تاریخچه و نقشه جامع شهر پاکدشت در ویکی آنا

به گزارش خبرنگار حوزه سفر و گردشگری گروه اجتماعی خبرگزاری آنا, پاکدشت شهری در جنوب شرقی استان تهران در ایران است. نام قدیم این شهر پلشت آباد بوده است ،(لقب فاطی)این شهر مرکز بخش مرکزی شهرستان پاکدشت است.نمایندهٔ شهرستان پاکدشت در مجلس شورای اسلامی، محمد قمی است. فرماندار پاکدشت هادی تهمیدی است. پاکدشت به مامازند نیز معروف است. پاکدشت کنونی شامل مجموعه‌ای روستا و شهر است که در دوران باستان دهکده‌هایی در دشت ری بوده‌اند که رشدی در فرهنگ وهنر نداشته و تغییری محسوس دیده نمیشود حتی بزرگترین دانشگاه کشاورزی خاورمیانه که متنوع ترین و خاص ترین بحساب می آمده از منظر گردآوری گیاهان جهان از دست آورده های پیش از انقلاب اسلام است. بطور کلی شامل یک میدان اصلی و چند بانک بصورت پراکنده از کل نظام بانکی را یدک میکشد. جاجرود مهمترین رود این شهرستان است.

پاكدشت در دوران ايران باستان 
پاكدشت كنوني شامل مجموعه اي روستا و شهر است كه در دوران باستان دهكده هايي در دشت ري بوده اند. 
اين دشت، تاريخي كهن در دل خود دارد كه بيانگر گذار اقوام مختلف و مهاجرت آنان از سرزمينهاي دور به اين ديار و يادآور جنگها و ستيزهاي مكرر گروههاي اجتماعي از اقوام گوناگون و شخصيتهاي شهير تاريخ مي باشد. 
پيشينة آباداني اين دشت كه در حاشيه هاي جنوبي و جنوب شرقي تهران واقع است را بايد در آغازين روزهايي كه تاريخ شاهد عظمت و شكوه شهر باستاني ري بوده است جستجو كرد. 
اين منطقه به شدت تحت تاثير جريانات و اتفاقات تاريخي شهرهاي اطراف قرار داشته است. روند اين تاثير چنان است كه براي بيان تاريخي آن لازم است نگاهي به تاريخ باستان شهرها و آباديهاي اطراف پاكدشت و سرزمينهايي كه هر چند يكبار اين ناحيه در حوزه آن قرار داشته است بويژه ري باستان داشته باشيم.
دكتر كريمان در مقدمه كتاب «برخي از آثار بازمانده از ري قديم» درباره قدمت جلگه ري نوشته است:
« . . . تاريخ مسكون شدن اين جلگه و بناي ري تا زمان مهاجرت اقوام آريايي بالا مي رود» وي همچنين پيدا شدن سفالهاي ساده و الوان و ظروف كهنه و قديمي در ري و نواحي اطراف آن را نشانه قدمت آباديهاي اين منطقه مي داند.
دياكونوف در تاريخ ماد با تاكيد بر قدمت اين شهر و آباديهاي اطراف آن كه زادگاه زرتشت و سرزمين مغان است مي نويسد: «روايات متاخر قرون وسطي به تقريب متفقند كه زرتشت از مردم ماد بوده است و زادگاه پيامبر را گاهي ري (در ماد شرقي) ذكر مي كرده اند» 
دياكونوف تلاش مي كند سرزمين ري را بعنوان پايگاه قبيله مغان كه كاهنان و روحانيان مبلغ تعليمات زرتشت از ميان ايشان انتخاب مي شدند، بشناساند. 
در همين رابطه منابع جمع آوري شده توسط دكتر كريمان نيز حاكي است كه ري پيش از اسلام آتشكده بزرگ مغان و مركز ديني زرتشتيان و شهري مقدس به شمار مي رفته است و نوعي حكومت ديني نظير حكومت پاپ در آنجا برقرار بوده است. 
در ترجمه تاريخ طبري نيز از آتشگاه ري به قدمت ياد شده و آمده است: «. . . .به ري آتشگاهي بود كه از آن قديمي تر نبوده . . . » 
اين دشت از نظر سابقه سكونت بشر در منطقه بسيار بااهميت مي باشد و نتايج بدست آمده از كشفياتي كه در سالهاي اخير انجام گرفته نشان مي دهد كه در آستانه تاريخ مدون كشور ما يكي از مراكز عمده تمدن بوده است. اتلال پيش از تاريخ در بخشي از اين منطقه مورد بررسي قرار گرفته اند كه آثار بدست آمده از آنها قابل مقايسه با تمدن ري ميباشد. بررسي هاي مذكور تمدن تپه هاي پوئينك و خورين كه در نزديكي منطقه پاكدشت واقعند را به هزاره پنجم ق.ميلادي مي رسانند مطالعات ابتدائي نيز نشان مي دهد در هزاره اول قبل از ميلاد حدود سالهاي 1250 و 1300 قبل از ميلاد تمدن معروف به سفال در اين منطقه از رشد و شكوفائي قابل توجهي برخوردار بوده است. در بقاياي ويرانه ها تكه هاي سفال به رنگهاي فيروزه اي، آبي، طلائي و بسياري رنگهاي ديگر با زبان بي زباني تاريخ را بازگو مي كنند و اين يادبود گذشته اي است كه هنر، تمدن و ذوق نسلهاي پيشين را در خود دارد. بخوبي روشن است كه بررسي اتلال باستاني اين منطقه چنانچه بطور كامل انجام گيرد تمدن اين منطقه را به پيش از دوران نوسنگي مي رساند. 
طبق اظهارات پژوهشگران اسامي بسياري از روستاهاي پاكدشت نامهايي باستانيند از اينرو كاوش در تپه ها و مناطق مختلف احتمالا به اكتشافاتي در اين زمينه منجر مي گردد. از جمله اين اسامي مي توان به نام روستاي مامازند، يبر و . . . اشاره كرد كه محققين اين اسامي را به دوران مهر پرستي ايرانيان نسبت مي دهند.
- دوران اسلام 
در دهه سوم هجري ري و ورامين بدست مسلمين فتح شد سعيد وزيري در كتاب تاريخ ورامين مي نويسد: «در سال 22 هجري نعيم بن مقرن به دستور عمر از همدان به ري مي آيد در ري سياوش حكومت مي كرد اين مرد خود را براي مبارزه با سپاهيان سياوش آماده كرد. يكي از ايرانيان به نام رامي كه با سياوش دشمني داشته است خود را به نعيم بن مقرن مي رساند و در روستاي كوچك قوهه با او ملاقات ميكند و به او قول مساعدت ميدهد.نعيم هم ده هزار نفر از سپاهيان خود را در اختيار او ميگذارد اين عده كه فرماندهي آنان را منذر بن عمر بن القرن عهده دار است با همراهي رامي از روستاي قوهه شبانه بطرف ري (در نزديك دروازه خراسان) حركت مي كنند و چون روز بعد سياوش با كسان خود جهت جنگ با نعيم از شهر بيرون مي آيد، رامي از دروازه اي كه در برابر كوه طبرك قرار داشته است وارد شهر مي شود و به كشتار مردم مي پردازد. سياوش كشته مي شود مردم ري غارت مي شوند و بعد هم رامين مرزبان ري مي شود و بنا را بر اين مي گذارد كه مردم ري به مسلمانان جزيه دهند اما پايداري روستاها تا سال 141 ادامه مي يابد و بالاخره مردم ري با قبول اسلام از فرهنگ اسلامي برخوردار مي شوند. 
در اواخر قرن دوم و سوم روستاي ارنبويه كه امروزه به ارم بو معروف است از موقعيتي استثنايي برخوردار بوده است. در كتاب مسالك و ممالك ابواسحاق ابراهيم اصطخري آمده است كه «در ري روستاهايي است بزرگتر از شهرها مانند ورامين و ارنبويه و . . .در هريك از اين دهات بيش از ده هزار مرد بوده است با اين حساب ارنبويه در گذشته شهري همپايه ورامين بوده است. ياقوت در ذيل نام ارنبويه اشاره به گذشته ارنبويه مي كند و مي نويسد فعلا اهميت خود را از دست داده است و در شمار روستاهاي ورامين در آمده است.» 
ابن حرقل مي گويد: «سرزمين ري را علاوه بر شهرها قرايي است كه از اين شهرها مهمتر و معظم ترند ولي منبر ندارند از قبيل سد، ورامين، ارنبويه . . . و ديه هاي ديگر كه بنا بر آنچه شنيده ام سكنه يكي از آنها بيش از ده هزار تن است.» 
«. . . در زمان آباداني ري كه تا قرن هفتم هجري ادامه داشت ورامين از توابع شهرستان ري بوده است و موقعيت ممتازي داشته زيرا از دهات مشهور ري به شمار مي رفته است كه معروف ترين آنها دولاب، قصران. . ورامين، قوهه، تهران و فيروزان است.» 
بنا به روايات در آغاز قرن هشتم هجري قمري زمان سلطنت ابوسعيد نيز ورامين آبادترين و پرجمعيت ترين شهرهاي ايالت ري بود و همزمان با آن روستاهايي چون ارنبويه نيز داراي اهميتي چون ورامين بودند. علت اين آباداني در امان ماندن ورامين از حمله مغولان بود. در اوايل قرن هفتم حمله برق آساي مغولان به ايران شروع مي شود. مغولها همه جا را غارت مي كنند خراسان، مازندران، خوار و سمنان و ري از آسيب اين حمله در امان نمي مانند و با اين همه ورامين و روستاهاي اطراف آن كمتر از ساير شهرها صدمه مي بينند. پس از ايلخانان بسياري روستاهاي معروف منطقه چون ارنبويه اهميت خود را از دست مي دهند. در اواخر قرن هشتم و اوايل قرن نهم هجري قمري يورشهاي تيمور و سرداران وي پيشرفت و ترقي را در بيشتر شهرهاي ايران متوقف كرد و از همان زمان مهاجرت مردم ري و ورامين كه ديگر پيشرفت اقتصادي و كشاورزي نداشتند به ديگر شهرها از جمله تهران آغاز شد.
- دوره قاجاريه 
طوايفي از قاجارها در دوران صفويه و كريمخان كوچ داده شدند كه بيشتر در پاكدشت در روستاهاي سعيدآباد و جمال آباد مستقر شدند و املاك زيادي را تصرف كردند، به طوريكه حتي قبل از به قدرت رسيدن آقا محمدخان طايفه متنفذ و قدرتمندي محسوب مي شدند كه همين طايفه كمك زيادي به آقا محمدخان در جهت قبضه حكومت ايران كرد. بي شك يكي از دلايل انتخاب تهران به عنوان پايتخت به وسيله آقا محمدخان نزديكي آن به اين منطقه بوده است كه از دو نظر براي خان قاجار مي توانست داراي اهميت باشد، اول اينكه در اين منطقه طرفداراني داشت و دوم حاصلخيزي و استعداد اراضي اين منطقه در تامين آذوقه تهران موثر بود. محمد اميني در كتاب تاريخ اجتماعي ورامين در دوره قاجاريه مي نويسد: «آقا محمدخان بعد از اطلاع از قريب الوقوع بودن مرگ كريمخان و فرار از شيراز به طرف تهران، ورود به تهران را دور از حزم و احتياط ديد و با اينكه توانسته بود در اسرع وقت خود را به نزديك تهران برساند باز اين امكان را از نظر دور نداشت كه شايد خبر فوت كريمخان قبل از ورود به تهران رسيده باشد و او به محض ورود به تهران دستگير و زنداني يا كشته شود.
لذا بعد از زيارت حضرت عبدالعظيم به سوي ورامين حركت كرد. گرچه بعضي از مورخين اولين ملاقات آقا محمدخان را با سران طايفه قاجار در شهر ورامين ذكر كرده اند ولي نظر اكثر مورخين اين است كه اولين برخورد اقا محمدخان با سران طايفه قاجار در روستاهاي جمال آباد و سعيدآباد و يا اراضي اطراف دو روستا انجام گرفته است. اوژن اوبن در اين زمينه چنين مي نويسد:
«در دشت ورامين در ناحيه اي موسوم به جمال آباد، اردويي از دولوها به سرپرستي جان محمد و ميرزا محمدخان از پيش اطراق كرده بودند. آقا محمدخان خود را به آنان معرفي و پيشنهاد مي كند، كينه قبيله اي قديمي را فراموش كنند و با هم دست اتفاق و دوستي دهند تا به كمك همديگر سرتاسر ايران را زير فرمان خود درآورند. دولوهاي دشت جمال آباد اولين بيعت كنندگان با خواجه تا جدار آينده اند. به دنبال اين اتحاد ايل قاجار به جنبش و حركت عظيمي دست مي زند.»
يحيي ذكاء نيز مي نويسد: همراهي سران قاجار با آقا محمدخان در ورامين كمك بزرگي در جهت تثبيت حكومت سر سلسله قاجار بود. ظاهراً اين طايفه در ورامين تا بسط قدرت خان قاجار هميشه موردنظر او و مخالفانش بوده اند.
باتوجه به آنچه كه گذشت روستاهاي پاكدشت كنوني در دوران قاجار و استقرار اين سلسله در مقر حكومتي خود محل درگيريها و وقايع مهمي بودند كه به تغيير سلسله حكومتي در ايران منجر گرديد. با اين وجود درگيريهاي بوميان منطقه كه از طوايف و اقوام مختلفي بودند پس از آن نيز ادامه پيدا كرد.
جنگ و ستيز اين طوايف كه در منطقه نفوذ و قدرت زيادي داشتند حكومت را ناگزير به دخالت نمود تا اراضي ناحيه را به نام طوايف مختلف تقسيم كند و اعضاي هر طايفه را ملزم دارد كه محدوده تعيين شده را رعايت كنند. اين تقسيم بندي پنجگانه در دشت ورامين تحت نام بهنام صورت پذيرفت.

انتهای پیام/