بایدها و نبایدهای آموزش الکترونیک

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، امروزه با گسترش مرزهای دانش، بروز و آشکار شدن رشته‌های جدید دانشی، بایدهای راه‌اندازی رشته‌های دانشگاهی بین‌رشته‌ای، ضرورت یادگیری علوم مختلف برای افراد در رشته‌ها و تخصص‌های گوناگون، کاربردی شدن علوم، ایجاد تکنولوژی‌های جدید، ایجاد نیاز به یادگیری برای علاقه‌مندان، برداشته شدن مرزهای جغرافیایی و محدودیت‌های مکانی در زمینه آموزش علوم مختلف، ضرورت بهره‌مندی از دانش‌های کاربردی در اداره کسب‌وکارها، شرکت‌ها، نهادها و سازمان‌ها، بالا بودن سرعت تولید علم، سرعت غیرقابل‌باور تکثیر علم و درمجموع لزوم بهره‌مندی نسبی از دانش‌های روز و یا فنون و هنرهای جذاب و از طرفی محدودیت زمانی در زندگی شخصی، محدودیت‌های شغلی، محدودیت‌های جغرافیایی، هزینه‌های بالای سفرهای علمی داخلی و خارجی و درمجموع کمبود زمان و هزینه‌های بالای یادگیری، انسان را مجبور به استفاده از تکنولوژی‌های جدید ارتباطی برای برقراری ارتباط و یادگیری نموده است.

آنچه امروزه از آن به‌عنوان آموزش از راه دور، آموزش الکترونیکی و یا E-learning یاد می‌کنند سال‌هاست در کشورهای مختلف توسط بی‌سیم، تلویزیون، رادیو اینترنت و یا گذراندن خودخوان دروس انجام می‌شود. آموزش از راه دور اصطلاحی است که چند معنا از آن قابل درک و فهم است.

آموزش غیررسمی الکترونیکی

آموزش غیررسمی شامل هر نوع آموزشی است که یادگیرنده صرفاً به دلیل احساس نیاز شخصی به دنبال کسب آن است. فرض کنید قسمتی از برق خودروی یک نفر دچار مشکل می‌شود فرد با یک جستجوی ساده در اینترنت می‌تواند عیب‌یابی و راهنمای تعمیر را دریافت کند یعنی یادگیرنده به دلیل نیاز شخصی و از راه دور آموزش دیده است که چگونه مشکل برق خودروی خود را رفع کند.

هنرجویی را فرض کنید که علاقه‌مند به یادگیری خیاطی است. پای تلویزیون می‌نشیند و این فن را فرا می‌گیرد؛ بدون اینکه نیاز به حضور در آموزشگاه و کلاس داشته باشد.

آموزش رسمی و آکادمیک الکترونیکی

شامل دو نوع آموزش است اول دروس و سرفصل‌های مربوط به آموزش‌های غیردانشگاهی. مثلاً دوره‌های ضمن خدمت کارکنان یک دستگاه دولتی، دوم آموزش رسمی دانشگاهی یا دروس مربوط به مدرسه یعنی آموزش‌وپرورش.

معنای خاصی که از آموزش از راه دور یا الکترونیکی به ذهن متبادر می‌گردد؛ همان آموزش رسمی دانشگاهی است امروزه این اصطلاح برای آموزش دروس دانشگاهی به کار می‌رود که به‌صورت حضوری و در کلاس درس صورت نمی‌گیرد؛ یعنی استاد و دانشجو در یک کلاس درس گرد هم نمی‌آیند بلکه استاد با استفاده از اینترنت در محل کار یا منزل به دانشجویی که در محل کار یا منزل و یا هر مکان دیگری است آموزش می‌دهد.

این شیوه یادگیری و یاددهی مدت‌زمانی است که در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد و چند سالی است که برخی از دانشگاه‌های کشور ما هم اقدام به پذیرش دانشجویان غیرحضوری کرده و یا اقدام به برگزاری کلاس‌های الکترونیکی می‌کند که این امر از جهاتی قابل بررسی است.

ضرورت برگزاری کلاس و رشته‌های الکترونیک

با توجه به موارد مطرح شده در مقدمه و مشغله فراوان دانشجویان و یادگیرندگان، بدون شک ضرورت برگزاری کلاس‌های درس الکترونیکی احساس گردید و با توجه به گرایش شاغلین به آموزش عالی و سخت شدن مهاجرت برای ایشان و یا هرگروه دیگری و سایر عوامل از جمله شرایط طبیعی مثل گسترش بیماری‌ها و یا عوامل قهری مثل بروز جنگ و یا ضرورت‌های دیگر دانشگاه‌ها ضرورت راه‌اندازی آموزش از راه دور را احساس کردند.

محاسن آموزش الکترونیکی

رفع دغدغه یادگیرنده و یاد دهنده یعنی استاد و دانشگاه و یا سیستم آموزشی و در دسترس قرار گرفتن آموزش و دانشگاه بزرگ‌ترین مزیت آموزش از راه دور است.

دانشجو درحالی که در شهر خود زندگی می‌کند، در محل کار و یا زندگی خود وارد یک کلاس در یک شهر یا کشور دیگری می‌شود و بدون هزینه‌های آن‌چنانی چه از لحاظ اقتصادی و یا فرهنگی از کلاس استادان بهره‌مند می‌گردد.

در این آموزش دانشجو می‌تواند به‌صورت زنده (آنلاین) از کلاس درس استفاده کند و در صورت لزوم بعدها و بارها و بارها فایل صوتی و یا تصویری کلاس درس را بشنود و ببیند.

به دلیل فراگیر بودن رسانه و ایجاد محدودیت عموماً بحث‌های حاشیه‌ای مطرح نمی‌شود. استاد و دانشجو مستقیم سر اصل مطلب یعنی درس می‌روند و از زمان کلاس به بهترین شیوه استفاده می‌شود.

دقت استاد در ارائه مطالب در این شیوه آموزشی از شیوه سنتی بیشتر خواهد بود، استاد و دانشجو به علت ثبت حضوروغیاب به‌موقع سر کلاس حاضر خواهند بود. هم‌چنین پرسش‌ها ثبت‌شده قابل بهره‌برداری برای دیگران هم خواهد بود و ... .

3- معایب: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کلاس‌های سنتی تأثیر مستقیم شیوه اخلاق و منش استاد در دانشجو است. شیوه سنتی نه‌تنها به دنبال آموزش است و یا اینکه آموزش می‌دهد بلکه در کنار آن ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری استاد به دانشجو منتقل می‌گردد. دانشجو ممکن است بعد از گذشت زمانی گزاره‌های علمی را فراموش کند اما منش و خلقیات استاد را در جان‌ودل خودش ذخیره می‌کند در این شیوه صرفاً آموزش مطرح نیست بلکه تربیت نیز مهم است و استادان علاوه بر دانش طریقه زندگی کردن را نیز به دانشجویان خود یاد داده و ارشاد می‌کنند.

روابط انسانی در این شیوه محدود می‌شود و رابطه انسان‌ها صرفاً تبدیل به یاد دهنده و یادگیرنده می‌شود و بعد از پایان آموزش همه‌چیزتمام است.

هشدارها، بایدها و نبایدهای آموزش الکترونیک

آموزش الکترونیکی و از راه دور وابسته و پیرو تکنولوژی است استفاده از آن منوط به رعایت اخلاق خاص این حوزه است. امکان دور زدن استاد و دانشجو وجود دارد بهانه‌هایی مثل قطعی اینترنت، خرابی دستگاه و یا هر راهکار دیگری می‌تواند مانند یک ویروس خطرناک به آن آسیب بزند. لذا رعایت اخلاق حرفه‌ای در آن ضروری است.

زیرساخت‌های آموزش الکترونیکی؛ برای داشتن آموزش از راه دور مطلوب فراهم آوردن برخی زیرساخت‌ها ضروری است این زیرساخت‌ها شامل دو نوع نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است. سخت‌افزار شامل اینترنت پرسرعت و پایدار، دستگاه‌های مناسب این کار برای استادان و دانشجویان و در نهایت ساخت نرم‌افزارهای مناسب و کاربردی با کاربری آسان و سرعت مناسب است .

مهم‌ترین شرط بهره‌مندی از این نوع آموزش ایجاد باور مفید بودن و مهم بودن آن در ذهن استاد و دانشجو است ایجاد این باور که این نوع آموزش جدی است و مسئله صرفاً استفاده ظاهری از تکنولوژی‌های روز نیست. ایجاد این باور که آموزش از راه دور به مانند کلاس‌های حضوری مهم است.

نکته مهم باور سیاست‌گذاران و مجریان این امر است. هنوز در برخی از دانشگاه‌های مجری آموزش‌های از راه دور این باور وجود ندارد که این سیستم آموزشی ضرورت امروز دنیا است و نیازمند زمینه‌های خود است. زمینه‌هایی که امکان راه‌اندازی و گسترش این نوع آموزش را فراهم کند و دستورالعمل‌های لازم این حوزه را تنظیم و اجرا نماید. قابل‌ذکر است که هنوز در بین برخی مدیران امر آموزش و مسئله علم نکته مهمی نیست تا چه رسد به اهمیت دادن به آموزش از راه دور و فراهم آوردن امکانات آن. لازم است مدیران و کارکنان این بخش خودشان اهمیت این نوع آموزش را بدانند و به‌درستی در این خصوص گام بردارند.

مسئولین برخی دانشگاه‌ها هنوز نمی‌دانند که مسئول یک دانشگاهند و بیشتر به دنبال کسب و حفظ پست و میز هستند و به دنبال برآورده شدن نیازهای باند و گروه خود و استفاده از عنوان و جایگاه . چنانکه فردی با دکتری آموزش از راه دور به کار فرهنگی مشغول است و فردی با دکتری یک رشته پایه مسئول آموزش از راه دور.

* دکتر مهدی محمدی، مدرس دانشگاه آزاد و کارشناس مسائل آموزشی

انتهای پیام/۴۰۸۴/پ