یک مقاله علمی پژوهشی استاندارد چه ویژگی‌هایی دارد؟
به گزارش خبرنگار حوزه پایان‌نامه گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، نوشتۀ حاضر به معرفی اجزا و عناصر ساختاری مقالات علمی و پژوهشی می‌پردازد و ویژگی‌های مطلوب هریک از این اجزا را به اختصار تبیین می‌کند. در اینجا به 20 عنصر یا مؤلفۀ اصلی تشکیل دهندۀ مقالات و کارکرد هریک اشاره شده که از بیست مؤلفۀ موجود، فقط نخستین مورد، یعنی «اصالت موضوع» مربوط به محتوای مقالات است و 19 مؤلفۀ دیگر به ساختار مقالات و چگونگی ارائۀ مطالب می‌پردازند.
بدیهی است که به دلیل تنوع رشته‌های علمی امکان تدوین ساختاری واحد که بتواند برای همۀ رشته‌ها مفید باشد، میسر نیست.
با این حال در اثر مختصر تلاش شده است فارغ از جنبۀ موضوعی مقالات، عناصری از ساختار آنها مطرح شود که بیشترین عمومیت را در رشته‌های مختلف دارند.
مقدمه
موفقیت در انتشار مقاله‌های علمی و پژوهشی علاوه بر بهره‌مندی مؤلف آن از دانش تخصصی دربارۀ موضوع موردمطالعه و تسلط بر مبانی نگارش، مستلزم آگاهی از قواعدی است که آشنایی با این قواعد از طریق آموزش اصول مقاله‌نویسی و ممارست در امر نگارش حاصل می‌شود.
نوشتۀ حاضر با معرفی مهمترین عناصر تشکیل دهندۀ مقالات علمی، به مؤلفه‌هایی اشاره می‌کند که در اغلب رشته‌ها و حوزه‌های علمی عمومیت دارد و توجه به مجموع این عناصر به موفقیت مقالات کمک خواهد کرد.
به رغم تفاوت‌های موجود در رشته‌های مختلف می‌توان ساختاری مشترک برای مقاله‌های علمی ترسیم کرد که معمولا در رشته‌های گوناگون به شکلی کم وبیش مشابه وجود دارد. نگاهی به مجله‌های علمی نشان می‌دهد که اغلب مقاله‌های علمی و پژوهشی از ساختاری مشابه با طرح ارائه شده در جدول یک پیروی می‌کنند.
این طرح از 20 مؤلفه تشکیل شده است، ولی بدیهی است که همۀ مقاله‌ها شامل تمام این 20 مؤلفه نبوده و ممکن است در بعضی از مقاله‌ها مواردی در هم ادغام شود.
درضمن معرفی این 20 مؤلفه بدین معنا نیست که هر مقالۀ علمی باید به تفکیک شامل تمام این موارد باشد. بلکه فقط بدین معناست که بسته به نوع مقاله، این عناصر باید به نحوی در متن مقاله حضور داشته باشند.
برای مثال، در بسیاری از موارد بیان مسئله، هدف و پرسش پژوهش می‌تواند در مقدمۀ مقاله مطرح شوند. همچنین، چگونگی تدوین و آرایش این مؤلفه‌ها براساس خط مشی هر مجله ممکن است متفاوت باشد.
مقالۀ حاضر تلاش می‌کند به اصلی ترین مؤلفه‌های مقالات علمی بپردازد و نکات پایه را در این زمینه مطرح سازد.
1 .اصالت موضوع
در ارزیابی و امتیازدهی به مقاله‌های پژوهشی اصالت موضوع یکی از امتیازهای آن محسوب می‌شود.
نکتۀ قابل‌توجه در این زمینه چگونگی بیان این اصالت و دفاع از آن است. در اینجا به چند مورد اشاره می‌شود که وجود حتی یکی از آنها برای اثبات اصالت یک اثر کافی است.
اجرای تحقیقی که قبال انجام نشده است: بدیهی است هر تحقیقی كه برای نخستین بار انجام شود به گسترش مرزهای دانش كمك می‌كند و می‌تواند زمینه‌ساز پژوهش‌های آتی باشد و به همین دلیل اصیل محسوب می‌شود.
بیان یک ایدۀ تازه به‌نحوی که قبال انجام نشده است: اثبات اصالت یك پژوهش می‌تواند جنبه‌های مختلفی داشته باشد كه یكی از آنها همین بیان ایده‌های نوست.
حتی اگر این ايده‌ها در یك مقاله فقط در حد طرح موضوع و اشاره به اهمیت آن آورده شود، باز هم دلیلی بر اصالت مقاله به شمار می‌آید.
استنتاج از ایده‌های دیگران از زاویه‌های نو: تبیین مبانی نظری هر رشته از مسئولیت‌های دشوار پژوهشگران آن رشته محسوب می‌شود.
به بیان دیگر پویایی هر رشته به‌نحو قابل توجهی به تبیین بنیان‌های نظری آن بستگی دارد و این مهم از رهگذر تلاش‌های افرادی حاصل می‌شود كه توانایی استنتاج ایده‌های موجود را از زوایای نو دارند.
اجرای یک تحقیق در یک کشور برای اولین بار: هیچ تحقیقی در خأل صورت نمی‌پذیرد و همواره متأثر از مؤلفه‌های پیدا و پنهانی است كه در زمینۀ تحقیق وجود دارند. از اینرو هرگاه پژوهشی برای نخستین بار در یك كشور انجام شود، حتی اگر این تحقیق قبال نیز در كشور دیگری انجام شده باشد، اصیل محسوب می‌شود.
اصالت چنین پژوهشی ناشی از عوامل زمینه ای است كه متغیرهای تحقیق را تحت تأثیر قرار می دهند. به ویژه این رویكرد در مطالعات علوم انسانی و اجتماعی اهمیت بسزایی دارد.
استفاده از تکنیک‌های موجود برای منظوری تازه: در هر حوزۀ مطالعاتی ابزار و روش‌های پذیرفته شده ای وجود دارد كه مورداستفادۀ محققان قرار می‌گیرد. پژوهشگرانی كه با تکیه بر خالقیت و نوآوری خود توان گذر از قلمرو روش‌شناختی موجود را دارند، امكان اجرای مطالعات اصیلی را خواهند داشت كه اصالت آنها بیش از آنكه وابسته به اصالت موضوع موردبررسی باشد، مدیون نوآوری در مبانی روش شناختی پژوهش است.
گذر از مرزهای روش شناسی رشتۀ خود: گرچه هریك از حوزه های مطالعاتی مبانی روش‌شناختی خاص خود را در تحقیق دارند، شباهت‌ها و اصول مشتركی میان آنها می‌توان یافت كه زمینه‌ساز خلق پژوهش‌های اصیل خواهند بود.
مشارکت در دانش: مشاركت در دانش به سه شكل رخ می‌دهد؛ نخست مشاركت یک تحقیق در مبانی نظری یك رشته است که می‌تواند ضامن اصالت آن باشد. دوم مشاركت در عمل به‌منظور حل مشکلی که زمینه ساز اجرای پژوهش شده است می‌تواند این هدف را تأمین كند.
سرانجام مشاركت در تدوین خط مشی و تصمیم‌گیری می‌تواند دلیلی بر اصالت یك مقاله محسوب شود.
استمرار یک کار اصیل دیگر: یكی از معیارهای ارزیابی مطالعات تحقیقی سنجش توان آنها در فراهم‌آوری زمینۀ لازم برای آیندگان است. در مقایسۀ دو پروژۀ تحقیقی مشابه پروژهای امتیاز بیشتری می‌گیرد كه زمینه‌ساز فعالیت‌های گسترده‌تری است. همۀ فعالیت‌هایی كه ادامه دهندۀ یك كار اصیل باشند، همچنان اصالت لازم را برای انتشار دارند.
2.عنوان
نخستین بخش هر مقاله كه توسط خوانندگان دیده می‌شود عنوان است. معمولا نیز نخستین قضاوت خواننده دربارۀ محتوای مقاله از مطالعۀ عنوان حاصل می‌شود.
عنوان مقاله، که درواقع هویت مقاله و هدف آن را به نمایش می‌گذارد، باید روشن، گویا، جامع، مانع و تا حد ممکن مختصر باشد.
از آنجاكه افراد معمولا براساس عنوان مقاله به جستجو در بانكهای اطلاعاتی مقالات می‌پردازند، دقت در انتخاب کلمات بکار رفته در عنوان به بازیابی مؤثرتر مقاله از سوی سایر پژوهشگران کمک می‌کند.
بنابراین توصیه می‌شود از به كاربردن واژگانی که به‌عنوان كلیدواژه برگزیده نمی‌شوند پرهیز کنید. عباراتی مانند و موارد مشابه فقط به طولانی‌شدن عنوان منجر شده و نقشی در بازیابی بهتر مقاله ایفا نخواهند كرد.
3 .چکیده
هدف از تهیۀ چكیده فراهم‌آوردن تصویری كلی درخصوص محتوای مقاله است. كاركرد چكیده آن است كه به خواننده در تصمیم‌گیری برای
مطالعۀ متن اصلی یا عدم مطالعۀ آن كمك كند. بنابراین، چكیده باید مهمترین موارد مطرح شده در متن اصلی را به اختصار دربرگیرد.
چکیده باید درست، دقیق، مستقل از متن، موجز، صریح، غیرقضاوتی، روان و منسجم باشد چکیده باید به‌صورت یک بند و به زمان گذشته نوشته شود و حاوی مطالبی باشد که در مقاله بحث شده است.
4.کلیدواژه‌ها
معمولا دو روش اصلی برای انتخاب كليد واژه‌ها وجود دارد. روش اول كه به انتخاب كليد واژه‌های كنترل شده معروف است، به كمك اصطلاح نامه‌ها صورت می‌گیرد. در روش دوم كه تحت عنوان انتخاب آزاد شناخته می‌شود، براساس تصمیم نویسنده صورت می‌گیرد.
در هریك از این دو روش لازم است تركیبی از واژگان اعم و اخص كه بیشترین و نزدیكترین رابطۀ معنایی را با محتوای مقاله دارد، انتخاب
شود. انتخاب کلیدواژۀ مناسب در مقاله احتمال بازیابی بیشتر مقاله را توسط دیگران در آینده افزایش می‌دهد و درنتیجه به دریافت استناد بیشتر به مقاله کمک می‌کند. درمجموع، کلید واژه‌ها باید با موضوع اصلی مقاله تناسب کافی داشته باشند.
5 .مقدمه
كاركرد مقدمه آماده ساختن ذهن خواننده برای ورود به بحث اصلی و تبیین اهمیت مقاله است. از نوشتن جمالت كلیشه ای و كلی در مقدمه پرهیز كنید، زیرا اثر منفی و ملال‌آوری بر ذهن خواننده به‌جای می‌گذارد. برعكس اگر مقدمه با جملاتی كه مبین اهمیت مقاله و رویكرد ویژۀ آن باشد، شروع شود، خواننده به ادامۀ مطالعۀ متن اصلی ترغیب می‌شود.
درواقع، مقدمه باید با تبیین اهمیت موضوع مقاله، خواننده را جذب کرده و او را به مطالعه آن علاقه‌مند سازد. در مقدمۀ مقاله، نویسنده باید با توجه به نیاز و سطح مخاطبان و ضمن پرهیز از حاشیه پردازی، مدخلی برای ورود به بحث اصلی باز کند.
6 .بیان مسئله
تبیین دقیق و روشن مسئله‌ای كه انگیزۀ اصلی نگارش یك مقاله و اجرای طرح پژوهشی موردنظر بوده، اهمیت ویژه‌ای دارد. موفقیت در چگونگی بیان مسئله به موفقیت مقاله كمك می‌كند و بی‌توجهی به آن نیز رغبت خواننده را در ادامۀ مطالعۀ مقاله كاهش خواهد داد. در این بخش باید مسئله و موضوعی که زمینه‌ساز پژوهش شده است، همراه با حدود، ابعاد و جوانب آن به‌روشنی و به اختصار تبیین شود.
7 .تبیین هدف/ اهداف پژوهش
یكی از نخستین پرسش‌هایی كه پس از انتخاب یك مقاله براساس عنوان آن در ذهن خوانندگان شكل می‌گیرد، کسب آگاهی نسبت به هدفی است که مقاله دنبال می‌کند و هدفی كه پژوهش مربوط به آن دنبال كرده است. بنابراین، باید قبل از آنکه خواننده از ادامۀ مطالعۀ مقاله به‌دلیل عدم آگاهی نسبت به هدف آن صرف‌نظر کند، به‌نحوی این پرسش را پاسخ داد.
8 .پرسش/ پرسش‌های پژوهش و گاهی فرضیه/ فرضیه‌های پژوهش
هر پژوهشی در صدد پاسخگویی به پرسش یا پرسش‌هایی است كه متناسب با هدف پژوهش تدوین شده‌اند. علاوه بر پرسش در بسیاری از پژوهش‌های قیاسی و كمی فرضیه‌های نیز مطرح است كه باید به‌دقت تبیین شوند. فرضیه، پیشبینی و انتظارات پژوهشگر را از نتایج پژوهش نشان می‌دهد و معمولا به رابطۀ دو یا چند متغیر اشاره دارد.
9 .پیشینۀ پژوهش
دلایل متعددی برای اشاره به پیشینۀ پژوهش وجود دارد كه از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره كرد: نشان دادن پیوند پژوهش حاضر با پژوهش‌های قبلی، نشان‌دادن احاطۀ نويسنده / نویسندگان به حوزۀ موضوعی موردمطالعه، رهنمون ساختن خواننده به مطالعۀ منابع بیشتر و به تصویر كشیدن رویكردهای حاكم بر حوزۀ موضوعی موردنظر و ترسیم ارتباط آنها با رویكرد مقاله بسته به جامعیت پیشینۀ پژوهش می‌توان مرور نوشتارها را به دو دستۀ جامع و گزیده و براساس رویكرد تحلیلی آنها به دو دستۀ توصیفی و تحلیلی تقسیم‌بندی كرد.
بهترین شیوه برای مقالات علمی روش تحلیلی و گزیده است، زیرا ضمن رعایت اختصار، نویسنده می‌تواند تحلیل خود را از روند حاكم بر حوزۀ موضوعی نیز به تصویر بكشد.
10 .معرفی پروژۀ تحقیقاتی
تبیین ویژگی‌های پروژۀ اجراشده و آنچه باید دربارۀ آن به خواننده گفته شود نیز اهمیت زیادی دارد. اشاره به چگونگی شکل‌گیری پروژه و فضایی که در آن پژوهش اجرا شده از جمله مواردی است که می‌تواند ذکر شود.
ادامه دارد...
انتهای پیام/4133
انتهای پیام/