چه عواملی به شکست تاریخی جریان اصلاحات منجر شد؟

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی خبرگزاری آنا، انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با رقابت پنج هزار و 500 داوطلب نمایندگی و مشارکت 42.57 درصد از واجدان شرایط رأی، ساعت 24 روز جمعه دوم اسفند ماه به پایان رسید و نتیجه‌ آن پس از شمارش آراء شکست سنگین اصلاح‌طلبان بود.

در واقع براساس گزارش‌ها، اصولگرایان موفق شدند با 76.2 درصد، 221 کرسی پارلمان را به دست آورند و نیز سهم اصلاح‌طلبان، 18 کرسی و مستقلین و اقلیت‌های دینی، 53 کرسی بوده است، پس با استناد به آمارهای موجود، تعداد کرسی‌هایی که نصیب اصلاح‌طلبان شده حتی از مجموع کرسی‌های مستقلین و اقلیت‌های دینی هم کمتر است.

اصلاح‌طلبان در مجلس یازدهم در اقلیت محض قرار دارند و بعید است با 18 کرسی بتوانند در تصمیمات و روند جاری مجلس تأثیرگذار باشند. شکست سنگینی که اصلاح‌طلبان متحمل شدند، تا سال‌ها در حافظه تاریخی مردم ثبت خواهد شد و مدام در تحلیل علت شکستشان دلایل و عوامل مختلف را همچون تکه‌های پازل کنار یکدیگر می‌چینند تا به یک پاسخ منسجم برسند، اما تحلیل‌گران و کارشناسان معتقدند که شکست اصلاح‌طلبان ریشه در یک عامل ندارد، بلکه باید در چندین عامل شکست اصلاح‌طلبان را تحلیل کرد.

هرچند عده‌ای از تئوریسین‌های اصلاح‌طلب علت این شکست را در رد صلاحیت‌ها می‌دانند، اما کارشناسان معتقدند تعداد اصلاح‌طلبانی که در سراسر کشور تأیید صلاحیت شدند، برای مشارکت فعال در انتخابات کافی و حتی در برخی حوزه‌ها مانند تهران بیش از نیاز بوده است. با این حال نفر اول لیست اصلاح‌طلبان در تهران؛ یعنی حجت‌الاسلام مجید انصاری تنها 69 هزار رأی آورده، پس ادعای رد صلاحیت کاندیداهای اصلاح‌طلب خیلی معقول و قابل استناد نیست؛  اگر اصلاح‌طلبان ادعا می‌کنند واقعا نزد مردم محبوبیت دارند، حداقل باید سرلیستشان در تهران آرای بالایی کسب می‌کرد.

اما برخلاف عده‌ای که رد صلاحیت‌ها را عامل شکست اصلاح‌طلبان عنوان می‌کنند، اکثریت تئوریسین‌ها و شخصیت‌های مطرح اصلاح‌طلب و غیر اصلاح‌طلب، دلایل دیگری را مطرح می‌سازند که در ادامه این گزارش به این دلایل پرداخته شده است:

1- ناکامی کارنامه امید

محمد قوچانی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران در یادداشت روز سوم اسفند روزنامه سازندگی یکی از دلایل شکست سنگین اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس یازدهم را ناکامی کارنامه اصلاح‌طلبان عنوان می‌کند و می‌افزاید: «برای شخص من از اول روشن بود که در این نبرد نابرابر با یاران ناموافق و حریفان سازمان‌یافته و بی‌فرصتی برای گفت‌وگو با بدنه بحق معترضِ اصلاحات و ملت خشمگین و افسرده از کارنامه ناکام ما و ناامید از امید، چشم‌اندازی از پیروزی متصور نیست. سقف پیروزی ما به 50 کرسی هم نمی‌رسد، هرچند هنوز ناامید نیستم و ممکن است دستی از آستین خلق برآید و کاری کند».

2- تصمیمات اشتباه عارف

همچنین قوچانی در بخش دیگری از یادداشت خود، رفتار و تصمیمات محمدرضا عارف را دومین عامل مهم در شکست اصلاح‌طلبان می‌داند و تأکید می‌کند: «باید شورای عالی اصلاحات که نتوانست تنها وظیفه خود را انجام دهد بازسازی شود. دوران مدیریت «عارف» آن پایان یابد و تکلیف احزابی که بدل و بدیل و سایه احزاب دیگرند، روشن شود و در تبارشناسی و گفتمان و راهبرد اصلاحات با دوستان چپ گفت‌وگوهای راهبردی انجام شود و از خود (حتی کارگزاران) انتقاد شود، باید از نو عالمی ساخت و آدمی و جبهه‌ای. اصلاحات مِلک شخصی نیست که هر وقت بخواهند درش را بگشایند یا ببندند اصلاحات زنده است حتی اگر اصلاح‌طلبان شکست بخورند».

3- عدم ارائه لیست واحد از سوی اصلاح‌طلبان

کارشناسان معتقدند که عامل دیگر و تأثیرگذار در شکست اصلاح‌طلبان به عدم ارائه لیست واحد و نبود انسجام حداکثری میان این جریان سیاسی باز می‌گردد. در واقع استراتژی شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان این بود که به بهانه ردصلاحیت کاندیداهای اصلاح‌طلب از ارائه لیست واحد سر باز زند، اما این استراتژی با همراهی بیشتر احزاب و جریان‌های سیاسی این جناح مواجه نشد. برخی از تشکل‌های سیاسی اصلاح‌طلب چون دل خوشی از این شورا و حمایت و وابستگی آنها در ۶ سال گذشته به دولت روحانی نداشتند، از تصمیم این شورا حمایت نکردند و فردای روزی که شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان بر ندادن لیست مشترک تأکید کرد، ۱۲ حزب اصلاح‌طلب اعلام کردند لیست ائتلافی اصلاح‌طلبان پایتخت را خواهند داد!

چند روز پس از آن نیز حزب کارگزاران با جدا کردن خط خود و ارائه لیست «یاران هاشمی» ضربه نهایی را بر شورای اصلاح‌طلبان زد تا زمین بازی این جناح کاملاً در هم بریزد و بلافاصله حزب اعتماد ملی و علی مطهری و... نیز لیست‌های مورد حمایت خود را منتشر کردند. محمد کاظم انبارلویی، عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی از نگاه یک اصولگرا معتقد است که «اصلاح‌طلبان در این دوره از انتخابات نه موفق شدند بر روی یک لیست مشترک به توافق برسند و اختلافات درونی آنها زیاد بود و نه موفق شدند بر انتخابات تمرکز کنند».

4- نگاه کاسب‌کارانه در اصلاح‌طلبان

احسان شریعتی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در مصاحبه‌ روز چهارم اسفند ماه با روزنامه شرق، یکی دیگر از عوامل شکست سنگین اصلاح‌طلبان را در انتخابات مجلس یازدهم، نگاه کاسب‌کارانه جریان اصلاحات عنوان کرد و گفت: «اصلاح‌طلبان به‌جای کار روی تقویت جامعه مدنی به‌نام اعتدال وارد سیستم شدند و در پشت صحنه به داد و ستد پرداختند و از حفظ سرمایه اجتماعی خود غافل ماندند».

5- فقدان کارنامه قابل قبول

محمدکاظم انبارلویی، فعال سیاسی اصولگرا تصریح می‌کند که اصلاح‌طلبان در تهران حداقل ۳ لیست رسمی و در عمل ۵ لیست انتخاباتی در اختیار داشتند؛ لذا اصلاح‌طلبان به تعداد کافی نامزد در اختیارشان بود و نامزدهایشان هم شناخته شده بودند، اما چیزی که نداشتند کارنامه قابل قبول برای عرضه بود.

6- مردم در جویای منجی برای نجات اقتصاد

مهدی آیتی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و عضو سابق حزب اعتماد ملی، تحول‌خواهی مردم برای رهایی از مشکلات را عامل دیگر در پیروزی قاطع اصولگرایان عنوان کرد و با تأکید بر اینکه مردم منتظر اصولگرایان بودند، گفت:‌ «به هر حال با فضایی که شکل گرفته بود، روحانی و به تبع آن اعتدالگرایان و اصلاح‌طلبان توانستند در مجلس دهم به طور نسبی پیروز شوند،‌ اما پس از مشاهده عملکردها، مردم منتظر اصولگرایان بودند تا بیایند و طرحی نو دراندازند و تحولی در وضعیت اقتصاد، معیشت، فرهنگ و اجتماع به وجود آورند».

7- خودخواهی اصلاح‌طلبان و افزایش پایگاه اجتماعی اصولگرایان

محمدکاظم انبارلویی، تمرکز هر گروه اصلاح‌طلب بر لیست خود را یکی از تاکتیک‌های اصلاح‌طلبان در این دوره از انتخابات عنوان کرد و معتقد است که این تاکتیک سهم بسزایی در شکست این جریان سیاسی داشت.

این عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی افزایش پایگاه اجتماعی اصولگرایان را در شکست اصلاح‌طلبان مؤثر دانست و گفت: «برخلاف اصلاح‌طلبان که پایگاه اجتماعی خود را در نتیجه عملکرد سال‌های اخیر از دست داده‌اند، اصولگرایان توانستند سرمایه اجتماعی خود را در این سال‌ها ارتقاء دهند و در ورود به انتخابات نیز با اتحاد خود، هم‌افزایی کنند؛ بنابراین به همین دلیل مشاهده کردیم سرلیست اصلاح‌طلبان که اتفاقاً در هر سه فهرست اصلاح‌طلبان نیز سرلیست بود، رأی پایینی به دست آورد و همچنین اصلاح‌طلبان در انتخابات قبلی با شعارهایی که دادند انتظاراتی را در جامعه ایجاد کردند، اما نتوانستند به آنها جامه عمل بپوشانند».

انتهای پیام/4079/پ