روند فعلی مصرف انرژی، کشور را وارد کننده می‌کند/ داخلی‌سازی یکی از ارکان قدرت در صنعت نفت

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی خبرگزاری آنا مقام معظم رهبری جدای از آنکه امسال را به عنوان سال رونق تولید معرفی کردند اخیرا موضوع قوی شدن در اقتصاد را مطرح کرده و فرمودند باید کشور در اقتصاد قوی شود.

کارشناسان اقتصادی معتقدند تنها راه قوی شدن اقتصاد کشور توجه به تولید ملی و افزایش تولید در داخل کشور است.

در همین رابطه با محمدصادق کریمی یکی از کارشناسان اقتصادی که در زمینه اقتصاد انرژی نیز صاحب‌نظر است گفت‌وگو کردیم که در ادامه متن این گفت‌وگو را ملاحظه می کنید.

آنا: با توجه به صحبت‌های مقام معظم رهبری در ارتباط با لزوم قوی شدن اقتصاد ایران با توجه اینکه شما در اقتصاد انرژی تخصص دارید بفرمایید در این بخش که به قول کارشناسان پیشران اقتصاد ایران است دقیقا چه اقداماتی باید انجام شود؟

کریمی:  اینکه اقتصاد ایران باید قوی شود شک و تردیدی وجود ندارد و مقام معظم رهبری به درستی به این موضوع اشاره کردند زیرا که عرصه نظام بین‌الملل عرصه‌ای است که در آن، قدرت حرف اول و آخر را می‌زند و همه نظامات بین‌الملل، سازمان ملل، کنوانسیون‌ها و غیره همه‌شان اگرچه شکل خوب و دموکراتیک و عامه‌پسندی دارند ولی در عمل، اثرشان تابع قدرت است.

آن وقت‌هایی که قدرت اقتضا کند عمل می‌کنند، آن وقت‌هایی که اقتضا نکند، عمل نمی‌کنند. بنابراین ما راهی جز قوی شدن نداریم و اگر قوی نشویم عزت و استقلال‌مان قطعاً از دست خواهد رفت. یعنی ما یا عزت و استقلال می‌خواهیم یا نمی‌خواهیم؛ اگر نمی‌خواهیم که هیچ! اگر می‌خواهیم باید قوی شویم.

اما وقتی بخواهیم قدرت را در حوزه انرژی تفسیر کنیم  یک حرف کلی دارد و آن هم این است که ایران یک قدرت درونی لازم دارد که معنایش همین جلوگیری از آسیب‌پذیری‌ها و قوی کردن بنیه درونی است.

اما یک قدرت بیرونی نیز لازم است که عبارت از تقویت ارتباطات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی با کشورها و ملت‌های هم‌سو است. به نظر من این دو محور باید در کنار هم وجود داشته باشد تا بتوانیم با قدرت حرکت کنیم.بنابراین باید از درون قوی باشیم و از بیرون نیز با دیگران خوب دوخته شده باشیم.

* روند کاهشی انرژی فسیلی ایران 

آنا: منظورتان این است که باید دیپلماسی قوی داشته باشیم؟

کریمی: بله. موضوع صحبت ما انرژی است، در رکن اول در بخش انرژی یک مسئله مهمی که پیش رو داریم این است که توسعه ایران در بخش انرژی به منابع فسیلی گره خورده است که این منابع دیر یا زود، چه بخواهیم و چه نخواهیم، رو به افول است.

دکتر درخشان معتقد است زمانی طول نخواهد کشید که تولید گاز ایران روند نزولی را طی خواهد کرد حالا ممکن است که این زمان دیر یا زود شود ولی به وقوع خواهد پیوست و بالاخره گاز و نفت  ایران تمام خواهد شد؛ رک بگویم ایران ابرقدرت نمی‌تواند وابسته به واردات گاز باشد. ایران نمی‌تواند یک کشوری مثل ژاپن باشد. یعنی نباید مثل ژاپن باشیم، ژاپنی که تمام انرژی‌اش را از بیرون وارد می‌کند و این خیلی کار حساس و خطرناکی است. بنابراین در بخش انرژی باید استقلال و امنیت انرژی خودمان را حفظ کنیم.

آنا: خب راه کار چیست؟

کریمی:  باید بتوانیم منابع متنوع و متعددی را در سبد انرژی خود بگنجانیم به این معنا، یعنی اگر میادین گازی دیگر هم داریم، توسعه دهیم و فقط اتکا به پارس جنوبی نداشته باشیم، میادین دیگر گازی‌مان را توسعه دهیم. اگر نفت است، فقط نفت خام غرب کارون نباشد، همه جا را توسعه دهیم. حتی از این هم متنوع‌تر، ما باید سراغ انرژی هسته‌ای برویم، باید سراغ انرژی های تجدیدپذیر برویم.

در بحث انرژی های تجدیدپذیر باید سراغ کاربردهای مختلف مثلا در بحث مربوط به  حرارت و تولید برق برویم. به جای آنکه گاز را بسوزانیم در بخش خانگی از‌ آن در بخش های دیگر استفاده کنیم که برای کشور ارزش افزوده داشته باشد و این روند فعلی باید اصلاح شود.

در بخش مصرف که از بخش منابع بسیار مهمتر است حتما باید اصلاحاتی صورت گیرد. در مصرف وضع مان بسیار بد است و از استانداردهای روز دنیا بسیار فاصله داریم.

البته باید این نکته را بگویم که در بحث مصرف نباید خود را با جایی مثل آلمان مقایسه کنیم چون اقلیم آلمان تقاضای انرژ‌ی‌اش کمتر از ایران است. مثلاً وقتی می‌خواهیم سرانه مصرف انرژی را حساب کنیم یا مصرف انرژی به ازای GDP (تولید ناخالص داخلی) را حساب کنیم باید مقایسه مان با کشوری شبیه به خودمان باشد.

بنابراین کنترل و اصلاح الگوی مصرف و بهره‌وری انرژی، یکی از گلوگاه های قوی شدن در حوزه انرژی و اقتصاد است.

* شیوه استفاده انرژی در ایران کشور را ضعیف می کند

آنا: آیا بهره وری فقط توسط مردم صورت خواهد گرفت، پس وظیفه مسئولان چیست؟

کریمی: اگرچه مردم در مصرف انرژی نقش موثری دارند اما افزایش بهره‌وری در مصرف باید در صنایع، حمل‌ونقل، ساختمان و .... مورد دقت قرار گیرد. زیرا حفظ انرژی یکی از ارکان مهم در قدرت است. 

در حوزه انرژی یک رکن دیگر هم داریم که باید به آن توجه شود و آن هم صنعت انرژی است. توسعه انرژی ایران تا حد زیادی منوط به داشتن تجهیزات، دانش فنی، خدمات و سرمایه است باید  در اینها هم قوی باشیم که شفاف بگویم اکنون نیستیم.

در قسمت‌هایی که واقعا برایمان صرفه اقتصادی دارد باید به سمت ساخت داخل قدم برداریم و خودمان تولید کنیم. اما یک وقت برایمان صرفه اقتصادی ندارد ولی گلوگاه توسعه و پیشرفت است و اگر نباشد مارا به تنگنا می اندازد در این صورت  هم باید ورود کنیم و این تجهیزات را تولید کنیم مثل کاتالیست های مورد نیاز برای تولید بنزین که باید صورت گیرد.

تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه چیزی را  بسازیم و چه چیزی را نسازیم خودش داستان دیگری است و مسائل پیچیده‌ دیگر را شامل می‌شود. منتهی اصل این روحیه که ما در تأمین تجهیزات، دانش فنی، سرمایه، توان فنی و مهندسی به خارج وابسته نباشیم، این یک رکن بسیار مهم است که باید به ان توجه ویژه شود.

* ایران باید از مزیت گاز نهایت استفاده را ببرد

آنا: آنچه که گفتید از بعد داخلی بود اما موضوع از بعد خارجی هم بادی بررسی شود در این خصوص هم توضیح فرمایید؟

کریمی: اما در بُعد خارجی در بخش انرژی به نظرم دو راهبرد مهم داریم که یکی در حوزه گاز است و دیگری در حوزه نفت؛در حوزه گاز باید راهبردمان در واقع تجارت گاز در منطقه باشد. دور و بر ما سه منبع بزرگ گاز وجود دارد که شامل روسیه، قطر و ترکمنستان و همین‌طور دور و بر ما مصارف عمده گاز است که عبارتند از ترکیه، عراق، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، پاکستان، هند و غیره  که با یک فاصله کمی دورتر چین نیز یکی از مصارف عمده گاز است که تا حالا با چین خیلی تعامل گازی نمی‌توانیم داشته باشیم.

به هرحال  این ظرفیت خرید و فروش گاز است که الان دور ایران وجود دارد اگر بتوانیم از این استفاده کنیم، در واقع منافع را به خودمان گره زده‌ایم و این باعث می‌شود امنیت و قدرت ما بالا رود.

آنا: در مورد صنعت برق چه طور؟

کریمی: شبکه برق به هم پیوسته است کار پیچیده نیست زیرا به راحتی به شبکه برق منطقه ای متصل شویم. هرجایی در دنیا یک شبکه به هم پیوسته برق وجود دارد یک اتحاد سیاسی هم وجود دارد.

توضیح دقیقش این است که یک وقت به کشورهای اطراف وصل هستیم و برق صادر می‌کنیم یا گاهی اوقات برق وارد می‌کنیم که این اسمش  تبادل است اما اگر بتوانیم با هم‌دیگر شبکه شویم موضوع فرق می کند که باید به این سمت حرکت کنیم که بتوانیم شبکه بزرگ برق منطقه ای راه اندازی کنیم.

* قدرت ایران از  ژاپن  بیشتر است

آنا: ابتدای صحبت‌تان مقایسه‌ای بین ایران و ژاپن کردید که ما نباید مثل ژاپن واردکننده انرژی باشیم. در مورد آینده، زمانی که منابع فسیلی ما تمام شود، بالاخره به آنجا خواهیم رسید بنابراین راه کار چیست که به این نقطه نرسیم؟

کریمی: نکته این است که ژاپن کشوری پیشرفته است اما کشوری قوی نیست. الان کشور قوی در دنیا آمریکا، چین و تا حدودی روسیه هستند. قوی به معنای اینکه استقلال داشته باشد، به معنی اینکه بتواند رأساً حرفی بزند. به معنی اینکه بتواند هویت خود را حفظ کند. ژاپن کشور کوچکی نیست، کشور بزرگی هست اما از نظر سیاسی قوی نیست.  شاید به یک معنی حتی از ما هم از نظر سیاسی عقب‌تر باشد چون ما بالاخره یک قدرت منطقه‌ای هستیم ولی ژاپن شاید حتی قدرت منطقه‌ای هم نباشد. 

* قوی شدن در اقتصاد یعنی مصرف بالا وبهینه نفت

آنا: به نظر می رسد شرایط در خصوص صادرات نفت متفاوت باشد برای اینکه اکنون که صادرات نفت ایران کاهش یافته به راحتی نفت دیگر کشور ها جایگزین نفت ما شده است.

کریمی: اساسا نفت در بُعد خارجی اثری ندارد و ما را وابسته به کسی نمی‌کند حتی کسی را وابسته به ما نیز نخواهد کرد. نفت کالایی است که راحت مبادله می‌شود و هیچ مشکلی ندارد.

اما باید به این سمت حرکت کنیم که در داخل کشور نفت را تبدیل به فرآورده کنیم، این‌ کار یک اثر دارد که اثر آن هم در حوزه بین‌الملل است این کار وابستگی ما را به درآمدهای نفتی کم می‌کند. اگر بخواهیم فرآورده را صادر کنیم، راحت‌تر می‌توانیم این کار را انجام دهیم. نکته دوم اینکه اقتصاد اگر بزرگ شد، تقاضایش برای حمل و نقل بالا می‌رود و تقاضا برای حمل و نقل یعنی تقاضا برای نفت. این یعنی اینکه در واقع اگر کسی می‌گوید ایران باید قوی باشد،  یعنی دارد می‌گوید ایران باید اقتصادش بزرگ باشد و اگر گفت اقتصادش باید بزرگ باشد یعنی تقاضای نفتش باید برود بالا. الان درست است که بد مصرف می‌کنیم و به دلیل مصرف بد است که تقاضای‌مان بالا است ولی یک حالت دیگر ممکن است که ما خیلی بزرگ و در حال جنبش و تکاپو باشیم که در آن حالت هم مصرف نفت ما بالا می‌رود ولی باید بهره‌وری ما افزایش یابد.

اقتصاد بزرگ یعنی مصرف نفت! مصرف نفت هم نمی‌شود این‌ گونه بی ضابطه باشد اگر قرار باشد فراورده را مورد نیاز را وارد کنیم اینگونه ضربه خواهیم خورد بنابراین برای اقتصاد بزرگ چاره ای نداریم که تولیدکننده بزرگ فراورده شویم.

گفت‌وگو از حمیدرضا اکبری

انتهای پیام/