پسری در جستجوی پدر یا نویسنده‌ای در خدمت سانسور تاریخ!
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، «روایت بازگشت» یا «پدران و پسران و سرزمین میان آنها» نام رمانی است به قلم «هشام مطر» فرزند «جاب الله مطر» یکی از فعالین و مبارزان سیاسی علیه حکومت قذافی که در سال 1990 در حالیکه در مصر ساکن بود توسط دستگاه امنیتی این کشور ربوده و به لیبی تحویل داده شد. زندانی سرشناس سیاسی که هیچ‌گاه مشخص نشد دقیقاً چه بر سرش آمده، آیا زنده است یا در سلول تنگ و تاریکش در زندان مخوف ابوسلیم یا یکی دیگر از زندان‌های مخفی و رمزآلود قذافی زیر شکنجه‌های فراوان از بین رفته و یا در یک قتل‌عام کشته شده است؟
هشام در این کتاب از جستجوهای بی سرانجام یک خانواده، از روزهای سخت ابهام و تردید، از کشاکش میان امید و یأس می‌گوید. کتاب قرار است راوی یک جستجو باشد، راوی پسری که پدرش را بیرون از وطن ربوده‌اند و او می‌داند که پدر در این سال‌ها که در وطن بوده شاید روزهای زیادی آفتاب آن را ندیده است.
نویسنده مهارت شگفتی در به تصویر کشیدن درونیاتش دارد، در بخش‌هایی خواننده را چنان با خود همراه می‌کند که گویی به جای او می‌بیند و می‌اندیشد، او از پسرانی می‌گوید که در اثنای جستجوی پدر، در پی خویش می‌گردند، پسرانی در جستجوی هویت خود، او می‌پندارد همانطور که پدران می‌خواهند پسرانشان را به مقصدی برسانند، پسران نیز در جستجوی پایانی باشکوه برای پدرانشان هستند، پایان مبهم پدر از این رو برای پسر دردآور است.
ریشه‌های خانوادگی هشام را بعد از سه دهه دوری از وطن به آن بازمی‌گرداند، سفری کوتاه در جستجوی پدر مبارزی که سرنوشت نامعلومش در تمام این سال‌ها سایه‌ی سنگینی بر سر خانواده انداخته است. نویسنده در کشور پدر و در میان خانواده او که همه از مبارزان علیه حکومت هستند به دنبال ردی از سرنوشت اوست، در میان خاطرات عموها، شوهر عمه‌ها و پسرانشان از زندان ابوسلیم پدر را سلولی بدون هیچ روزنه‌ای به جهان بیرون می‌یابد اما برای یافتن سرنوشت قطعی او در میان روایت‌های گوناگون سردرگم می‌ماند.
هشام مطر نویسنده‌ای ست دور از وطن که در کتاب‌هایش دغدغه وطن دارد، «در کشور مردان» و «آناتومی یک ناپدید شدن» دو رمان دیگر او هستند که در حول محور لیبی و مسائل سیاسی آن نوشته شده‌اند. گرچه نویسنده‌ی «روایت بازگشت» سعی دارد فاصله‌اش را با سیاستی که پدرش نقش مؤثری در آن داشته، حفظ کند اما دغدغه‌ی وطن آن حس عمیقی ست که در آثار او بیش از هر موضوع دیگر هویداست، چه آنکه دلیل این دغدغه موقعیت خانوادگی خاص او باشد یا تفکر شخصی. مگر می‌شود که در خاورمیانه به دنیا آمده باشی، روزهای ملتهبش را از سر گذرانده باشی و بتوانی فاصله‌ات را با سیاست حفظ کنی؟ سعی هشام مطر برای حفظ فاصله از سیاست در نوشتن از یک ماجرای سیاسی اگرچه در سطح درونیات به موفقیت نزدیک است اما آنجا که نویسنده مجبور است برای نوشتن از یک رویداد واقعی حتی از منظر یک هنردوست احساساتی پایش را روی زمین سفت واقعیت بگذارد درست از آب درنیامده. به همین علت اگر برای فهم واقعیت سیاسی انقلاب لیبی به سراغ «روایت بازگشت» می‌روید احتمالاً دست خالی بازخواهید گشت!
راوی «روایت بازگشت» در حقیقت یک بریتانیایی است که به دنبال اثری از پدر لیبیایی‌اش می‌گردد. روح این تفاوت هویت در خط به خط کتاب مشهود است با این حال نویسنده اصرار دارد هویت سرزمینی‌اش را با صراحت بیان کند، جایی که در پاسخ دیوید میلیبند تصدیق می‌کند که حالا دیگر یک بریتانیایی است!
شاید به همین علت است که روایت بازگشت را نمی‌توان روایت لیبی دانست، نقش سرزمینی زخم خورده که رنج سالیان دراز استعمار و استبداد را بر دوش می‌کشد میان خطوط این روایت گم شده، انگار هویت سرزمینی نویسنده در مقایسه با پدر او گم‌شده‌ی غیرقابل دسترس‌تری ست!
رد پدر را می‌توان در سلول‌های تاریک زندان ابوسلیم یا در میان جملات دیگر اعضای خانواده که به طرز عجیب و سوال‌برانگیزی از قتل‌عام سال 1996 جان سالم به در برده‌اند تا حدی پیدا کرد اما رد واقعیت آنچه در لیبی اتفاق افتاده را در میان برداشت‌های شخصی و احساسی نویسنده از روزهای بعد از انقلاب و تاریخ و گذشته‌ی این سرزمین نمی‌توان یافت.
هشام مطر وارث سال‌ها مبارزه‌ی مردم لیبی با استعمار و بعد از آن با حکومتی خودکامه است، به همین دلیل از او انتظار می‌رود دین خود به این میراث را با تعهد بیشتری نسبت به حقیقت تاریخی و سیاسی لیبی ادا کند. نویسنده اگرچه تلاش کرده چهره‌ی سیاه حاکم مستبد را با هنرمندی نشان بدهد اما شاید بتوان روایت او را در حالتی خوش‌بینانه روایتی ناقص مبتنی بر درونیات و احساسات شخصی دانست، او با علاقه‌ای که به هنر و معماری دارد سعی می‌کند از ماجرای ربوده شدن پدرش یک درام خانوادگی بسازد و در این درام کشور محبوبش یعنی بریتانیا را به عنوان یک ناجی نشان می‌دهد، کشوری که اثری از دخالت‌های آن در مصائب بزرگ خاورمیانه در هیچ کجای کتاب نمی‌بینیم، انگلستان در «روایت بازگشت» در کنار خانواده هشام مطر می‌ایستد و حکومت لیبی را با پیگیری‌های پی در پی درباره سرنوشت جاب الله مطر تحت فشار قرار می‌دهد.
«روایت بازگشت»، کتابی که در سال 2017 به عنوان «زندگینامه خودنوشت» برنده‌ی جایزه پولیتزر شد، اثری است در نوسان میان واقعیت و خیال، میان جهان واقعی و بی‌رحم یک کشور و جهان سرگشته درونی یک نویسنده. این اثر به دلیل ارزش ادبی‌اش شایسته خوانده شدن است اما نه به عنوان زندگینامه واقعی مردی از لیبی، بلکه به عنوان رمان نویسنده‌ای بریتانیایی؛ مرثیه‌ی پسری از غرب برای پدری گم‌گشته در غبار تاریخ پر رنج یک سرزمین در شرق.
این کتاب با ترجمه مژده دقیقی در 256 صفحه و 37 هزار تومان از سوی انتشارات نیلوفر وارد بازار کتاب شده است.
انتهای پیام/4028/
انتهای پیام/