چگونگی آرایش نیروهای سیاسی در انتخابات پارلمانی اسرائیل

به‌گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، دستگاه‌های فعال در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برای تحلیل بهتر اوضاع اسرائیل، می‌بایست با رصد دقیق تحولات سیاسی اخیر به عنوان مهم‌ترین تهدید امنیتی کشورمان و جهان اسلام، خطرات احتمالی اسرائیل را کاهش دهند.

پس از انحلال کنست (پارلمان اسرائیل)، احزاب سیاسی اسرائیل خود را برای انتخابات آماده می‌کنند. برخی احزاب با شعارها و شخصیت‌های جدید وارد این عرصه شده‌اند و ائتلاف‌های سنتی و جدیدی در حال شکل‌گیری است. حال سؤالاتی در این جا مطرح می‌شود از جمله اینکه چه احزابی در انتخابات شرکت خواهند کرد؟ چه ائتلاف‌هایی میان احزاب در حال شکل‌گیری است؟ و در نهایت اینکه چه احزاب و ائتلاف‌هایی با توجه به اقبال عمومی شانس بیشتری برای پیروزی دارند؟

بیستمین دوره انتخابات پارلمانی اسرائیل برای تصاحب 120 کرسی در 17 مارس برگزار می‌شود. کابینه سی و سوم اسرائیل، به دلیل اختلاف‌ میان ائتلاف حاکم سقوط کرد و همین امر منجر به انحلال کنست شد. همچنین انتخابات جدید حدود دو سال زودتر از موعد قانونی خود (یعنی 4 سال) برگزار می‌شود. گرچه انحلال پارلمان در اسرائیل امری عادی محسوب می‌شود اما عمر بسیار کوتاه کابینه سی و سوم رژیم صهیونیستی، در تاریخ سیاسی این رژیم در نوع خود بی‌سابقه بود.

نظام سیاسی در اسرائیل، «پارلمانی» است که قدرت سیاسی هم‌چون انتخاب رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر در قوه مقننه نهفته شده است. همچنین برخلاف انگلستان که سنت دو حزبی دارد، در اسرائیل، سنت چند حزبی است که احزاب هر یک با ارائه فهرست خود در رقابت‌های انتخاباتی شرکت می‌کنند. براساس قانون رژیم صهیونیستی، در این دوره از انتخابات تنها فهرست‌های انتخاباتی احزابی امکان راهیابی در کنست را خواهند داشت که حداقل بیش از 4 درصد آرای مأخوذه (که چهار کرسی کنست در کل سرزمین‌های اشغالی است) را به دست آورند.

به همین دلیل در سیستم انتخابات اسرائیل، به غیر از ائتلاف میان احزاب، توافقی درباره رأی مازاد وجود دارد، به طوری که احزاب با یکدیگر توافق می‌کنند که هر حزبی رأی مازادش بیشتر بود، رأی مازاد حزب دیگر به نفع آن شمارش شود تا بدین وسیله، آرای مازاد دو و یا چند حزب به یک کرسی در پارلمان تبدیل شود.

در این دوره از انتخابات شاهد حضور 4 جریان در انتخابات هستیم که با شعارهای خاص خود درصدد به دست آوردن رأی و در نتیجه به دست‌گرفتن قدرت در صحنه سیاسی هستند، این جریان‌ها عبارتند از:

1. جریان راست

جریان راست در اسرائیل به دو گروه مذهبی و سکولار دسته‌بندی می‌شود. دو حزب راست‌گرای افراطی و سکولار یعنی حزب «لیکود» به رهبری «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل و «اسرائیل خانه ما» به رهبری «آویگدور لیبرمن» وزیر امورخارجه در دوره قبلی در قالب فهرست مشترکی با عنوان «لیکود خانه ما» 31 کرسی به دست آوردند. این احزاب، اولویت خود را بر موضوعات امنیتی، به‌ویژه محدود کردن عملیات‌های حماس و حزب‌الله لبنان و نیز موضوع پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران قرار داده‌اند و به دنبال در دست‌گرفتن رهبری جهانی علیه آن هستند و گزینه نظامی را از راه‌های اصلی حل این مسئله می‌داند. باوجود این، حزب نسبت به قضیه فلسطین دارای 3 سیاست سخت‌گیرانه‌ است که عبارتند از:

- پایتختی تمام و کمال بیت‌المقدس برای اسرائیل

- ضمیمه شدن بخش‌هایی از کرانه باختری و همین‌طور بلندی‌های جولان به اسرائیل

- گسترش شهرک‌سازی در مناطق اشغالی نواحی مرزی کرانه باختری

راست‌گرایان مذهبی هم‌چون احزاب «شاس»، حزب «کانون یهود» و «اتحاد تورات یهودیت» هستند که در دوره قبلی به ترتیب 11، 12 و 7 کرسی را به دست آورده بودند. این احزاب با تفاوت اندکی خواهان برقراری قوانین دین یهود در جامعه هستند و درباره فلسطینیان، خواهان اخراج آن‌ها از بیت‌المقدس و ضمیمه کردن بیت‌المقدس به اسرائیل و تشکیل کانون یهودیان در یهودیه باستانی (به نوعی کل سرزمین فلسطین را شامل می‌شود) هستند.

2. جریان میانه‌رو

جریان «میانه‌رو» دومین جریانی است که در صحنه سیاسی اسرائیل در چند دوره اخیر بسیار فعال شده است. آن‌ها در این دوره انتخابات در قالب احزاب «هاتنوعا» به رهبری خانم «زیپی لیونی» و «یش عاتید» به رهبری «یئیر لاپید» حضور دارند که در دوره قبل به ترتیب 6 و 19 کرسی را به دست آورده بودند.

نکته قابل توجه این انتخابات، حضور نداشتن حزب «کادیما» پیروز انتخابات دوره هجدهم کنست است، زیرا این حزب به رهبری «شائول موفاز» در دوره قبلی دچار شکست سنگینی شد و فقط توانست 2 کرسی به دست آورد.

این جریان (جریان میانه‌رو)، موضوعات داخلی را در اولویت خود قرار می‌دهد و نظر این حزب درباره جمهوری اسلامی ایران این است که اسرائیل نباید رهبری اقدام علیه جمهوری اسلامی را بر عهده بگیرد، ولی از طریق تلاش‌های بین‌المللی برای تغییر سیاست اقدام کند و نگذارد اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران از روی میز دیپلمات‌های غرب کنار گذاشته شود.

جریان میانه‌رو به دنبال ایجاد تغییرات واقعی و مذاکره به‌منظور دست‌یابی به توافق با فلسطینیان است و در شعار انتخاباتی خود، خواهان کاهش تبعیض نسبت به فلسطینیان مقیم در اراضی 1948هستند.

3. جریان چپ

جریان سومی که در صحنه سیاسی اسرائیل از همان ابتدای تشکیل، حضور دارد و در چندین دوره ریاست دولت را برعهده داشته است، جریان چپ و سوسیالیستی با تفکرات سکولار است. این جریان در قالب دو حزب «کار» به رهبری «ایساک هرتزوگ» و «مرتس» به رهبری خانم «زحوا گالون» هستند که در انتخابات قبلی هر کدام به ترتیب 15 و 6 کرسی به دست آورده بودند.

این احزاب مانند همیشه تمرکز خود را بر روی موضوعات داخلی هم‌چون گسترش خدمات اجتماعی گذاشته‌اند و بر بهبود وضع معیشتی تأکید دارند ولی درباره فلسطینیان به دنبال تشکیل دو دولت یهودی و فلسطینی در مرزهای 1967 هستند و همواره شعار «مساوات و عدالت اجتماعی» را سر می‌دهند.

4. جریان عربی

اما جریان چهارمی که در صحنه سیاسی اسرائیل حضور دارد، احزاب عربی هستند و حداکثر تا 13 کرسی را می‌توانند به دست بگیرند. در این دوره، حزب «تجمع دموکراتیک ملی» به رهبری «جمال زحالقه»، «ائتلاف اسلام‌گرایان» در قالب دو حزب «فهرست متحد عربی» و «جنبش عربی برای تغییر» به رهبری شیخ «ابراهیم صرصور» و حزب «جبهه دموکراتیک برای صلح و مساوات» به رهبری «محمد برکت» که دارای افکار چپ‌گرایانه هستند حضور دارند.

این احزاب در دوره قبل به ترتیب 3، 4 و 4 کرسی را به دست آوردند. این احزاب شعار خود را بیشتر درباره حل مشکلات داخلی اعراب، مانع شدن از به قدرت رسیدن احزاب تندرو و نیز تلاش برای رفع تبعیض قرار داده‌اند.

سی و سومین کابینه اسرائیل پس از انتخابات نوزدهم پارلمان، از ائتلاف احزاب «لیکود»، «اسرائیل خانه ما»، «یش عاتید»، «کانون یهود» و «هاتنوعا» به صورت یک کابینه متزلزل تشکیل شد که از ابتدا نیز کارشناسان به دلیل وجود احزاب غیر همسو، ناپایداری این کابینه را پیش‌بینی می‌کردند. این امر در دوم دسامبر 2014 با سقوط دولت محقق شد و زمینه‌ساز انحلال پارلمان را نیز فراهم کرد.

علل سقوط کابینه اسرائیل را باید در امور داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی جست‌وجو کرد که بخشی از آن‌ها عبارتند از:

1. داخلی: عمیق شدن اختلافات میان نتانیاهو، لاپید و لیونی بر سر موضوعات امنیتی، اقتصادی و سیاسی. به ویژه لایحه پیشنهادی نتانیاهو در یهودی کردن رژیم صهیونیستی منجر به اخراجش از کابینه و استعفای 4 وزیر شد.

2. منطقه‌ای: دست‌ نیافتن به اهداف امنیتی اسرائیل در برخورد با موضوع غزه با توجه به وارد شدن به جنگی 51 روزه، توافق نکردن اعضای کابینه در موضوع سازش با فلسطینیان و پیشرفت مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و گروه 5+1 بر خلاف سیاست‌های رژیم صهیونیستی.

3. بین‌المللی: موفقیت فلسطینیان در اقناع برخی از دولت‌های غربی که از هم‌پیمانان اصلی اسرائیل محسوب می‌شدند برای به رسمیت شناختن این کشور. این موضوع به وجهه اسرائیل ضربه سنگینی وارد کرده است.

در این دوره از انتخابات پارلمان اسرائیل مانند دوره‌های پیشین، احزاب و گروه‌های اسرائیلی با دادن لیست‌های انتخاباتی به صورت حزبی و ائتلاف، اقدام به معرفی نمایندگان خود برای به دست آوردن کرسی بیشتر می‌کنند که این لیست‌های انتخابی اصلی و هم‌چنین توافقات برای رأی مازاد عبارتند از:

1. لیست حزب لیکود: حزب «لیکود» به رهبری «بنیامین نتانیاهو» در این انتخابات با لیستی 26 نفره شرکت کرده است و تاکنون با احزاب دیگر برای لیست مشترک به نتیجه دست نیافته است، ولی این حزب با حزب «کانون یهود» توافق‌نامه رأی مازاد امضا کرده است.

2. لیست ائتلاف کمپ صهیونیست: دو حزب «کار» به رهبری «ایساک هرتزوگ» و «هاتنوعا» به رهبری خانم «زیپی لیونی» در 10 دسامبر 2014 پس از سقوط کابینه توافق کردند که در صورت پیروزی، بر اساس تقسیم قدرت با لیستی 26 نفره با یکدیگر ائتلاف کنند. حزب «کار» با حزب «مرتس» توافق‌نامه رأی مازاد امضا کرده است.

3. لیست حزب کانون یهود: حزب کانون یهود به رهبری «نفتالی بنت» که در دوره گذشته 12 کرسی را به دست آورده بود، این دوره نیز تصمیم گرفته است در انتخابات، لیست حزبی با 20 نامزد بدهد، البته امکان ائتلاف این حزب با «لیکود»، در صورت حل اختلافات زیاد است.

4. لیست حزب یش عاتید: حزب «یش عاتید» به رهبری «یئیر لاپید» که با به دست آوردن 19 کرسی، پدیده دوره پیش انتخابات بود، در این دوره نیز اقدام به تهیه لیست حزبی با 20 نامزد کرده است و تاکنون با حزب دیگری ائتلاف نکرده است.

5. لیست حزب «کولانو»: حزب «کولانو» به رهبری «موشه کهلون» عضو سابق حزب «لیکود» که در 27 نوامبر 2014 با مشارکت برخی از اعضای حزب «لیکود» تشکیل شده است، با لیستی 12 نفره با شعارهای اقتصادی و کم کردن هزینه زندگی، وارد عرصه رقابت انتخاباتی شده است و این امکان وجود دارد که با حزب «اسرائیل خانه ما» ائتلاف کند.

6. لیست حزب «اسرائیل خانه ما»: حزب «اسرائیل خانه ما» به رهبری «آویگدور لیبرمن» در این دوره بر خلاف دوره پیش تصمیم گرفته است که لیست حزبی با 12 نامزد بدهد و تاکنون با حزبی و یا ائتلافی توافق نکرده است اما درباره رأی مازاد با ائتلاف «کولانو» به توافق دست یافته است.

7. لیست ائتلاف مشترک عربی: احزاب عرب فعال در اسرائیل برای جلوگیری از قدرت یافتن احزاب راست‌گرا، به‌ویژه در این دوره که خواهان دست‌ نیافتن نتانیاهو به نخست‌وزیری هستند، برای نخستین بار با یکدیگر ائتلاف فراگیری را تشکیل داده‌اند و لیستی 14 نفره ارائه کرده‌اند. به دلیل نزدیکی مواضع با اهداف ائتلاف کمپ صهیونیست، وارد شدن به ائتلاف با این کمپ دور از انتظار نیست.

8. لیست ائتلاف اتحاد تورات یهودیت: این ائتلاف که از احزاب دست راستی یهودی‌گرا تشکیل شده است، لیست انتخاباتی 8 نفره‌ای مانند دوره قبل ارائه کرده‌اند.

9. لیست حزب شاس: این حزب که از احزاب دست‌ راستی یهودی‌گرا است، لیست انتخاباتی 12 نفره‌ای ارائه کرده‌اند که عموماً به دلیل وجود هواداران ثابت در انتخابات‌ گذشته، 10 تا 11 کرسی را به دست می‌آورد و به دلیل مواضع تند به ویژه نسبت به حقوق زنان با احزاب دیگر وارد ائتلاف نمی‌شود.

10. لیست ائتلاف «یخد» و «اوتزما»: دو حزب دست راستی یهودی‌گرا «یخد» به رهبری «ایلی یشای» و «اوتزما یهودیت»، بر اساس توافقی که در پانزده دسامبر 2014 پس از سقوط کابینه داشتند با هم توافق کردند که لیست ائتلاف 7 نفره‌ای را ارائه دهند.

11. لیست یهودی حزب مرتس: این حزب نیز به دلیل دست‌ نیافتن به نتیجه برای ائتلاف با احزاب دیگر، لیست 16 نفره‌ای را ارائه کرده است و تاکنون نیز چشم‌اندازی برای ائتلاف با دیگر احزاب وجود ندارد.

همان‌طور که بیان شد به دلیل سیستم انتخاباتی اسرائیل و توانایی نداشتن احزاب برای به دست آوردن اکثریت پارلمان، تشکیل دولت در رژیم صهیونیستی به شیوه ائتلاف میان احزاب به وجود می‌آید و در برخی موارد تفاوت دیدگاه میان اعضای کابینه بسیار زیاد است و همین امر منجر به تغییرات پی در پی کابینه شده است.

در این دوره نیز به نظر می‌آید هیچ یک از احزاب نتوانند اکثریت رأی را برای تشکیل دولت به دست آورند و دولت ائتلافی تشکیل خواهد شد. با نزدیک شدن به انتخابات، هریک از رسانه‌ها اقدام به انجام نظرسنجی می‌کنند و احتمال پیروزی نیروهای همسوی خود را می‌دهند.

با بررسی تحولات اخیر و نگاهی به نظرسنجی‌های مختلف، به نظر می‌آید که حزب «لیکود» با توجه به گسترش ناامنی و درگیری میان اعراب و صهیونیست‌ها و نگاه ویژه این حزب به یهودی‌سازی بیت‌المقدس و از همه مهم‌تر تلاش «نتانیاهو» برای سفر به خارج و جلب نظر لابی‌های صهیونیستی و شوهای سیاسی (هم‌چون مشارکت در راهپیمایی پاریس، بیانیه دادن برای حوادث کپنهاک و دعوت از یهودیان اروپا برای مهاجرت دسته‌جمعی به اسرائیل) از شانس بیشتری برخوردار باشد. این حزب درصدد است در صورت پیروزی، با ائتلاف با حزب «کانون یهود» و برخی از احزاب راست یهودی‌گرا دولت یک‌پارچه‌ای تشکیل دهد.

از سوی دیگر شانس ائتلاف کمپ صهیونیست نیز کم نیست، زیرا وضعیت اقتصادی اسرائیل در دوسال اخیر مناسب نبوده است و رکودی بر آن سایه افکنده است. همچنین توانایی نداشتن دولت در مهار این وضع و افزایش بیکاری که عموماً مردم را به سمت احزاب چپ با شعارهای عدالت محور سوق می‌دهد. این ائتلاف با مطرح کردن شعارهای عدالت اجتماعی و اولویت امور داخلی بر امور خارجی، ممکن است در چند روز آینده از موقعیت بهتری برخوردار شود و در صورت پیروزی امکان ائتلاف با لیست مشترک عربی و احزاب چپ و میانه دیگر را دارا است.

البته این ائتلاف (ائتلاف کمپ صهیونیست) در میان احزاب و ائتلافات تازه تأسیس (هم‌چون حزب یش عاتید، حزب کولانو و ائتلاف یاشد و اوتزما) نیز با شعارهای ریشه‌کنی فقر و کاهش هزینه‌های زندگی و هم‌چنین مبارزه با انحصار سیاسی، در تلاشند با ارائه چهره‌های جدید، آرای بیشتری را کسب کنند، ولی این امر احتمال کمتری دارد.

گزارش: حسین آجورلو/ فارغ‌التحصیل دانشگاه اسلامی لبنان