راه‌اندازی مدارس عالی مهارت متناسب با نیازهای منطقه‌ای/ از بازنگری در کیفیت مدارس سما تا تمرکز بر توسعه علم و فناوری
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا - پروین طالبیان؛ اخیراً دانشگاه آزاد اسلامی موضوع مدارس عالی مهارت را در دستور قرار داده است و تاکنون چندین مدرسه در حوزه‌های حقوق، مد و لباس، معماری و غیره بازگشایی شده است که علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به این مدارس در دوره‌های کوتاه‌مدت مهارتی شرکت کنند.
درباره چگونگی فعالیت این مدارس با سعید آزادیان معاون مهارتی، فنی حرفه‌ای و کاربنیان سازمان سما به گفتگو پرداخته‌ایم که در ادامه می‌آید:
آنا: اخیراً در سازمان سما چه رویکردهایی دنبال می‌شود و شما چه مواردی را در دستور کار دارید؟
آزادیان: از زمانی که دکتر طهرانچی به‌عنوان رئیس انتخاب شد این بحث شکل گرفت که دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان مولود انقلاب اسلامی چه مأموریت‌هایی را می‌تواند در حوزه آموزش عالی بر عهده بگیرد.
بر همین اساس تحولات در دانشگاه آزاد اسلامی مبتنی بر سند تحول آغاز شد، دانشگاه آزاد اسلامی در این مسیر یک معضل مهم در آموزش عالی را شناسایی کرد و آن این بود که جوان‌های تحصیل‌کرده نمی‌توانند با فضای صنعت و کار ارتباط مؤثر برقرار کنند.
از طرفی دانشگاه آزاد اسلامی با گستره وسیع در کشور به‌عنوان یک دانشگاه اجتماعی قلمداد می‌شود. این دانشگاه حدود ۴۰۰ واحد و ۸۰۰ مدرسه و ۱۲۰ آموزشکده دارد این توسعه یک ظرفیت جدی در آموزش کشور محسوب می‌شود.
زمانی این بحث مطرح شد که تعداد واحدها، اعضای هیئت و کارکنان را به مقدار قابل‌توجهی کاهش دهیم اما بعداً این نتیجه حاصل شد که این تصمیم پاک کردن صورت‌مسئله است و نمی‌تواند مشکل را حل کند و اگر به ریشه مسئله نپردازیم در سال‌های آینده با همان واحدهایی که زمانی حفظ کردیم مشکل خواهیم داشت، به همین دلیل دکتر طهرانچی در این زمینه ایستادگی کرد و گفت باید کارکردمان را اصلاح کنیم.
به همین خاطر بعد از ورود به دانشگاه متوجه شدم که دانشگاه با مسائل جدی در حال جدال است.
در دوره جدید به مأموریت‌های سما نگاه ویژه‌ای شده است. در سازمان سما ۱۲۰ آموزشکده با ظرفیت ۸۰ هزار دانشجو و ۷۲۰ مدرسه با ۱۰۰ هزار دانشجو وجود دارد که یک ظرفیت جدی برای کار و تحول است. در گام دوم که حضرت آقا مطرح کردند و اکنون در آستانه اولین بهار از چله دوم انقلاب هستیم، یکی از بخش‌های جدی که این 40 سال دوم را می‌تواند بسازد و حرکت‌های جدی صورت دهد، همین نسل جوان و نوجوان است که سازمان سما به‌شدت با آنها درگیر است. ما در سازمان سما از مهد تا 12 سال آموزش‌های عمومی و همچنین دوره کاردانی داریم. لذا سازمان سما می‌تواند یک مأموریت جدی را به عهده بگیرد.
در حال حاضر با کاهش دانشجو مواجه هستیم اگر مدارس سازمان سما بتواند نقش خود را به‌خوبی ایفا کنند قطعاً می‌توانند ورودی دانشجوها را تضمین کنند به‌شرط اینکه در کنار توسعه کمّی، کیفیت را هم سرلوحه قرار دهیم و در این مسیر برنامه‌ها باید خوب و مؤثر باشد تا خانواده‌ها از جمیع جهات به ما اطمینان کنند و فرزندانشان را به ما بسپارند. فقط و فقط نمی‌خواهیم آموزش‌های تخصصی بدهیم و افرادی را که دانشمند هستند تربیت کنیم بلکه می‌خواهیم مبتنی بر اسناد بالادستی، آموزه‌های دینی و نظام جمهوری اسلامی ایران افراد را در تراز آموزه‌های دینی و اسلامی خودمان تربیت کنیم.
درواقع در سازمان سما سند تحول آموزش‌وپرورش مدنظر است. این سند 6 ساحت دارد که 2 ساحتش مستقیماً به موضوع مهارت و علم و فناوری می‌پردازد البته ما در پیاده‌سازی و اجرایی کردن این سند تحول، نقص جدی در کشور داریم. فکر می‌کنم حدود هفت یا هشت سال از ابلاغ این سند گذشته ولی متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم گام‌های مؤثری را در رابطه با این سند برداریم. این مأموریت را سازمان سما به عهده گرفته است تا بر اساس سند عمل کند. از اهداف مهم دیگر این سند، بحث دارالفنون است که آقای بطحایی به‌صورت جدی آن را پیگیری می‌کنند. همچنین قصد داریم در کیفیت مدارس موجود بازنگری کنیم تا خدماتی که ارائه می‌شود در قالب سند تحول تعریف شود.
آن چیزی که من در حوزه خودم به‌عنوان معاونت فنی، حرفه‌ای و کاربنیان متمرکز هستیم در دو ساحت است. یکی بحث ساحت اقتصادی و حرفه‌ای و یکی هم ساحت علم و فناوری. در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در بحث آن اهدافی که برای این سند ذکر می‌کنند، در قسمتی از سند تحول آمده است: «افرادی که درون این نظام تعلم و تربیت در حال رشد هستند، به‌گونه‌ای باشند که دارای حداقل یک مهارت مفید برای تأمین معاش حلال باشند، به‌گونه‌ای که در صورت جدایی از نظام تعلیم و تربیت رسمی در هر مرحله، توانایی تأمین زندگی خود و اداره خانواده را داشته باشند.» این صراحت سند تحول است.
آیا ما توانسته‌ایم در سیستم آموزش‌وپرورش‌مان، دانش‌آموز را در این تراز تربیت کنیم؟ اگر نتوانسته‌ایم پس نقصان داریم که باید برای آن فکر جدی کنیم و برنامه‌ریزی داشته باشیم. همین‌طور در بحث علم و فناوری.
تنها کنکور استعداد افراد را شکوفا نمی‌کند بلکه در طول ۱۲ سال تحصیل باید زمینه شکوفایی استعدادهای دانش‌آموزان و نوجوانانی که آینده‌سازان این مملکت هستند را به‌درستی و با دقت شناسایی کنیم، شرایط برای شکوفا شدن‌شان فراهم کنیم تا وقتی به آن نقاط تصمیم‌گیری می‌رسند، مثلاً به مقطع نهم می‌رسند که می‌خواهند تعیین رشته کنند یا وقتی که به کنکور می‌رسند، بر اساس استعدادهای‌شان و بر اساس ظرفیت‌هایی که در آینده برای خودشان ترسیم می‌کنند، تصمیم درست بگیرند. قطعاً یک عارضه جدی برای کشور است که بیش از ۵۰ درصد داوطلبان بخواهند در کنکور تجربی شرکت کنند و از آن طرف رشته‌های علوم انسانی و مهندسی خالی بماند. علوم پایه چرا باید خالی بماند؟ این نشان می‌دهد که ما یک سیاست همگن و متوازن را تعلم و تربیت‌مان نداریم.
از طرفی چون نتوانستیم ارتباط درست با صنعت را ترسیم کنیم، جوان حق دارد که به این نقطه برسد. دانشگاه آزاد اسلامی در کل این چرخه، یعنی از مهدکودک تا دکتری، می‌تواند نقش جدی بازی کند. به لحاظ گستردگی می‌تواند نقش اثرگذار و تعیین‌کننده داشته باشد. در همین یک سال گذشته یک مقدار در بین مردم امیدآفرینی شد و حس کردند که در دانشگاه یک حرف دیگری زده می‌شود و ظاهراً آینده بچه‌های آنها برای دانشگاه مهم است. اشتغال برای‌شان مهم است. همین باعث شده آمار ورودی‌های امسال رشد قابل‌توجهی داشته باشد.
آنا: برای سرفصل‌های مهارتی در مدارس و دانشکده‌ها چه پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی کرده‌اید؟
آزادیان: ابزارهای مختلفی در حوزه مهارت وجود دارد، در حوزه آموزش‌های عمومی از دبستان تا دبیرستان را یک برنامه‌ای باید داشته باشیم، در حوزه دوستانی که از دوره دانش‌آموزی خارج شده‌اند، یا به‌هرحال مدرک دیپلم دارند یا دانشجو هستند، هم باید برنامه داشته باشیم. مأموریتی که در این سیر تحولی به سازمان سما داده شد، مأموریت مهمی بود. در کنار اینکه توسعه کیفی و کمّی مدارس به‌عنوان یکی از مأموریت‌ها به سازمان سما داده شد، باید احیا و بازمهندسی آموزشکده‌ها نیز دنبال شود که به نظر من یکی از اجزای بسیار مهم دانشگاه‌ها است و ظرفیت‌های جدی دارد.
در کنار این مأموریت‌ها آموزش‌های عمومی و عالی متناسب با نیاز کشور نیز مدنظر قرار می‌گیرد تا زمینه‌ساز اشتغال شود.
همچنین اخیراً شیوه‌نامه مدارس عالی مهارت را مصوب کردیم ان‌شاءالله این زمینه را فراهم می‌کند که همه واحدها در کل کشور بتوانند با توجه به آن شرایطی که در قالب مدارس مهارتی دیدیم، این موضوع را توسعه دهند و مأموریت‌های جدی را در هر منطقه برای حل مسائل آن منطقه با توسعه مهارت‌های کاربردی و مؤثر به عهده بگیرند.
آنا: یعنی مهارت‌های مورد نیاز از شمال تا جنوب و شرق تا غرب کشور را شناسایی می کنید و ارائه می دهید؟
آزادیان: یکی از نکاتی که در این شیوه‌نامه به‌خوبی به آن توجه شده، همین است که مهارت‌ها در مناطق مختلف، متناسب با نیازها و ظرفیت‌هایی که در آن منطقه وجود دارد تعریف شود و آمایش سرزمین در آن به‌صورت جدی لحاظ شود. در طراحی این مهارت‌ها، ارتباط با مراکز و سازمان‌ها، مسئولان شهرها و منطقه به‌صورت جدی دیده شده است.
چراکه برای خودمان و دل‌خوشی خودمان نمی‌خواهیم این مدارس عالی مهارت را توسعه دهیم، لذا دنبال این هستیم که در قالب آن شعار توسعه هوشمند منطقه‌ای که دکتر طهرانچی تأکید کردند، پیش برویم. دانشگاه آزاد اسلامی را به‌عنوان یکی از بازوهای جدی و نخبگانی هر منطقه و هر شهر قلمداد کنیم، در دانشگاه انواع رشته‌ها در حوزه‌های علوم انسانی، مهندسی، علوم پزشکی و غیره وجود دارد که می‌تواند نقش جدی و در همه عرصه‌های یک منطقه ایفا کند.
آنا: قرار است این مدارس عالی مهارت از مدارس فعلی جدا شود یا عناوین جدیدی به آنها داده شود؟
آزادیان: مدارس عالی مهارت این مدارس معمولی نیستند. مراکز آموزشی قلمداد می‌شوند که در آن، کاملاً مأموریت محور عمل می‌شود. مثلاً مدارس عالی مهارت بورس را در قزوین راه انداختیم، در مشهد نیز در حال راه‌اندازی است. این مدرسه دقیقاً در زمینه بورس کار می‌کند.
آنا: در حال حاضر چند مدرسه مهارتی دارید؟
آزادیان: به صورت رسمی شاید حدود پنج‌تا داریم.
آنا: این مدارس در کدام شهرها هستند؟
آزادیان: در تهران یک مدرسه صنایع خلاق با محوریت انیمیشن و پویانمایی را راه‌اندازی کردیم، از آبان‌ماه دوره‌هایش برگزار شد. یک مدرسه عالی حقوق را سال گذشته راه‌اندازی کردیم که دوره‌هایش شروع شده است. مدرسه عالی مهارتی بورس را در مشهد و قزوین راه‌اندازی کردیم. یک سری مدارس هم در دست راه‌اندازی داریم. در مشهد مدرسه عالی مهارت قرآن را با همکاری آستان قدس راه‌اندازی خواهیم کرد.
پیگیر راه‌اندازی مدرسه عالی میراث اسلامی نیز در مشهد هستیم. مدرسه کسب‌وکار را در بوشهر راه‌اندازی خواهیم کرد. روی بحث چرم و کفش هم کار می‌کنیم، مقدمات را با واحد تبریز صحبت کردیم تا بتوانیم مدارس عالی چرم و کفش را کاملاً متناسب با نیازهای منطقه‌ای ایجاد کنیم. در قزوین نیز مدرسه عالی بازی‌سازی را با استفاده از ظرفیت رایانه و کامپیوتر را پیش می‌بریم. ورود مهارت‌آموزان در مدارس عالی مهارت به مهارت‌هایی دست پیدا کنند که با نیاز بازار و اشتغال، انطباق نزدیک‌تر و تنگاتنگ‌تری دارد و می‌توانند راحت‌تر به اشتغال برسند. هدفمان درواقع ظرفیت‌سازی برای اشتغال است.
آنا: متقاضیان چه کسانی می‌توانند باشند؟
آزادیان: در مدارس عالی مهارت ما فعلاً حداقل دیپلم را گذاشته‌ایم و حالا دانش تخصصی نیز نیاز است، مثلاً اگر مدارس عالی مهارت حقوق است، قاعدتاً باید یک حدی از دانش تخصصی حقوق را داشته باشد.
آنا:همه دیپلمه‌ها می‌توانند وارد مدارس عالی مهارت شوند؟
آزادیان: محدودیتی نداریم. اگر آن دانش تخصصی اولیه را داشته باشند به‌راحتی می‌توانند در این دوره‌ها شرکت کنند و از آنها استفاده کنند.
آنا: مدت دوره‌ها چقدر است؟
آزادیان: دوره‌ها کوتاه‌مدت است. مثلاً در همین بحث پویانمایی، دوره‌های یک ماه و نیم و نهایتاً دو ماه است یا مثلاً در بحث حقوق، دوره 45 روزه است. دوره‌ها کوتاه‌مدت و هدفمند است. مثلاً اکنون تعداد فارغ‌التحصیل حقوق زیاد است، چند نفر از این عزیزانی که از دانشگاه‌های دولتی و دانشگاه آزاد اسلامی فارغ‌التحصیل می‌شوند، می‌توانند درگیر کار حقوقی شوند؟ یک لایحه بنویسند؟ خیلی کم هستند.
پس نیاز است که در کنار دانش تخصصی به آنها مهارت نیز بیاموزیم. در این دوره‌های تخصصی 45 روزه سعی می‌کنیم هدفمند عمل کنیم. مثلاً افراد در قالب نقش وکیل در یک پرونده واقعی بدون نام درگیر شوند. یا در پویانمایی بحث جدی این است که دوره‌های مهارتی را ساماندهی کنیم که فرد در یک دوره هشت ماهه تا یک ساله، بتواند ظرفیت جدی برای درگیر شدن با یک استودیوی تولید انیمیشن را داشته باشد. در کنار این، ما فقط آموزش مهارتی را نمی‌دهیم. در مدارس عالی مهارت سه بخش داریم.
یک واحد آموزشی داریم که آموزش‌های مهارتی را می‌دهد، یک بخش کارورزی داریم که مهارت آموزان بعد از گذراندن دوره خود وارد کار عملی شوند. کارهایی واقعی را از بیرون جذب کرده‌ایم، افراد در اجزای مختلف این پروژه بر اساس مهارت‌شان درگیر می‌شوند که هم یاد می‌گیرند و هم می‌توانند یک بخشی از هزینه‌های خود را جبران کنند. بخش دیگر هم کارآفرینی است، درواقع دنبال این نیستیم که کارمند تربیت کنیم.
اتفاقاً مسئله این است که در کشور کار زیاد داریم و کارآفرین باید تربیت شود؛ یعنی افراد بتوانند نیاز آن حوزه تخصصی که در پیش گرفته را در اجتماع شناسایی کنند و بعد ایده‌هایی را برای حل آن نیاز ایجاد و طراحی کنند و در اینجا از زنجیره ارزش و سرمایه اجتماعی که در دانشگاه آزاد اسلامی در منطقه دارد، استفاده خواهیم کرد. می‌توانیم شتاب‌دهنده‌های تخصصی را با حمایت معاونت علمی و فناوری ایجاد کنیم.
دانشگاه آزاد اسلامی یک سرمایه عظیم اجتماعی دارد که می‌توان از آن در راستای این مأموریت‌ها استفاده کرد. چراکه دوره‌ها بر اساس نیاز مناطق تعریف می‌شود و حتماً می‌توان خواستگاه آنها را نیز پیدا کرد.
آنا: ساختار مدارس عالی مهارت چگونه است؟
آزادیان: مدارس عالی مهارت ذیل معاونت سما استانها شکل می‌گیرد. منتهی با توجه به تغییر و تحولاتی که در دانشگاه اتفاق افتاده، اختیارات بخش‌های مختلف دانشگاه از جمله سما، مدارس، آموزشکده‌ها، دوره‌ها و مدارس عالی مهارت با استان است.
ساختاری که پیش‌بینی کردیم که متناسب با نیاز منطقه، دوره‌های مهارتی شناسایی شود. عناوین مهارتی که واقعاً می‌تواند یک بازار جدی را هدف‌گذاری کند. لذا حتماً دوستان در استان‌های مختلف باید زحمت بکشند و GDP منطقه‌شان را دربیاورند، اینکه چرخش اقتصادی و نقاط اقتصادی منطقه کجاهاست در ادامه مهارت‌های موردنیاز باید شناسایی شود بعد متناسب با آن دوره‌ها طراحی شود.
برای ایجاد مدارس عالی مهارت افراد هم خانواده دانشگاه آزاد اسلامی می‌توانند اقدام کنند و هم از خارج این خانواده.
آنا: یک بحث سنتی در دانشگاه آزاد اسلامی این است که وقتی که مرکز یک تصمیمی می‌گیرد، تا اجرا در واحدها و استانها، هم (مرکز) با تنگنا مواجه می‌شود و هم اینکه با عدم اعتنا مواجه می‌شود. برای مواجهه با این ساختار چه می‌کنید؟ این تغییرات در مدارس به نظرم حتی از واحدها هم سخت‌تر است. برای این سیستم سنتی چه فکری کرده‌اید؟ چگونه مدیران آنها را با خود همراه خواهید کرد؟
آزادیان: یکی از عوامل اصلی که به این نقطه می‌رسیم و رسیده‌ایم و تأیید می‌کنم چون با آن درگیر هستیم، این است که دانشگاه آزاد اسلامی یک سازمان دولتی نیست، غیردولتی است ولی متأسفانه مدیریت دولتی بر آن حاکم بوده و این بد است. یک مدرسه، یک نقطه هزینه - درآمد دارد.
افرادی که در مدرسه مشغول هستند، اگر رویکردش این باشد که ما کارمندیم، یک پول نفتی هست، می‌آید، ما کار کنیم یا نکنیم، اتفاقی نمی‌افتد! حقوق سر برج می‌آید. خوب کار کنیم یا خوب کار نکنیم هم اتفاقی نمی‌افتد! نمی‌توان انتظار زیادی داشت؛ بنابراین در عین اینکه انگیزه‌های الهی و انگیزه‌های معنوی در اینجا خیلی مهم است، در حوزه تعلیم و تربیت باید بتوانیم انگیزه‌های مادی را هم ببینیم.
به‌هرحال زندگی سخت است. پس باید زمینه‌هایی فراهم کنیم که اگر یک نفر با هر سمتی در مسیر توسعه سازمان گام بردارد نیز سهیم می‌شود می‌توان گفت که اصولی عمل کرده‌ایم. در این دستورالعمل‌ها هم آمده که مثلاً اعضای هیئت‌علمی که ساعت‌های حضور را مؤثر پر کنند و در این پر کردن اگر منافعی بود، درگیر شوند.
این یک بحث جدی است که به نظرم یک نقص جدی هم است و تعارف هم نداریم. وقتی نتوانستیم این امور را حل کنیم، خب قاعدتاً نمی‌توانیم به یک عضو هیئت‌علمی خرده بگیریم برای اینکه اموراتش بگذرد، جای دیگری کار نکند.
ما سعی کردیم این را حل کنیم و تلاش هم داریم که این را به‌صورت اساسی حل کنیم. پس عرض اول من این است که او را متهم نکنیم که چرا انجام نمی‌دهد؟ یک بخش نظامات ما هست که باعث شده به آن سمت رفته‌ایم. اگر نظامات را اصلاح کنیم، می‌توانیم این موضوع را ان‌شاءالله جبران کنیم.
موضوع دوم این است که در دانشگاه، شهریه حکم نفت را پیدا کرده؛ در حالی که ما در بحث اقتصاد مقاومتی که حضرت آقا سال‌هاست روی آن تأکید می‌کنند، پیگیری می‌کنیم و به دنبال این هستیم که بتوانیم از دانش، ثروت تولید کنیم. محتوای فرمایش حضرت آقا چیزی که بنده درک کردم این است.
ما ادعای‌مان این است که یک آموزش عالی توانمند و گسترده داریم، خب درگیر با مسائل اجتماع هم هستیم، پس باید بتوانیم از دانش‌مان پول دربیاورم. در این مسیر توسعه درآمدهای غیرشهریه‌ای مدنظر است، اکنون حدود 10 یا 15 درصد شهریه است، فکر می‌کنم هدف‌گذاری اولیه این است که تا سال بعد به 30 درصد برسیم.
سی درصد درآمدهای دانشگاه باید غیرشهریه‌ای باشد. این یک انگیزه جدی است و هر کسی در هر بخشی از دانشگاه آزاد اسلامی مسئول است، یکی از نقاط ارزیابی عملکردش این است که چقدر توفیق داشته در این موضوع، در کنار اینکه درآمد شهریه‌ای، درآمد غیرشهریه‌ای داشته باشد.
آنا: برای دوره‌های کوتاه مدت چه برنامه‌ای دارید؟
آزادیان: دوره‌های کوتاه‌مدت فارغ از مدارس عالی مهارت در قالب آموزش‌های آزاد در حال انجام است تا دانشجویان همه مقاطع از هر دانشگاهی بتوانند دوره‌های تکمیلی تخصصی بگذرانند.
انتهای پیام/4040/پ
انتهای پیام/