نقد صورتگرایانه غزلیات کلیم کاشانی؛ غزلیّاتی با بهتریـن مصـداق‌های فُرم در ادبیات فارسی
گروه استان‌های خبرگزاری آنا - احسان عربی مفرد؛ غلامرضا هاتفی‌اردکانی نخستین دانشجوی دکتری تخصصی رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، دی 98 با دفاع از رساله خود با عنوان نقد صورتگرایانه غزلیات کلیم کاشانی دانش‌آموخته شد.
در انجام این رساله سیدحسین شهاب‌رضوی استاد راهنما و عزیزالله توکلی به‌عنوان استاد مشاور، غلامرضا هاتفی اردکانی را همراهی کردند. داوران این رساله سیدمحمود الهام‌بخش عضو هیئت علمی دانشگاه یزد و محمود صادق‌زاده و هادی حیدری‌نیا اعضای هیئت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد بودند.
هاتفی‌اردکانی موفق شد با کسب درجه عالی به تحصیلات خود در رشته زبان و ادبیات فارسی در مقطع دکتری پایان دهد و نام خود را به‌عنوان نخستین دانش‌آموخته دکتری این رشته در دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد ثبت کند.
دانش‌آموخته دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد درباره پایان‌نامه خود با عنوان «نقد صورتگرایانه غزلیات کلیم کاشانی» به خبرنگار خبرگزاری آنا می‌گوید: «این رساله بر اساس موضوع پیشنهادی و مصوّب 24 خرداد 96 گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد و پـوروپـوزال تصـویبی (آبان 97) هیئت داوران صورت گرفت و 18 دی گذشته از این رسـالـه بـا کسب نمره 19.5 و درجه عالی دفاع کردم.»
وی از استادان گـروه زبـان و ادبیّات فارسـی دانشگاه آزاد اسلامـی واحد یـزد قدردانی کرده و با توجه به چکیده رساله خود می‌افزاید: کلیم کاشانی از شاعران مشهور قرن یازدهم هجری است. در ادب فارسی او را «خلّاق‌المعانی ثانی» نامیده‌اند و شهرت او در سرودن غزلیّات غنایی با سبک اصفهانی یا هندی است و در دیوان او 590 غزل وجود دارد.
هاتفی‌اردکانی با بیان اینکه کلیم کاشانی در قالب‌های دیگر شعر فارسی نیز طبع‌آزمایی کرده است، اظهار می‌کند: مکتب ادبی فرمالیسم، سال 1914 میلادی با رسالۀ «رستاخیز کلمات» ویکتور شکلوفسکی در روسیه شکل گرفت. فرمالیست‌ها نخستین کسانی بودند که با نگاه سنّتی به ادبیّات مخالفت و اثر ادبی را به دو بخش فرم و محتوا تقسیم کردند.
دانش‌آموخته دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد ادامه می‌دهد: فرمالیست‌ها بر این باورند که «فرم» موجب حیات متن می‌شود و بهترین روش فهم اثر ادبی، کشف ارتباط بین اجزای آن و ارزش و حیات اثر ادبی به «ادبیت» آن است.
غزلیّات کلیـم، یکـی از بهتریـن مصـداق‌های فـرم در ادبیات فارسی است
وی با بیان اینکه غزلیّات کلیـم، یکـی از بهتریـن مصـداق‌های فُـرم در ادبیات فارسی است، خاطرنشان می‌کند: در این رساله بـا هدف بـومی‌سازی نقد صـورتگرایانه و بـا روش کتـابخـانه‌ای و شیوۀ «توصیفـی و کمّـی» عناصـر سازنـدۀ فـرم در 590 غـزل کلیـم کاشانـی، شناسایی و یـافتـه‌هـای ادبی بر اساس اصـول مکتب صـورتگـرایانه، تحلیل شده است.
هاتفی‌اردکانی با اشاره به اینکه دیوان اشعار کلیم کاشانی به تصحیح محمّد قهرمان، محور این پژوهش قرار گرفته است، نتایج حاصل شده در نقد و بررسی غزلیّات کلیم کاشانی را تشریح کرده و به آنا می‌گوید: «بحر رمل مناسب‌ترین موسیقی بیرونی با اندیشه‌های غنایی و عارفانه دارد و نزدیک به نیمی از غزلیّات این شاعر در این وزن سروده شده است.»
دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد یزد ادامه می‌دهد: «قافیه و ردیف، جزئی از ذات غزلیّات کلیم و 7.12 درصد از غزلیّات او فاقد ردیف است. تصاویر شعری او آمیخته با استعاره و کنایه است و انسان‌انگاری و جانداران‌گاری از تخیّلی‌ترین تصاویـر شعـری اوست.»
وی اضافه می‌کند: «کلیم بـرای عینیّت‌بخشی مفاهیـم بـا ساخت تصاویـر بـر پـایـۀ اسلـوب معادله از سومین وزن شعر فارسی، رمل مثمّن محذوف/ مقصور، استفاده کرده است. ضرب‌المثل‌های این شاعـر بر اساس استفهام، جملۀ همپایه، کنایه، تکرار، تشبیه و پارادوکس شکل یافته‌اند.»
هاتفی‌اردکانی بیان می‌کند: «تصاویر حسّ آمیزی او از تلفیق دو حس از حواس پنج‌گانه به وجود آمده‌اند و تصاویر پارادوکسی کلیم، موجز و به‌صورت محتوایی است. تکـرار در غزلیّاتش، ارزش ادبی و موسیقایی دارد و کاربرد رابطۀ زبانی ترادف غیر تکراری با (72.51 درصد) یکـی از ویـژگی‌هـای زبانی شعر کلیم است.»
بیشترین علاقه کلیم بـه کـاربـرد کنایـه‌هـای فعلی و مصدری است
دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد یزد می‌افزاید: او برای تداعی باورهای عرفانی- فلسفی از تلمیحات متعدّدی از جمله «هما» با (34.3 درصد) بهره برده است. بیشترین علاقۀ کلیم، بـه کـاربـرد کنایـه‌هـای فعلی و مصدری بوده و سهم این نوع از کنایات، (78.43 درصد) است.
به گفته وی، در رساله دکتری با عنوان نقد صورتگرایانۀ غزلیات کلیم کاشانی در حوزۀ معانی، بیشترین سهم استفهام انکاری با بنمایه‌های عرفانی (41.18 درصد) و فعل امر در مفهوم ثانوی آرزو (53.93 درصد) و فعل نهی با همان مفهوم (44.96 درصد) ارزیابی شد.
هاتفی‌اردکانی می‌گوید: «فُرم مفاخره‌های این شاعر به زشتی و ناپسندی آلوده نشده و در مفاخره‌های او اصل تکریم رعایت شده است و پـژوهش حاضـر، الگویی عملی و بومی‌شدۀ نقد صـورتگرایانه را ارائه می‌دهد.»
انتهای پیام/4062/
انتهای پیام/