تولید علم در راستای رفع چالش‌های موجود جامعه/ دانشگاه‌ها در کاهش خسارت حوادث طبیعی چه نقشی برعهده دارند؟
به گزارش خبرنگار حوزه پایان‌نامه گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، هر روزه در سراسر دنیا هزاران زمین‌لرزه رخ می‌دهد که تعداد کمی از آن‌ها برای جمعیت زمین قابل‌درک است و بیشتر این زمین‌لرزه‌ها قابل‌درک نیست و منجر به بروز هیچ‌گونه خسارت جانی و مالی نمی‌شوند.
زلزله‌های ایران از نوع کم‌عمق و مربوط به مناطق بین‌صفحه‌ای است. ایران در بین دو صفحه تکتونیکی عربستان در جنوب و اوراسیا در شمال واقع است. تهران به‌عنوان پایتخت و یکی از شهرهای پرجمعیت کشور مورد اهمیت است و به گفته برخی از جغرافی‌دانان شماره معکوس انفجار تهران چندین سال است که آغاز شده است!
گسل‌های سطح تهران شناسایی‌شده است و در پهنه این شهر بر اساس شواهد زمین‌ساختی و مورفوتکتونیکی از نوع گسل‌های فعال و لرزه‌خیز است. احتمال وقوع آتش‌سوزی پس از زلزله در تهران به علت امکان آسیب دیدن هم‌زمان شبکه‌های گاز و برق بسیار بالا است. درعین‌حال به علت احتمال بالای آسیب دیدن شبکه آب، امکان اطفای حریق نیز کاهش خواهد یافت.
سیستم هشدار لرزه‌ای در شهرهای بزرگ و پراهمیت لرزه‌خیز قابل پیاده‌سازی است، بر اساس سرعت موج‌های و و این که زلزله در فاصله‌ای به‌اندازه کافی دور از شهر اتفاق بیفتد قابل هشدار خواهد بود. نظیر این‌گونه سیستم‌ها در ژاپن، مکزیکوسیتی، تایوان و... راه‌اندازی شده است.
نقش دانشگاه در کاهش خسارت حوادث طبیعی
وقوع بحران‌های طبیعی همچون زلزله، سیل و... طبیعی است، اما آنچه مهم است دغدغه‌مندی دانشگاه‌ها و نقش آن‌ها در مدیریت حوادث طبیعی است. دانشگاه نباید در مورد این موضوع بسیار مهم و راهبردی بی‌تفاوت باشد؛ چراکه ایران در معرض چالش‌ها و بحران‌های متعددی قرار دارد.
به گفته اکبر نصراللهی رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشگاه مرکز شناخت مسائل، مشکلات و چالش‌های جامعه و تبیین صحیح دلایل بروز این مشکلات است. همچنین دانشگاه محلی برای پیش‌بینی تحولات و وقایع آتی بخش‌های مختلف کشور و یافتن راه‌حل‌هایی برای مدیریت و جهت‌دهی صحیح تحولات است.
حدود 40 بحران در دنیا شناسایی‌شده است که از این تعداد، 32 بحران در ایران اتفاق افتاده است یا کشور ما مستعد وقوع آن بحران‌ها است. از همین رو نیاز است دانشگاه‌ها اقداماتی در جهت پیش‌گیری از بحران و کاهش خسارات، ارائه راهکارها و پیشنهاد‌های مناسب به ارگان‌ها و ارکان مختلف کشور به‌منظور کاهش خسارات ناشی از بحران‌ها و... بپردازند.
پیشتازی دانشجویان در مهار بحران‌ها
از همین رو دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی پایان‌نامه‌ها و رساله خود را در راستای بحران‌های موجود کشور تدوین می‌کنند. به‌طور مثال علی‌اکبر ملکی دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی اراک رساله خود را به کمک استاد لطفعلی صورتگر در مورد زلزله (Earthquake) تدوین کرده است.
بر اساس این رساله هنگامی‌که زلزله در سطح اتفاق می‌افتد منجر به کاهش مقاومت صخره و سنگ‌ها در اثر کاهش جذب آب، گسترش ترک ناشی از تراوش‌ها و افزایش فشارها به مخزن، کاهش اصطکاک که در ناحیه شکست تحت تأثیر فشار به مخزن و تغییر تعادل وزنه در پوسته زمین ناشی از نیروهای زیاد مخزن می‌شود.
عوامل اصلی مؤثر بر تعداد دفعات زلزله مخازن سدها
چگونگی افزایش سطح آب مخزن، مدت‌زمانی که آب مخزن تحت‌فشار است و حداکثر میزان ستون آب و مدت‌زمانی که این ستون آب ایجاد می‌شود از عوامل اصلی مؤثر بر تعداد دفعات زلزله مخازن سدها است.
بر اساس پژوهش ملکی، 95 درصد علت وقوع زلزله نظریه تکتونیک صفحه‌ای (tectonics Plate) است؛ و گسل‌ها، آتش‌فشان‌ها و جزرومد نیز هر کدام 5 درصد در وقوع زلزله نقش دارند. همچنین انفجارات اتمی، احداث مستحدثات و فروریختن غارهای آهکی بر این امر بی‌تأثیر نیستند. نظریه تکتونیک صفحه‌ای (tectonics Plate) معتقد است که پوسته زمین از 0 صفحه اصلی و تعدادی صفحه کوچک تشکیل شده است که این صفحات بر روی مواد مذاب شناور است هر دو صفحه مجاور هم نسبت به یکدیگر دارای 3 حرکت می‌توانند باشند.
صفحات می‌توانند در فصل مشترک از هم دور باشند که نتیجه آن خروج مواد مذاب از داخل زمین و سرد شدن آن است که درنتیجه باعث پدیده کوه‌زایی می‌شود. برخی دیگر از صفحات نیز می‌توانند در فصل مشترک خود به‌موازات خود حرکت کنند که در این صورت بروز زلزله‌های خفیف معتبر است. سومین حرکت صفحات نیز می‌توانند در فصل مشترک به هم فشار وارد کنند که در اثر خنثی شدن اصطکاک بین صفحات در آن نقاط حجم زیادی انرژی در مدت‌زمان کوتاه در داخل پوسته یا باالی گوشته آزاد می‌شود که نتیجه آن زلزله است.
تدابیر ضروری برای مقابله با زلزله
زلزله قابل پیش‌بینی نیست اما برای کاهش میزان خسارت ناشی از زلزله می‌توان پیش‌بینی‌هایی را ازجمله ساخت مکان‌های امن امداد، ساخت محل مناسب در هنگام شکست سرد، تأمین غذا و دارو، آموزش‌های لازم و کپسول‌های آتش‌نشانی و... انجام داد.
دانشگاهیان پای کار جامعه، مسئولین کجایند؟
دانشگاهیان (دانشجویان، اساتید و اعضای هیئت‌علمی) با تولید علم و محتوا در راستای چالش‌های موجود و پیش روی جامعه در تلاش‌اند که پاسخگوی نیاز کشور باشند؛ اما تنها تولید علم که در سطح کشور بلااستفاده باشد و موردتوجه قرار نگیرد، مشکلی را رفع نخواهد کرد. دانشگاه و جامعه نه‌تنها باید یک زبان مشترک در بیان معضلات و مشکلات و پاسخ به آن داشته باشند، بلکه باید جامعه این پاسخ را به کار گیرد.
دانشگاهیان طی سال‌های اخیر اشتیاق خود را برای شنیدن و رفع مشکلات کشور اثبات کرده‌اند؛ همچنین نیاز جامعه و صنعت نیز به دانشگاه‌ها منتقل شده و صنعت‌گران نیز از حضور دانشگاهیان برای رفع موانع موجود استقبال می‌کنند. در این میان دولت و مسئولان امر باید با تعیین نقش برای دانشگاهیان و توجه به این نقش این مسیر را تسهیل کنند؛ همچنین دولت می‌تواند از چرخه و ارتباط دانشگاه، صنعت و جامعه حمایت و مدیریت کند و از علم دانشگاهیان در جهت پیشرفت و توسعه کشور بیش از گذشته بهره ببرد.
انتهای پیام/4084/پ
انتهای پیام/