی‌كننده به كار می‌روند، امـا نبایـد از آنها به عنوان آنتی سپتیک استفاده كرد. حذف چنین محلول‌هایی به عنوان آنتـی‌سـپتیک از مـصارف بـر روی پوست و بافت به وسیله مركز كنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریكا به این علت توصیه شده بود كه موارد چندی از شیوع عفونت مرتبط با آلودگی حین مصرف دیده شده بـود.

ایـن تركیبـات تمیـز‌كننـده خوبی هستند، اما سختی زیاد آب و موادی از قبیل پنبه و الیاف پارچه‌های تنظیف ممكن است بـه ترتیـب به علت داشتن اجزای غیرقابل حل یا جذب مواد تشكیل‌دهنده فعال، خواص میكروب‌كشی آنها را كم كند.

چنین مشخص شده است كه همانند چند ماده ضدعفونی‌كننـده دیگـر ماننـد فنلیـک‌هـا و یـدوفورها باكتری‌های گرم منفی در آنها زنده مانده یا رشد می‌كنند. برخی از نام‌های شیمیایی تركیبـات چهارگانـه آمونیومی كه در بیمارستان از آن‌ها استفاده می‌شود آلكیل دی متیل آمونیوم كلرایـد، آلكیـل دی دسـیل دی متیل آمونیوم كلراید و دی آلكیل دی متیل آمونیوم كلراید است.

تركیبات چهارگانه آمونیوم جدیـدتر ظـاهراً در آب سخت نیز فعال می‌مانند و در مقابل باقی‌مانده‌های آنیونی مقاوم هستند. فعالیت باكتریسیدال این تركیبات به غیرفعال‌سازی آنزیم‌های انرژی‌ساز، تغییر ماهیت دادن پـروتئین‌هـای سلولی ضروری و تخریب غشای سلولی نـسبت داده مـی‌شـود.

چهارگانـه‌هـای تجـاری بـه عنـوان مـواد ضدعفونی‌كننده بیمارستانی به طور معمول فانجیسیدال، باكتریسیدال و ویروسیدال در مقابل ویـروس‌هـای لیپید‌دار بوده، اما آنها اسپوریسیدال نیستند و معمولاً توبركلوسیدال یا ویروسیدال در مقابل ویـروس‌هـای بدون لیپید نیستند.

در مقابل مایكوباكتری‌ها و قارچ‌ها فعالیت ضعیفی دارند و شاید بتوان گفت ایـن دسـته در اصل باكتریواستاتیك و فانجی استاتیك هستند؛ اگرچه برخی از مطالعات، خاصیت توبركلوسیدالی نـسل جدیـد این تركیبات را نشان داده‌اند. این دسته تركیبات سمیت كمی دارند، اما تماس طولانی‌مدت با آنها می‌تواند التهاب‌آور باشـد.

بـرای پـاک كردن سطوح غیربحرانی محیطی مانند زمین و دیوارها می‌توان استفاده كرد.

كلر هگزیدین:

یک عامل ضدمیكروبی از دسته بی‌گوانیدهاست كه در غلظت‌های پـایین باكتریواسـتاتیک و در غلظت‌هـای بالاتر باكتریوسیدال است.

تمایل اتصال بالایی به پوست و غشاهای مخاطی دارد، ازاین‌رو به عنـوان یـک ضـدعفـونی‌كننـده موضعی برای سطوح پوستی، زخم‌ها، غشاهای مخاطی و مـصارف دندانپزشـكی کاربرد دارد. ایـن محلول در مقابل باكتری‌های رویشی گرم مثبت و گرم منفی موثر است.

مواد ضدعفونی‌کننده دارای اثرات سمی هستند، چراکه برای از بین بردن میکروب‌ها ساخته شده‌اند و می‌توانند اثرات سوئی روی سلول‌های انسانی بگذارند، ازاین‌رو برخی کشورها قوانین خاصی را در این رابطه وضع می‌کنند؛به‌عنوان مثال آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (United States Environmental Protection Agency: EPA) و آژانس اداره مقررات آفت‌کش‌ها در کالیفرنیا (California Department of Pesticide Regulation) مواد ضد عفونی‌کننده را ثبت و بررسی می‌کنند.

همچنین برخی از مواد ضدعفونی‌کننده موجب ایجاد آسم می‌شوند (به عنوان مثال سفیدکننده کلر/ هیپوکلریت سدیم، ترکیبات آمونیوم چهارتایی) بعضی در ایجاد سرطان نقش دارند (به عنوان مثال ارتو فنیل فنول) حساسیت پوست در استفاده از برخی مواد ضدعفونی‌کننده دیده شده است (به عنوان مثال کلر سفیدکننده، روغن کاج و تیمول) یا خطرات زیست‌محیطی ایجاد می‌کنند (مانند نقره و ترکیبات کلرید آمونیوم چهارتایی).

انتهای پیام/4078/