بررسی یکی از دلایل عفونی سقط جنین‌های خودبه‌خودی انسانی + نتایج

گروه استان‌های خبرگزاری آنا - احسان عربی مفرد؛ نخستین دانشجوی دکتری تخصصی میکروبیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، آذر سال جاری با دفاع از رساله‌اش، دانشنامه خود را از امور فارغ‌التحصیلان این دانشگاه دریافت کرد.

مریم رضایی نخستین دانشجوی دکتری تخصصی رشته میکروبیولوژی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان­ با دفاع از رساله خود با عنوان «تعیین سروتیپ‌های غالب و آنالیز مولکولی ژن‌های HLY و IAP مربوط به نژادهای لیستریا مونوسیتوژنز حاصل از موارد سقط جنین انسانی خودبه‌خودی در تهران» فارغ‌التحصیل شد.

این پایان‌نامه با راهنمایی نادیا کاظمی‌پور عضو هیئت علمی گروه میکروب‌شناسی، دانشکده پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان و جلیل وندیوسفی عضو هیئت علمی گروه میکروب‌شناسی، مؤسسه تحقیقات و سرم‌سازی رازی و دانشگاه آزاد اسلامی و نیز استادان مشاور غلامرضا ایراجیان عضو هیئت علمی گروه میکروب‌شناسی دانشکده پزشکی دانشگاه ایران و فرخ رخ‌بخش‌زمین عضو هیئت علمی و مدیرگروه میکروب‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان همراه با چاپ مقالات علمی پژوهشی و با کسب درجه عالی به انجام رسید.

برای تعیین لیستریا از روش‌های تشخیص فنوتیپی و سروتیپی (کنگورد، آنتی بیوگرام، API، تزریق به موش‌های آزمایشگاهی و بررسی چگونگی بیماریزایی و مرگ موش‌ها، تست‌های آنزیماتیک و آنتی بادی منوکلونال) و بررسی‌های مولکولی (multiplex PCR) آزمایش‌هایی انجام شد.

رضایی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا درباره رساله دکتری خود در رشته میکروبیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان و بررسی انجام شده درباره یکی از دلایل عفونی سقط جنین‌های خودبه‌خودی انسانی می‌گوید: «لیستریا منوسیتوژنز»، پاتوژن درون سلولی فرصت‌طلب و عامل عمده عفونت‌های انسانی ناشی از غذا در سراسر جهان است.

وی می‌افزاید: «این باکتری از طریق غذاهای آماده مصرف و فراورده‌های لبنی و گوشتی به انسان منتقل می‌شود و اهمیت آن به‌دلیل مقاومت بالای باکتری مقابل شرایط دشوار محیطی، دمای چهار تا 45 درجه سانتیگراد و pH 5/4 تا 9 و محیط دارای 10 درصد کلرید سدیم است.»

به گفته نخستین دانش‌آموخته دکتری تخصصی میکروبیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی کرمان، لیستریا منوسیتوژنز، عامل عفونت‌های خطیری در خانم‌های باردار، افراد دارای مشکل ایمنی، نوزادان،  افراد پیر و ناتوان است.

رضایی توضیح می‌دهد: «در ایالت متحده آمریکا سالانه حدود 2 هزار و 500 مورد لیستریوز تهاجمی ناشی از لیستریا منوسیتوژنز گزارش شده است که منجر به 500 مورد مرگ و میر در سال می‌شود. طیف بالینی لیستریوزیس از تحت بالینی تا عفونت‌های منتشره با دو هدف اختصاصی یعنی واحد جفت- مادری و سیستم عصبی مرکزی متغیر است.»

وی با بیان اینکه به‌تازگی این باکتری به‌عنوان الگویی برای مطالعه ژنتیکی زندگی داخل سلولی میکروارگانیسم‌ها مطرح شده است، بیان می‌کند: «این باکتری از مکانیسم‌های ضدمیکروبی فاگوسیت‌ها می‌گریزد که این عمل را با فرار از فاگوزوم به درون فضای سیتوزولی انجام می‌دهد و پروتئین‌های دخیل در این امر نوعی همولیزین است که غشاء فاگوزومی را هدف قرار می‌دهد.»

دانش‌آموخته دکتری تخصصی میکروبیولوژی عنوان می‌کند:‌ «از سوی دیگر در سال‌های اخیر، توانایی باکتری در عبور از واحد جنینی - جفتی اهمیت فراوانی پیدا کرده است؛ زیرا لیستریوزیس در زنان باردار عوارضی مانند سقط جنین و زایمان زودرس (در صورت تولد نوزاد عوارضی جدی که مهم‌ترین آن مننژیت نوزادی است) را به دنبال دارد.»

به گفته رضایی، لیستریا منوسیتوژنز با وجود اینکه باکتری درون سلولی اختیاری است به‌دلیل زئونوتیک، فودبورن، ساپرونوز و سیکروفیل‌بودن، انسان را آلوده می‌کند و با توجه به داشتن سروواریته‌های مختلف a2/1،b2/1،c2/1،a3،b3،c3،a4،b4،c4،ab4 و 7  پراکندگی وسیع در طبیعت دارد که ارتباط این سروواریته‌ها در مواد غذایی و موارد انسانی به‌عنوان سروواریته‌های غالب به‌طور محدودی گزارش شده که تا اکنون غالب‌بودن آنها در انسان گزارش نشده است.

نخستین دانش‌آموخته دکتری تخصصی میکروبیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی کرمان اظهار می‌‌کند: «تاکنون مطالعاتی دال بر اینکه کدام یک از سروتیپ‌های غالب دارای دو ژن تهاجمی iap و hlyA هستند، انجام نشده است؛ شاید یکی از علل سقط‌های خودبه‌خودی، تهاجمی بودن این دو ژن در یک دوره از بارداری باشد که پژوهش مورد نظر، این مفهوم را روشن خواهد کرد و اینکه آیا سروتیپ‌های حاوی این ژن‌ها چند درصد در سویه‌های جداشده از سقط جنین‌های خودبه‌خودی مؤثر هستند.؟»

با تایپینگ مولکولی می‌توان شیوع عفونت‌های بیمارستانی، شناسایی مخازن آلودگی، جداسازی ژنوتیپ‌های خاص در کونژوگاسیون با یک باکتری خاص را مشخص کرد.

رضایی به آنا می‌گوید: «معرفی سویه‌های باکتریایی با فنوتیپ‌های پاتوژنتیکی مرگ‌آور و خطرناک، توسعه مقاومت به چند آنتی‌بیوتیک و کسب روش‌های جدید انتقال ژن بین میکروارگانیسم‌های میزبان، محققان را برای شناسایی و کنترل منشاء و انتشار واریانت‌های ژنتیکی داخل یک گونه دچار سردرگمی کرده است.»

دانش‌آموخته دکتری تخصصی میکروبیولوژی می‌افزاید: «با تایپینگ مولکولی می‌توان شیوع عفونت‌های بیمارستانی، شناسایی مخازن آلودگی، جداسازی ژنوتیپ‌های خاص در کونژوگاسیون با یک باکتری خاص را مشخص کرد. اکنون تکنیک‌های متعددی برای تیپ‌بندی و بررسی ارتباط تکاملی لیستریا منوسیتوژنز وجود دارد؛ مانند PFGE  که به‌عنوان گلد استاندارد تایپینگ برای بسیاری از باکتری‌ها مطرح بوده؛ اما این تکنیک بسیار زمان‌بر، پرهزینه و تفسیر داده‌های آن بسیار مشکل است.»

وی با بیان اینکه هدف پژوهش حاضر بررسی سروواریته‌های غالب لیستریا منوسیتوژنز با فنوتیپ و ژنوتیپ‌های شناسایی شده برای مطالعات مولکولی(PCR)  به ‌عنوان سروواریته‌های غالب در ایران است، اظهار می‌کند: «در این مطالعه تعداد 258 نمونه بالینی در شرایط استریل از 123 بیمار از بیمارستان‌های مناطق چهارگانه تهران که عارضه سقط جنین خودبه‌خودی آنان توسط متخصص زنان و زایمان تأیید شده بود، تهیه شد.»

رضایی اضافه می‌کند: «با انجام آزمایش‌های فنوتپی و ژنوتیپی و تأیید آنها با آزمایش مولکولی مولتی پلکس PCR مشخص شد که درصد بالایی از زنان باردار بستری با سقط جنین‌های خودبه‌خودی حامل باکتری لیستریا منوسیتوژنز با غالبیت دو سروتیپ a2/1 و b4  بوده که سروواریته c 2 نیز با داشتن خصوصیات بیماریزایی به‌عنوان یک عامل مؤثر در سقط جنین مورد شناسایی قرار گرفته و برای نخستین بار این سروواریته را از سقط‌های خودبه‌خودی از ارگان‌های مختلف جداسازی و گزارش شد و آزمایش بیماریزایی در موش‌های 20-18 گرمی نتایج بیماریزایی را نشان دادند.»

نخستین دانش‌آموخته دکتری تخصصی میکروبیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی کرمان خاطرنشان می‌کند: «وجود ژن‌های hlyA و IAP که از ژن‌های مؤثر در بالابردن شدت تهاجمی و بیماریزایی این سروتیپ‌ها هستند نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند و برای نخستین بار نشان داده شد، سروتیپ‌هایی که فاقد ژن IAP بودند از حدّت کمتری برخوردار بوده و در بیماریزایی موش‌ها تأثیرگذار بوده‌اند و این نتیجه هم حاصل شد که در صورت در دسترس نبودن آزمایش‌های مولکولی، انجام آزمایش‌های PI-PLC، کنگورد و تست بیماریزایی  in vivo می‌تواند در تشخیص سروتیپ‌های بیماریزا از غیر بیماریزا مؤثر واقع شوند.»

وی می‌گوید: «برای تعیین لیستریا از روش‌های تشخیص فنوتیپی و سروتیپی (کنگورد، آنتی بیوگرام، API، تزریق به موش‌های آزمایشگاهی و بررسی چگونگی بیماریزایی و مرگ موش‌ها، تست‌های آنزیماتیک و آنتی بادی منوکلونال) و بررسی‌های مولکولی (multiplex PCR) آزمایش‌هایی انجام شد.»

نتایج بررسی

رضایی در تشریح نتیجه‌گیری این بررسی‌ها اظهار می‌کند: «بروز لیستریوز در زنان حامله با سقط جنین‌های خودبه‌خودی، 12 نفر از هر 100 هزار نفر در مقایسه با افراد سالم که 0.70 درصد است، یک سوم از لیستریوزیس انسانی مربوط به سقط جنین خودبه‌خودی بوده است که اغلب در سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم اتفاق می‌افتد؛ بنابراین بر اهمیت تشخیص این باکتری تأکید می‌شود. در این تحقیق با اخذ نمونه‌های کلینیکی از 123 بیمار سقط جنین خودبه‌خودی که شامل 258 نمونه‌هایی از جفت جنین (118)، ترشحات واژینال (87) و خون بیمار (53 ) بود.»

دانش‌آموخته دکتری تخصصی میکروبیولوژی می‌افزاید: «با استفاده از روش‌های فنوتیپی و ژنوتیپی، 28 مورد لیستریا منوسیتوژنز که 21 مورد از جفت جنین و 2 مورد از خون و 5 مورد از ترشحات واژینال، لیستریا منوسیتوژنز جدا شد که سروتیپ‌  یک دوم a،  نه مورد از جفت جنین و دو مورد از خون و 3 مورد از ترشحات واژینال و سروتیپ 4b به ترتیب هشت مورد، صفر مورد و دو مورد از ترشحات جفت جنین، خون و ترشحات واژینال شناسایی شدند و غالبیت سروتیپ یک دومa با 14 مورد در مقایسه با سروتیپ 4b با 10 مورد مشخص شد.»

4 مورد سروتیپ 2c برای نخستین بار در ایران گزارش شد

وی ادامه می‌دهد: «چهار مورد سروتیپ 2c نیز برای نخستین بار در ایران گزارش و با تطبیق مشخصات فنوتیپی و ژنوتیپی با سویه‌های پراکنده که با سروتیپ‌های یک دومa و 4b  از مواد غذایی در ایران گزارش شده در این بررسی مورد مطالعه قرار گرفت و برای ارزیابی دو ژن HLY, IAP که مؤثرترین ژن‌ها در سقط جنین‌های خودبه‌خودی هستند هم از نظر ژنوتیپی مورد مطالعه قرار گرفتند.»

رضایی در ادامه مبحث نتیجه‌گیری بررسی‌های خود به آنا می‌گوید:‌ «طبق یافته‌های مولکولی با روش multiplex PCR  وجود ژن hlyA در تمام سروواریته‌های غالب (100 درصد) و ژن IAP در 24 مورد از سروواریته‌های غالب، بیانگر این مهم است که وجود این دو ژن در این سروتیپ‌ها باعث بروز سقط جنین‌های خودبه‌خودی است و از نظر اینکه چهار مورد از سروواریته‌های یک دومa فاقد ژن IAP بودند، همین مسئله باعث کاهش شدت و حدّت باکتری شده و عامل مهم و مؤثر در تأخیر سقط جنین‌های خودبه‌خودی بوده که  از یافته‌های بسیار مهم این مطالعه است.»

دانش‌آموخته دکتری تخصصی میکروبیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی یادآور می‌شود: «طبق نتایج multiplex PCR، بیست و هشت سروتیپ غالب یک دومa و 4b شناسایی که شامل 14 مورد سروتیپ یک دومa، ده مورد سروتیپ 4b و چهار مورد سروتیپ 2c و همگی دارای ژن hlyA، کدکننده لیستریولیزین O، بودند، عمده‌ترین و مهم‌ترین ژن لیستریا منوسیتوژنز از نظر نشانگر ساختن جنس باکتری و سروتیپ‌های وابسته به آن و همچنین از نظر بیماریزایی است.»

وجود ژن IAP در تمام سروتیپ‌ها بر شدت و حدّت باکتری می‌افزاید

وی اظهار می‌کند: «وجود ژن IAP در تمام سروتیپ‌ها بر شدت و حدّت باکتری می‌افزاید به‌طوری که آزمایش‌های in vitro و آزمایش‌های بیماریزایی in vivo، واکنش مثبتی نشان دادند و مثبت بودن تست PI-PLC که در فعال کردن آنزیم پروتئاز A تأثیرگذار است و می‌توان گفت در سقط جنین‌های خودبه‌خوی علاوه بر دو ژن گفته شده، این آنزیم نیز فاکتور مؤثری است و برای نخستین بار، ثابت کردیم چهار سروتیپ یک دومa،   فاقد IAP بودند؛ اما وجود این آنزیم با همکاری hlyA ایجاد سقط‌های خودبه‌خودی کرد و نبود این ژن باعث تأخیر در سقط جنین شده است به طوری که هر چهار مورد سقط در ترم سوم حاملگی رخ داد، همچنین می‌توان گفت امکان جهش در ژن IAP به علت پلی مورف بودن توالی مرکزی با پرایمرهای انتخابی پژوهش حاضر جواب مطلوبی را نشان نداد.»

انتهای پیام/4062/